1. Một số bệnh tuyến giáp thường gặp

Nhờ BS giải thích, bệnh tuyến giáp là căn bệnh như thế nào, gồm những bệnh lý nào? Trong các bệnh tuyến giáp, bệnh lý nào phổ biến nhất?

BS.CK1 Mã Tùng Phát trả lời: Tuyến giáp là một tuyến nội tiết của cơ thể. Tuyến giáp tổng hợp và bài tiết ra hormone giáp có vai trò quan trọng trong chuyển hóa. Chính vì vậy, khi có những thay đổi về nồng độ hormone giáp sẽ ảnh hưởng đến rất nhiều hoạt động trong cơ thể như điều hòa cảm xúc, suy nghĩ, ảnh hưởng đến tiêu hóa và cả sinh sản.

Bệnh tuyến giáp có thể chia thành 2 nhóm chính. Nhóm thứ nhất liên quan đến hoạt động của chức năng tuyến giáp. Trong trường hợp bị bệnh cường giáp, tuyến giáp sẽ tổng hợp và sản xuất ra rất nhiều hormone. Ngược lại, trường hợp suy giáp có lượng hormone giáp được sản xuất ra rất ít hoặc hầu như không sản xuất được.

Nhóm bệnh thứ hai liên quan đến hình thái của tuyến giáp, chẳng hạn như tuyến giáp teo nhỏ, tuyến giáp phình to. Một số trường hợp tuyến giáp chỉ to ở những vị trí cố định, gọi là nhân giáp hay bướu giáp nhân, do một nhóm tế bào tuyến giáp tăng trưởng về số lượng hoặc kích thước.

Trong những bệnh lý tuyến giáp, bướu giáp nhân là một trong những bệnh lý thường gặp nhất. Phần lớn các nhân giáp này là lành tính, chỉ số ít trường hợp có thể là ác tính.

2. Nguyên nhân dẫn đến bệnh lý tuyến giáp

Những nguyên nhân dẫn đến bệnh tuyến giáp là gì? Tỉ lệ mắc bệnh tuyến giáp như thế nào, thưa BS?

BS.CK1 Mã Tùng Phát trả lời: Đối với trường hợp suy giáp và cường giáp, nguyên nhân chủ yếu là do cơ chế tự miễn, cơ thể xuất hiện ra những tự kháng thể kích thích hoặc ức chế tuyến giáp.

Nhân giáp do một nhóm tế bào hoạt động nhiều hơn, tăng trưởng về số lượng hoặc kích thước. Bệnh lý nhân giáp sẽ gặp ở những người mà gia đình có tiền căn bệnh lý tuyến giáp, tiền căn xạ trị vùng cổ, những người béo phì, nữ giới, những người hút thuốc lá.

Về dịch tễ của bệnh, theo những thống kê tại Hoa Kỳ, tỉ lệ cường giáp rõ ràng chiếm khoảng 0,5%. Tuy nhiên, nếu xét trên diện rộng bao gồm cường giáp và cường giáp dưới lâm sàng (một thể nhẹ hơn của cường giáp), tỉ lệ rơi vào khoảng 1%.

Tỉ lệ suy giáp rõ ràng khoảng 2%. Nếu xét trên những thể nhẹ bao gồm cả suy giáp dưới lâm sàng, con số có thể lên đến 4 - 10%.

Trước đây, chủ yếu dựa vào thăm khám lâm sàng để xác định bướu giáp nhân, tỉ lệ khoảng 4 - 7%. Dưới sự phát triển của khoa học, từ khi có siêu âm, tỉ lệ phát hiện ra bệnh lý nhân tuyến giáp ngày càng nhiều. Theo một số thống kê, tỉ lệ có thể là 20%, một số báo cáo cho thấy có thể lên đến 68% trên những người lớn tuổi.

3. Tỉ lệ mắc bệnh tuyến giáp ở nữ giới cao hơn

Nhiều người cho rằng phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh tuyến giáp cao hơn nam giới, thực hư điều này như thế nào? Nếu đúng là phụ nữ có nguy cơ cao hơn thì lý do là vì sao, thưa BS?

