Trong bài viết này, 2 chuyên gia của Bệnh viện Hùng Vương đã chia sẻ các thông tin liên quan đến tình trạng u xơ tử cung ở phụ nữ hiện nay.

Được biết, BS.CK2 Nguyễn Đăng Quang hiện là Trưởng khoa Phụ ngoại Ung bướu. Chuyên gia có nhiều kinh nghiệm về khám thai, Phụ khoa, Kế hoạch hóa gia đình, mổ sinh, đặc biệt là trong lĩnh vực điều trị các bệnh lý lành tính phụ khoa, ung thư phụ khoa giai đoạn sớm.

Cùng với đó là BS.CK2 Nguyễn Bảo Trị hiện đang là Phó Trưởng phòng Kế hoạch tổng hợp của bệnh viện. Chuyên gia có 15 năm công tác trong ngành y và có nhiều kinh nghiệm trong điều trị tại các khoa Cấp cứu, khoa Sanh, khoa Phụ ngoại, Hậu phẫu, Kế hoạch gia đình…

1. U xơ tử cung là gì, tỷ lệ mắc căn bệnh ra sao?

Trước tiên, xin nhờ BS giải thích cho khán thính giả hiểu rõ thêm, u xơ tử cung là gì, tỷ lệ mắc căn bệnh này ra sao? Thường gặp nhất là độ tuổi nào ạ?

BS.CK2 Nguyễn Đăng Quang trả lời: U xơ tử cung là một khối u nằm trong cơ tử cung, chứa các mô sợi cơ và mô liên kết. U xơ tử cung thường không có triệu chứng nên không thống kê được.

Tuy nhiên, một số nghiên cứu thấy rằng tần suất xảy ra u xơ tử cung thường ở những người trên 40 tuổi và cao gấp 4 lần độ tuổi dưới 40 tuổi. Từ 50 tuổi trở lên tỷ lệ mắc bệnh cao gấp 10 lần so với độ tuổi dưới 40 tuổi.

Theo một số nghiên cứu, tỷ lệ mắc u xơ tử cung khoảng 20 - 50% ở độ những người trên 30 tuổi và lên đến 70% ở những người từ 50 tuổi trở lên.

U xơ ở nhiều vị trí khác nhau, thường nằm dưới thanh mạc, trong cơ hoặc dưới niêm mạc và có triệu chứng hoặc không. Những u xơ ở tuổi mãn kinh thường sẽ nhỏ lại, nhưng nếu lớn hơn sẽ là bất thường cần đến khám và tư vấn với bác sĩ.

2. Nguyên nhân nào gây u xơ tử cung và ai dễ mắc phải?

Những nguyên nhân nào gây ra u xơ tử cung, thưa BS? Và những chị em nào có nguy cơ gặp phải tình trạng này hơn ạ?

BS.CK2 Nguyễn Bảo Trị trả lời: Nguyên nhân của u xơ tử cung có 3 giả thuyết: Giả thuyết thứ nhất là dựa vào nội tiết estrogen và progesterone. Vì u xơ tử cung rất hiếm gặp ở những tuổi trước dậy thì; giảm hoặc không còn triệu chứng ở tuổi mãn kinh; có sự thay đổi khi người phụ nữ mang thai; có đáp ứng với nội tiết.

Giả thuyết thứ hai được đưa ra về mặt di truyền và gen. U xơ tử cung có liên quan đến một số bất thường trong quá trình chuyển đoạn của nhiễm sắc thể số 12 và 14.

Giả thuyết thứ ba là về mặt môi trường. Vitamin D là chất chống sự tăng sinh của u xơ, ở những bệnh nhân thiếu vitamin D sẽ làm giảm ức chế sự tăng sinh dẫn đến u xơ tử cung hình thành.

Tuy nhiên, về thực tiễn phụ nữ trên 40 tuổi sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp nhiều lần so với phụ nữ dưới 40 tuổi. Phụ nữ càng lớn tuổi nguy cơ mắc u xơ càng cao.

Điều này do u xơ tử cung thường không có triệu chứng nên tuổi phát hiện muộn và phụ nữ mãn kinh có tỷ lệ u xơ tử cung thấp hơn tiền mãn kinh, vì mãn kinh sẽ làm giảm triệu chứng hoặc u xơ tử cung không còn hoạt động.

