1. Thuốc chống viêm, giảm đau là gì và tác dụng như thế nào?

ThS.BS.CK2 Mai Duy Linh:

Thuốc giảm đau, kháng viêm gồm có nhiều loại. Một số loại thuốc chỉ dùng để giảm đau, hoặc kháng viêm, và vừa giảm đau vừa kháng viêm. Thuốc giảm đau thường được sử dụng là paracetamol. Đây là loại thuốc an toàn nhất, ở Châu Mỹ và Châu Âu chúng ta mua thuốc này không cần kê toa. Ngoài ra, có một số loại thuốc giảm đau mạnh hơn như Codeine, Tramadol, thì cần phải có toa.

Nhóm thứ hai là kháng viêm được chia thành hai loại: kháng viêm corticoide và không corticoide. Nhóm thuốc kháng viêm không corticoide gây ra nhiều tác dụng phụ ảnh hưởng đến mạch máu, tim mạch. Một trong các tác dụng phụ đó là gia tăng nguy cơ đột quỵ. Người bị đột quỵ rất hạn chế sử dụng thuốc không corticoide.

Thuốc corticoide cũng khá nổi tiếng vì nó có rất nhiều tác dụng, nhưng cũng có tác dụng phụ. Khi chúng ta sử dụng thuốc liên tục, corticoide cũng gián tiếp làm tăng nguy cơ đột quỵ. Tuy nhiên, corticoide không gây ra biến chứng đột quỵ liền giống như thuốc không corticoide.

2. Những ai thường phải sử dụng thuốc chống viêm, giảm đau?

ThS.BS.CK2 Mai Duy Linh:

Thuốc Paracetamol là thuốc không kê đơn, còn lại đều cần phải kê đơn mới được sử dụng. Thuốc giảm đau thông thường như Paracetamol, Codeine, Tramadol được sử dụng trong trường hợp đau xương khớp, đau sau chấn thương, đau đầu, thậm chí do đau nội tạng như nhồi máu cơ tim.

Nhóm thuốc kháng viêm không steroid cũng được sử dụng khá phổ biến. Ngoài tác dụng kháng viêm, thuốc cũng giảm đau được dùng trong nhiều trường hợp như đau đầu, hạ sốt, đau cơ xương khớp.

Thuốc kháng viêm steroid chỉ được sử dụng khi người ta bị viêm khớp hoặc bệnh tự miễn. Khi hệ miễn dịch bị rối loạn, chúng ta phải dùng thuốc này để ức chế miễn dịch. Trong đợt dịch COVID-19 vừa rồi, chúng ta phải sử dụng thuốc corticoide ngắn ngày.

3. Lạm dụng thuốc chống viêm, giảm đau sẽ gây ra nguy hiểm gì?

ThS.BS.CK2 Mai Duy Linh:

Đối với thuốc paracetamol, nó chỉ gây ảnh hưởng đến gan là chính, nếu dùng quá 3 gram (6 viên) 1 ngày. Nếu dùng liều thấp hơn sẽ khá an toàn.

Nhóm thứ hai là nhóm kháng viêm không steroid vừa có tác dụng giảm đau, hạ sốt, kháng viêm. Khi chúng ta uống thuốc, ngay lập tức chúng ta sẽ bị biến chứng về tim mạch. Các nghiên cứu khoa học cho thấy chúng ta có thể bị bệnh tim ngày đầu tiên. Giai đoạn cấp, biến chứng sẽ bao gồm tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, đột quỵ hoặc cơn thoáng thiếu máu não. Nếu sử dụng lâu hơn thuốc sẽ gây loét dạ dày, viêm dạ dày thậm chí xuất huyết tiêu hóa.

Nhóm thuốc kháng viêm corticoide có tác dụng phụ trong giai đoạn ngắn như tăng huyết áp, tăng đường huyết. Nếu chúng ta sử dụng trong thời gian dài, nó có thể gây ra tình trạng loãng xương, lệ thuộc vào thuốc như tích trữ mỡ, hội chứng cushing.

4. Mối liên hệ giữa thuốc chống viêm, giảm đau và đột quỵ

ThS.BS.CK2 Mai Duy Linh:

Nhóm kháng viêm không steroid gây rối loạn chức năng bảo vệ của thành mạch dẫn đến tình trạng gia tăng tạo huyết khối, thậm chí hình thành huyết khối di chuyển trong lòng mạch. Khi huyết khối di chuyển vào mạch vành, nó sẽ gây ra tình trạng nhồi máu cơ tim. Nếu cục máu đông di chuyển gây tắc mạch máu trên não sẽ dẫn đến đột quỵ.

Nghiên cứu cho thấy, chúng ta chỉ được uống trong ngày đầu vì thuốc đủ gây ra các biến chứng đột quỵ hay nhồi máu cơ tim. Kết quả nghiên cứu cho thấy khi sử dụng thuốc lâu dài nguy cơ sẽ càng tăng và đặc biệt là liều càng cao, nguy cơ càng tăng. Trong chỉ định sử dụng thuốc kháng viêm không steroid, liều dùng càng ngắn ngày và thấp càng tốt.

ThS.BS.CK2 Mai Duy Linh – Giảng viên trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch

5. Cần lưu ý gì khi kết hợp thuốc NSAIDs với các loại thuốc khác?

ThS.BS.CK2 Mai Duy Linh:

Thuốc NSAIDs gây ảnh hưởng đến tác dụng của các thuốc liên quan bệnh lý tim mạch. Trong đó, chúng ta thường nhắc đến thuốc Aspirin. Thuốc này chống tình trạng kết tập tiểu cầu ở mạch máu để phòng ngừa nhồi máu cơ tim, đặc biệt là người đã bị đột quỵ. Khi chúng ta dùng thêm thuốc NSAIDs, thuốc này cùng nhóm với Aspirin. Nếu sử dụng Aspirin liều thấp, nó sẽ thúc đẩy hiệu quả của Aspirin đôi khi làm tăng tình trạng xuất huyết.