BS.CK1 Mã Tùng Phát trả lời: Theo nhiều thống kê ghi nhận, tỉ lệ bệnh tuyến giáp sẽ nhiều hơn ở nữ giới. Như đã đề cập, bệnh tuyến giáp chia thành 2 nhóm. Trong trường hợp bướu giáp nhân chẳng hạn, người ta thống kê được đây là một bệnh lý tuyến giáp rất thường gặp, chỉ xếp sau đái tháo đường. Tỉ lệ gặp phải ở nữ giới có thể cao từ 1,2 - 1,5 lần so với nam giới.

Theo một số báo cáo, ung thư tuyến giáp ở nữ giới cao hơn nam giới gấp 4 lần.

Những bệnh lý tự miễn như cường giáp, suy giáp, tỉ lệ gặp phải ở nữ cũng cao gấp từ 5 - 8 lần. Giống như phần lớn các bệnh lý tự miễn khác, đều gặp ở nữ giới nhiều hơn. Khoa học chưa có giải thích rõ ràng, có lẽ có sự tương tác giữa hormone nữ với cơ chế miễn dịch của cơ thể.

4. Những xét nghiệm để chẩn đoán bệnh tuyến giáp

Bệnh nhân cần thực hiện những kiểm tra nào để chẩn đoán căn bệnh tuyến giáp, thưa BS?

BS.CK1 Mã Tùng Phát trả lời: Để chẩn đoán bệnh lý tuyến giáp, tốt nhất là dựa trên những triệu chứng lâm sàng của bệnh nhân khi đến khám. Trên thực tế, bệnh nhân được làm các xét nghiệm đánh giá chức năng tuyến giáp bằng cách thử hormone giáp. 2 xét nghiệm thường thấy là TSH và FT4.

Ngoài ra có thể siêu âm tuyến giáp để quan sát được hình thái tuyến giáp, phát hiện một số nhân giáp, đặc biệt là những nhân giáp gợi ý ung thư.

Bên cạnh đó còn có xạ hình tuyến giáp trong một số tình huống đặc biệt. Một xét nghiệm cũng thường được thực hiện là FNA (chọc hút tế bào tuyến giáp). Bác sĩ sẽ dùng kim để lấy tế bào từ trong nhân giáp nghi ngờ ung thư để xác định xem nhân giáp này có ác tính hay không.

5. Phải tiêu thụ một lượng rất lớn bắp cải, đậu nành mới ảnh hưởng đến hoạt động tổng hợp hormone giáp

Có phải người mắc bệnh tuyến giáp cần kiêng tuyệt đối các thực phẩm từ đậu nành, rau họ cải không, thưa BS?

BS.CK1 Mã Tùng Phát trả lời: Trong bông cải trắng, bông cải xanh có chứa một số chất có thể ức chế quá trình tổng hợp hormone giáp. Khi hormone giáp bị giảm nồng độ trong máu sẽ kích thích tuyến yên tiết ra TSH, kích thích tế bào tuyến giáp tăng trưởng, từ đó làm tuyến giáp to ra.

Người ta thường nói có bệnh tuyến giáp không nên ăn rau họ cải như bông cải trăng, bông cải xanh, tuy nhiên đây là một khái niệm chung chung, mơ hồ. Như đã trình bày, bệnh lý tuyến giáp bao gồm nhiều thể bệnh như cường giáp, suy giáp, nhân giáp...

Những bệnh nhân có nhân giáp cần thận trọng khi sử dụng những loại thực phẩm này. Những đối với bệnh nhân cường giáp, việc sử dụng các thực phẩm này lại không liên quan đến bệnh sinh cũng như không làm bệnh nặng hơn. Bệnh nhân suy giáp đã dùng thuốc đầy đủ thì thực phẩm không tác động quá nhiều.

Để có thể gây ảnh hưởng đến hoạt động tổng hợp hormone giáp, bệnh nhân phải tiêu thụ một lượng rất lớn bắp cải, đậu nành,... Trong thực tế, chúng ta không ăn những thực phẩm này hằng ngày nhiều đến mức đó. Bổ sung đầy đủ i-ốt cũng giúp quá trình tổng hợp hormone giáp diễn ra bình thường và việc sử dụng các thực phẩm nêu cũng ít tạo ảnh hưởng lên quá trình tổng hợp hormone giáp của cơ thể.