Con em học kém tập trung, hay khóc lóc, ỷ lại vào người khác... là do nguyên nhân gì?

Câu hỏi

Mong bác sỹ tư vấn giúp. Bé nhà em là con trai học 9 tuổi, con rất hay bị cảm xúc thái quá, cáu giận, khóc lóc...kèm theo đó, con học kém tập trung, phụ thuộc ỷ lại vào người khác, ít tự giác, học hành ít tiến bộ. Liệu cháu có bị vấn đề về tâm lý không ạ? và làm sao để cải thiện tính tình cháu đây ạ? Cảm ơn bác sỹ

Trả lời

Chào bạn,

Những gì bạn mô tả cho thấy con đang gặp khó khăn trong quản lý cảm xúc và kỹ năng tự lập. Ở trẻ 9 tuổi, nguyên nhân có thể khá đa dạng, và không phải lúc nào cũng là “bệnh” mà có thể là sự kết hợp giữa tính khí bẩm sinh, môi trường gia đình, áp lực học tập, hoặc một số rối loạn phát triển/tâm lý.

1. Những khả năng cần nghĩ đến

• Tính khí nhạy cảm & cảm xúc mạnh: Trẻ dễ vui, dễ buồn, dễ cáu hơn bạn bè cùng lứa.
• Thiếu kỹ năng kiểm soát cảm xúc: Không biết cách diễn đạt sự bực bội, dễ bật khóc hoặc nổi nóng.
• Khó tập trung: Có thể chỉ do chưa tìm được phương pháp học phù hợp, nhưng cũng cần lưu ý các tình trạng như rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD).
• Phụ thuộc vào người khác: Có thể do gia đình bao bọc quá nhiều, khiến con ít cơ hội tự làm, hoặc do con chưa tự tin vào bản thân.
• Stress học đường hoặc mâu thuẫn bạn bè: Trẻ có thể không nói ra nhưng thể hiện bằng cảm xúc thất thường.
  
  

2. Các bước bạn có thể làm trước ở nhà

Quan sát & ghi lại tình huống

• Khi nào con hay cáu hoặc khóc? (lúc học, lúc chơi, khi bị nhắc nhở…)
• Thời gian kéo dài bao lâu?
• Yếu tố gì làm con dịu lại?
  
  

Giúp con gọi tên cảm xúc

• Khi con giận: “Mẹ thấy con đang rất bực vì… đúng không?”
• Giúp con nhận diện và diễn đạt cảm xúc bằng lời, thay vì bùng phát.

Tập thói quen tự lập từng bước

• Giao việc vừa sức: gấp quần áo, dọn bàn học, chuẩn bị cặp sách.
• Khen cụ thể hành vi tốt (“Mẹ rất vui vì hôm nay con tự làm bài mà không cần nhắc”).
• Thiết lập thói quen học tập ngắn – nghỉ ngắn: ví dụ 20 phút tập trung, nghỉ 5 phút, rồi học tiếp. 
• Sử dụng đồng hồ hẹn giờ để con thấy rõ thời gian.

Hạn chế la mắng khi con mất kiểm soát. Lúc con đang bùng cảm xúc, nên cho con không gian, khi con dịu lại mới phân tích.

3. Khi nào nên cho con đi khám tâm lý – tâm thần nhi

• Cơn cáu giận, khóc lóc xảy ra rất thường xuyên, ảnh hưởng đến học và sinh hoạt.
• Con khó tập trung lâu dài, không chỉ trong học mà cả khi chơi.
• Có dấu hiệu thu mình, ít giao tiếp, hoặc lo âu quá mức.
• Thầy cô nhận xét tình trạng này ảnh hưởng rõ rệt đến kết quả học.

Nếu cần, bác sĩ tâm lý nhi hoặc bác sĩ tâm thần nhi sẽ làm đánh giá tâm lý chuyên sâu để xem con có ADHD, rối loạn cảm xúc hay chỉ là vấn đề hành vi ở giai đoạn phát triển.

Câu hỏi liên quan

• Rút que tránh thai bao lâu thì có thể cấy lại được?
• Ăn nhiều nhưng vẫn gầy và sụt cân: Nguyên nhân và khi nào cần đi khám?
• Bilirubin TT 5,3 µmol/L, INR 1,35: Kết quả xét nghiệm này nói lên điều gì?