Về mặt chủng tộc, những phụ nữ da đen có tỷ lệ u xơ tử cung cao hơn phụ nữa da trắng. Về mặt gia đình, một trong những nguy cơ dẫn đến mắc u xơ tử cung là trong gia đình có mẹ hoặc chị em ruột đã từng mắc u xơ tử cung. Ngoài ra, có những nhóm nguy cơ về mặt chuyển hóa như béo phì, stress nặng… sẽ có nguy cơ mắc u xơ tử cung cao hơn.

Tuy nhiên, theo chiều ngược lại ghi nhận những phụ nữ có thói quen tập thể dục thường xuyên, dinh dưỡng tiết chế tốt, bổ sung vitamin A hoặc phụ nữ đã từng sinh con thì nguy cơ u xơ tử cung sẽ thấp hơn các phụ nữa khác.

3. Kích thước, vị trí, số lượng của khối u xơ tử cung cho biết điều gì?

U xơ tử cung sẽ diễn tiến ra sao theo thời gian? Kích thước, vị trí, số lượng của khối u xơ tử cung sẽ cho chúng ta biết những thông tin gì, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Bảo Trị trả lời: U xơ tử cung là bệnh âm thầm, tỷ lệ xuất hiện triệu chứng rất thấp (khoảng 25%). Nếu thấy có triệu chứng của u xơ tử cung nên đi khám.

Triệu chứng nằm ở 3 nhóm chính: u xơ tử cung gây xuất huyết tử cung bất thường, phụ thuộc vào vị trí và kích thước của khối u. Ở những vị trí u xơ tử cung gây xâm lấn hoặc tổn thương niêm mạc tử cung sẽ dễ bị xuất huyết tử cung hơn. Khi xuất huyết tử cung bệnh nhân sẽ bị cường kinh hoặc rong huyết hoặc rong kinh, dẫn đến thiếu máu, kèm theo đó là da niêm nhợt, chóng mặt hoặc thay đổi huyết áp theo tư thế.

Thông thường u xơ tử cung ít gây đau, chỉ gây đau khi bệnh nhân kèm theo lạc nội mạc tử cung trong cơ hoặc đau do thoái hóa. Đối với u xơ tử cung nhỏ sẽ ít chèn ép nhưng u xơ tử cung lớn sẽ chèn ép các cơ quan lân cận như mạch máu, tĩnh mạch chủ dưới làm hệ chi dưới của bệnh nhân bị phù, hệ thống tĩnh mạch của chi dưới sẽ không tốt. Nếu chèn ép lên trên như bàng quang, bệnh nhân sẽ bị kích thích đi tiểu nhiều lần mà không biết được nguyên nhân nếu không đi khám. Khi chèn ép lên hệ thống ruột sẽ bị táo bón thường xuyên.

Về mặt biến chứng, u xơ tử cung sẽ gây ra những biến chứng như: về mặt sinh sản có khả năng gây những u xơ ảnh hưởng đến niêm mạc tử cung hoặc quá trình làm tổ gây hiếm muộn hoặc khả năng thoái hóa, cũng như thoái hóa ác.

Để đánh giá kích thước và số lượng u xơ tử cung, sẽ khảo sát bằng cận lâm sàng (thông thường qua siêu âm và MRI), tuy nhiên MRI có giá trị đánh giá bản đồ u xơ tử cung nhiều hơn.

Kích thước và vị trí của u xơ tử cung góp phần vào quá trình điều trị. Nếu u xơ tử cung nhỏ nhưng nằm ở vị trí như dưới niêm sẽ gây các triệu chứng rong huyết, cường kinh; vị trí u xơ tử cung nằm trong cơ hoặc dưới thành mạc mà kích thước nhỏ sẽ ít gây triệu chứng hơn.

4. U xơ tử cung có dẫn đến ung thư tử cung không?

Nỗi lo lớn nhất của các chị em khi được chẩn đoán u xơ tử cung đó là: căn bệnh này có nguy hiểm không, nguy cơ dẫn đến ung thư ra sao? Nhờ BS đưa ra lời khuyên cho thắc mắc này ạ!

BS.CK2 Nguyễn Đăng Quang trả lời: Trên các nghiên cứu y văn có khoảng 0,26% u xơ tử cung chuyển biến qua ung thư tử cung.

Trong trường hợp khám phụ khoa 6 tháng - 1 năm/lần và theo dõi, nếu u xơ tử cung diễn tiến nhanh hoặc biểu hiện thoái hóa và u to nhiều thì khả năng đang diễn tiến qua bất thường nghi ngờ ác tính. Lúc này cần MRI để xác định và phân biệt.

