Vắc xin COVID-19 của Nga là gì?

Vắc xin COVID-19 của Nga, được đặt tên là Sputnik V, gợi nhắc đến chiến thắng đưa vệ tinh Sputnik 1 của Liên Xô lên vũ trụ trong chiến tranh lạnh với Mỹ năm 1957.

Đây là loại vắc xin do Viện nghiên cứu Gamaleya dùng virus trung gian, là virus yếu họ Adenovirus, không thể nhân bản, để tạo ra S-protein tương tự như virus SARS-CoV-2. Đây cũng là cách phát triển virus của hãng dược Johnson & Johnson của Mỹ và trường đại học Oxford, Anh Quốc /AstraZeneca.

Khi tiêm vắc xin này vào cơ thể, tế bào bạch cầu sẽ tấn công và tiêu diệt virus chủ Adenovirus (trong đó có chứa một mảng gene của S-protien), sau đó tế bào bạch cầu sẽ sản sinh ra các S-protein mới, kháng thể và tế bào bạch cầu sẽ "nhớ mặt" các S-protein này. Khi virus SARS-CoV-2 thật xuất hiện thì các kháng thể và bạch cầu sẽ vô hiệu hóa virus.

Theo như đăng ký của Viện Gamaleya trên ClinicalTrials.gov thì vắc xin này sẽ được thử nghiệm giai đoạn 1 và 2 trên 38 người, sẽ tiêm 2 mũi, Ad26 cho mũi đầu tiên (cùng loại Adenovirus của hãng J&J đang nghiên cứu) và mũi thứ hai là Ad5 (cùng loại virus nghiên cứu của Trung Quốc CanSino Biologics).

Theo một nguồn khác thì Nga đã thử nghiệm giai đoạn 1 và 2 trên 76 người, và vắc xin này được chấp thuận để dùng rộng rãi vào tháng 1 năm sau. Như vậy, vắc xin của Nga chỉ mới được thử nghiệm giai đoạn 1 và 2 trên một số ít người, chưa được thử nghiệm giai đoạn 3.

Tỉ lệ thành công của giai đoạn 3 và 2 khác nhau thế nào?

Vắc xin phát triển thường qua 3 giai đoạn. Giai đoạn 1 và 2 thử nghiệm an toàn trên người với số ít những người khoẻ mạnh. Giai đoạn 3 là giai đoạn quan trọng nhất, khi thử nghiệm tính hiệu quả qua nhóm đối chứng lâm sàng trên hàng ngàn người, bao gồm người lớn tuổi và phụ nữ có thai, trẻ em. Ở giai đoạn này, tỉ lệ thành công từ giai đoạn 3 đến thực sự chấp thuận khoảng 33% cho vắc xin bệnh truyền nhiễm.

Một nghiên cứu của FDA năm 2017 cho thấy có 5 vắc xin thử nghiệm giai đoạn 3 cho kết quả hoàn toàn trái với giai đoạn 2, nghĩa là không hiệu quả. Cụ thể là vắc xin giai đoạn 3 của vắc xin HVTN 702 cho bệnh HIV tốn 100 triệu USD đã phải bỏ vì không có kết quả. Một nghiên cứu vắc xin khác cũng thất bại ở giai đoạn 3, cũng cho bệnh HIV - là HVTN 502, cho kết quả nhiều người bị nhiễm HIV khi chích thử nghiệm vắc xin. Nói cách khác, không có kết quả thử nghiệm giai đoạn 3 thì chưa nên vội kết luận.

Nga cũng bắt đầu cho thử nghiệm thêm trên hàng người (giai đoạn 3) vào tháng này, song song với việc được chấp thuận dùng và bán cho 20 quốc gia. Nói cách khác, Bộ Y tế Nga cấp giấy chứng nhận vắc xin trong lúc bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 3.

Có 168 vacxin đang nghiên cứu toàn cầu, nhưng chỉ có 6 nghiên cứu vắc xin COVID-19 ở giai đoạn 3

Thế giới ai ai cũng mong muốn có vắc xin COVID-19 sớm, nhưng chúng ta không thể bỏ qua các bước nghiên cứu quan trọng, nhất là sự an toàn khi thử nghiệm trên người. Hiện nay, có trên 168 nghiên cứu về vắc xin toàn cầu, theo thống kê của WHO. Trong số này, chỉ có 28 nghiên cứu vắc xin là trong giai đoạn thử nghiệm trên người, giai đoạn 1, 2, và 3 (chỉ có 6 nghiên cứu).

Trong lúc COVID-19 ngày càng có thêm ảnh hưởng chính trị, một điều quan trọng chúng ta không nên bỏ qua là tính hiệu quả và an toàn của vắc xin COVID-19 là điểm bắt buộc đầu tiên phải có trong y khoa.