Thứ hai, thuốc NSAIDs ảnh hưởng đến thuốc chống đông đường uống, đặc biệt là trường hợp nhồi máu cơ tim cần dùng thuốc chống đông sẽ làm tăng hiệu quả của thuốc chống đông đường uống và có thể gây xuất huyết.

Thuốc kháng viêm không steroid làm giảm hiệu quả một số thuốc khác. Ví dụ như nó làm giảm tính hiệu quả của thuốc làm tăng huyết áp nên nhiều trường hợp bệnh nhân bị tăng huyết áp vài ngày sau khi uống, dẫn đến tình trạng phù.

6. Nguy cơ xảy ra nếu người dùng thuốc NSAIDs không đúng cách?

ThS.BS.CK2 Mai Duy Linh:

Nguy cơ quan trọng nhất là tương tác thuốc, ví dụ như có một số trường hợp bệnh nhân dùng Aspirin và dùng thêm NSAIDs nhưng thực ra thuốc Aspirin được sử dụng ở liều thấp để phòng ngừa bệnh tim mạch. Nếu chúng ta dùng thêm liều nên dẫn đến có hại. Thứ hai, NSAIDs vừa là thuốc giảm đau và kháng viêm, hạ sốt.

Một số bệnh nhân đang phải sử dụng thuốc Corticoide để điều trị COVID-19 khi nằm viện thì không sao, vì bác sĩ biết thuốc tương tác với nhau như thế nào. Trong trường hợp bệnh nhân tự điều trị ở nhà, thống kê cho thấy tỷ lệ sử dụng corticoide quá tay ở Châu Âu và Bắc Mỹ khá cao. Trong trường hợp sử dụng corticoide do đau khớp, sốt nhưng người bệnh uống thêm thuốc không cortiocoide như ibuprofen dẫn đến hai loại thuốc tương tác với nhau làm tăng huyết áp và nguy cơ đột quỵ.

7. Dấu hiệu người dùng thuốc cần được chăm sóc y tế ngay lập tức?

ThS.BS.CK2 Mai Duy Linh:

Chúng ta sẽ chia thành hai nhóm. Nhóm thứ nhất là biểu hiện ở tim, sợ nhất là nhồi máu cơ tim. Nhồi máu cơ tim có biểu hiện là đau ngực bên trái, đau ra sau lưng, cơn đau ngực bên trái sẽ lây sang cằm, xuống tay, vai bên trái. Cơn đau này sẽ kéo dài trong 15 phút, nửa tiếng hay hơn và người đó cảm thấy rất khó chịu giống như cái gì đó bóp vào tim của mình.

Trường hợp đau này kéo dài hơn 30 phút thì chúng ta phải nhập viện để loại trừ nhồi máu cơ tim. Nếu đúng là nhồi máu cơ tim bác sĩ sẽ có các can thiệp ngay, can thiệp càng sớm chúng ta sẽ cứu được các tế bào cơ tim. Chức năng tim sẽ được bảo tồn và không bị hư hại.

Trong trường hợp nói đớ, méo miệng, yếu một bên người hoặc nuốt bị sặc, chúng ta phải cho bệnh nhân nhập viện để loại trừ hay xác định có phải là đột quỵ hay không. Nếu đó là bệnh đột quỵ, bác sĩ sẽ can thiệp sớm. Can thiệp càng sớm thì càng cứu được nhiều tế bào não.

8. Cần làm gì để an toàn khi sử dụng thuốc NSAIDs?

ThS.BS.CK2 Mai Duy Linh:

Thực ra, việc sử dụng thuốc kéo dài rất ít. Đa số trường hợp xảy ra là đau, nếu bệnh nhân có bệnh lý tim mạch hay nhồi máu cơ tim. Bác sĩ sẽ tìm cách để hạn chế NSAIDs. Ví dụ như bệnh nhân bị đau đầu gối, thoái hóa cột sống thắt lưng thì chúng ta có thể kết hợp với các phương pháp khác ngoài phương pháp dùng thuốc giảm đau đơn thuần để hạn chế hạn chế dùng loại thuốc này.

Cách hạn chế tối đa tác dụng phụ của thuốc là dùng liều càng ít càng tốt. Ngoài ra chúng ta có thể có sự lựa chọn ở một số thuốc. Một số nghiên cứu cho thấy một số loại thuốc có vẻ an toàn hơn so với nhóm khác, đặc biệt là thuốc tương đối mới. Họ thấy có nguy cơ đột quỵ thấp hơn so với một số nhóm khác. Bác sĩ sẽ lựa chọn thuốc đó khi sử dụng.

9. Làm sao giảm nguy cơ biến chứng khi dùng thuốc chống viêm, giảm đau?

ThS.BS.CK2 Mai Duy Linh:

Nếu chúng ta xác định được đó là thuốc NSAIDs thì cần hỏi ý kiến bác sĩ. Trong trường hợp đau nhức, chúng ta nên sử dụng thuốc paracetamol. Còn các thuốc giảm đau khác, cần tham khảo ý kiến bác sĩ. Lúc đó, bác sĩ sẽ biết được đây có phải là thuốc kháng viêm không steroid hay không.

Nếu đó là thuốc không steroid, trong trường hợp đang bị bệnh hoặc chúng ta đang dùng loại thuốc này thì chúng ta có sử dụng NSAIDs hay không. Đó là cách an toàn nhất.

Theo Trọng Dy - Benhdotquy.net