Ung thư tử cung thường rơi vào tần suất ở những người lớn tuổi (thường sau mãn kinh), u lớn nhanh. Khi siêu âm phát hiện u kích thước lớn và có biểu hiện nghi ngờ thì khả năng chuyển qua ác tính cao hơn.

Những trường hợp u kích thước theo dõi phát triển chậm (dưới 5 - 6cm) thường là u lành tính nếu không gây triệu chứng thì theo dõi đến khi mãn kinh sẽ tự teo nhỏ và không cần điều trị.

5. U xơ tử cung gây biến chứng gì?

Vậy, các biến chứng nào có thể xảy ra nếu u xơ tử cung không được phát hiện và điều trị ạ? Tại Bệnh viện Hùng Vương thường tiếp nhận các trường hợp gặp biến chứng này đến trong tình huống nào, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Đăng Quang trả lời: Thứ nhất là xuất huyết nặng và gây ảnh hưởng đến công việc hằng ngày, ra máu nhiều đến mức bệnh nhân thiếu máu nặng phải nhập viện để truyền máu.

Thứ hai là biến chứng đau do thoái hóa hoặc kết hợp với tình trạng lạc nội mạc gây đau. Đau nếu ảnh hưởng đến công việc hằng ngày của bệnh nhân, sử dụng thuốc giảm đau cũng không đỡ hoặc triệu chứng đau càng ngày càng ảnh hưởng công việc thì phải nhập viện để bác sĩ tư vấn giải quyết u xơ.

Trường hợp liên quan đến khối u quá to, chèn ép lên bàng quang gây rối loạn đi tiểu hoặc chèn ép vùng niệu quản gây thận ứ nước, nếu không phát hiện mà để thời gian dài niệu quản ngày càng giãn sẽ dẫn đến tổn thương thận. Khi xuất hiện những biến chứng này phải nhập viện để được bác sĩ tư vấn và chọn lựa hướng điều trị thích hợp.

Gần 75% trường hợp u xơ tử cung không có triệu chứng. Những bệnh nhân phát hiện u xơ thứ nhất là do khám phụ khoa định kỳ, tầm soát các bệnh lý phụ khoa và siêu âm. Thứ hai là có triệu chứng như rong kinh, rong huyết hoặc cường kinh, thiếu máu nặng hoặc đau, chèn ép các cơ quan xung quanh sẽ đến khám để điều trị.

6. Đâu là những biểu hiện cảnh báo sớm u xơ tử cung dễ bị bỏ qua?

Thực tế, báo chí thông tin nhiều trường hợp điều trị khối u xơ “khủng”.

- Điều này dấy lên lo ngại, liệu có phải căn bệnh này không có dấu hiệu hay dấu hiệu mơ hồ nên khó nhận biết, dẫn đến khối u ngày càng to, càng “khủng”? 

- Như vậy, đâu là những biểu hiện cảnh báo sớm u xơ tử cung dễ bị bỏ qua nhất ạ?

BS.CK2 Nguyễn Đăng Quang trả lời: Triệu chứng rong kinh, cường kinh nhờ bệnh nhân đến khám phụ khoa và siêu âm phát hiện. Hoặc rối loạn đường tiểu, táo bón và đi khám được siêu âm tổng quát, từ đó phát hiện u xơ tử cung và chuyển đến Bệnh viện Hùng Vương tư vấn.

Mặc dù có u xơ nhưng đa số bệnh nhân không có triệu chứng. Vì vậy những u nhỏ bệnh nhân thường không cảm nhận được, chỉ thông qua việc khám định kỳ. Đến khi cảm nhận bụng to hơn thường là u đã quá lớn.

7. Làm gì để chẩn đoán, phát hiện u xơ tử cung kịp thời?

Theo BS, các chị em cần làm gì để chẩn đoán, phát hiện u xơ tử cung kịp thời? Cần làm các cận lâm sàng nào để chẩn đoán u xơ tử cung ạ?

BS.CK2 Nguyễn Bảo Trị trả lời: Chẩn đoán của u xơ tử cung sẽ giống với các bệnh lý khác, chẩn đoán qua triệu chứng và khám lâm sàng, sau đó tiến hành cận lâm sàng.

Về mặt lâm sàng, để điều trị u xơ tử cung phải xác định được vấn đề chủ của bệnh nhân, đến vì lý do rong kinh, cường kinh, xuất huyết tử cung bất thường hay u xơ tử cung trên một bệnh nhân hiếm muộn, khó có con hay u xơ tử cung chèn ép các cơ quan xung quanh, từ đó đưa ra hướng giải quyết.

Về mặt cận lâm sàng, đầu tay của chẩn đoán u xơ tử cung là siêu âm phụ khoa bằng đầu dò ngã âm đạo, siêu âm này có độ nhạy rất cao để phát hiện u xơ tử cung (khoảng 90%). Tuy nhiên, để phân biệt u xơ hay lạc nội mạc trong cơ tử cung, cũng như u xơ nghĩ đến hạch ác tính thì cần những can thiệp khác bằng siêu âm Doppler hoặc MRI.

Chẩn đoán u xơ tử cung trên hình ảnh học bằng siêu âm, thông thường nhất sẽ chia thành: nhóm dưới niêm; nhóm trong cơ hoặc thanh mạc; nhóm hỗn hợp hoặc các vị trí khác.

Về mặt dưới niêm u xơ có thể nằm hẳn trong lòng hoặc dưới 50% trong niêm hoặc trên 50% trong cơ. Đối với nhóm u xơ tử cung trong cơ tử cung, u xơ có thể nằm trọn trong cơ hoặc cho đến khi u xơ tử cung nằm hẳn bên ngoài, dưới thanh mạc. Ngoài ra, u xơ có thể nằm ở các vị trí khác như cổ tử cung hoặc một vài u xơ nằm ở buồng trứng.

Tuy nhiên, những vị trí đặc biệt như u xơ tử cung trong lòng tử cung hoặc u xơ dưới niêm cần siêu âm bơm nước lòng tử cung để đánh giá chính xác vị trí của u xơ. Để phân biệt với lạc nội mạc trong cơ tử cung còn có siêu âm Doppler để đánh giá mô. Ngoài ra, những u ác tính cần sử dụng hình ảnh học trên MRI.

8. Bệnh viện Hùng Vương đã ứng dụng những phương pháp nào trong điều trị u xơ tử cung?

Hiện nay, điều trị u xơ tử cung đã có những bước tiến bộ nào và có những giải pháp hứa hẹn đáng chú ý nào trong tương lai, thưa BS? Bệnh viện Hùng Vương đã ứng dụng những phương pháp này trong điều trị u xơ tử cung?

BS.CK2 Nguyễn Đăng Quang trả lời: Đa số u xơ tử cung gây triệu chứng rong kinh, cường kinh thường nằm dưới niêm mạc. Khi đó, bác sĩ sẽ cho điều trị thử nhiều phương pháp như điều trị nội khoa, sử dụng thuốc ứng chế tác động lên thụ thể progesterone,…

Nếu thất bại sẽ hướng đến phương pháp điều trị ngoại khoa bằng cách mổ nội soi hoặc mổ hở để giải quyết tình trạng. Nếu vị trí xơ nằm trong lòng sẽ soi buồng tử cung.

Hiện nay, có phương pháp mới là sử dụng sóng cao tần để đốt u xơ. Hiệu quả 90% trong việc điều trị giảm triệu chứng và mất triệu chứng rong kinh, cường kinh. Phương pháp sóng cao tần là sử dụng 1 kim nhỏ kết nối với hệ thống máy phát sóng cao tần để đốt các mạch máu của u xơ giúp u xơ không phát triển và triệu chứng rong, cường kinh sẽ giảm và mất hẳn. Phương pháp này có hiệu quả cao, sử dụng xâm lấn tối thiểu mà bệnh nhân không cần phải phẫu thuật.

Tỷ lệ thất bại, chỉ khoảng 10% bệnh nhân vẫn còn triệu chứng rong, cường kinh. Khi đó sẽ phẫu thuật để giải quyết u xơ. Đây là tiến bộ mới trong điều trị u xơ tử cung.

>>> Phần 2: Điều trị u xơ tử cung, phương pháp nào hiệu quả nhất?

>>> Phần 3: Ưu tiên điều trị hiếm muộn trước, u xơ tử cung sau

Chương trình Radar Sản phụ khoa do Bệnh viện Hùng Vương phối hợp cùng AloBacsi thực hiện, phát sóng định kỳ vào thứ 4 của tuần 1 và tuần 3 mỗi tháng trên các nền tảng của AloBacsi và Bệnh viện Hùng Vương.