Đột quỵ vẫn hiện diện mỗi ngày, xung quanh chúng ta. Gần đây, đã liên tiếp xảy ra nhiều trường hợp các tài xế bị đột quỵ khi đang lái xe.

Điển hình là sáng 4/9/2023, nhà xe Vinh Hoa ra thông báo anh N.T.B. (53 tuổi), tài xế xe khách tuyến TPHCM - Bình Thuận bị đột quỵ khi đang lái xe chở khách tại quận 5 (TPHCM) đã qua đời và được đưa về quê nhà.

Cách đó 3 ngày (vào trưa 1/9/2023), tại km1726+630 Quốc lộ 1 qua thôn Minh Tiến, xã Hàm Minh (huyện Hàm Thuận Nam, Bình Thuận) cũng xảy ra vụ tài xế lái xe chở khách nghi bị đột quỵ và tử vong. Thời điểm trên, xe khách 16 chỗ do tài xế L.H.D (SN 1974) điều khiển hướng Phan Thiết đi TPHCM. Khi đến địa điểm trên thì có dấu hiệu bị đột quỵ và xe khách trôi, cạ vào dải phân cách giữa đường mới dừng lại.

Trước đó (7/8/2023), tài xế S.T. xe Phương Trang đang chở khách từ TPHCM đi Sóc Trăng cũng bị đột quỵ. Để đảm bảo an toàn cho hành khách, anh S.T. vẫn gắng gượng đánh lái, tấp xe vào lề. Sau đó anh được đưa đi cấp cứu nhưng không qua khỏi.

Theo PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng - Chủ tịch Hội Đột quỵ TPHCM, đột quỵ có thể xảy ra với bất kỳ ai, vào bất cứ thời điểm nào trong ngày. Tuy vậy, đột quỵ xảy ra với những tài xế chuyên nghiệp là điều cần quan tâm vì có thể ảnh hưởng đến sinh mạng của nhiều người (cùng trên xe và đang tham gia giao thông trên đường).

Một nghiên cứu được thực hiện tại Nhật Bản cho thấy, tỷ lệ đột quỵ xảy ra ngay khi lái xe là 4%. Trong số đó, 16% trường hợp, đã gây ra tai nạn giao thông sau đó.

Trên trang các nhân GS Trương Nguyện Thành cũng chia sẻ, chỉ trong 2 ngày đã có 2 ca đột quỵ từ người quen, trong đó 1 người không qua khỏi.

Các chuyên gia khuyến cáo, đàn ông trung niên khi khám sức khỏe tổng quát nên làm thêm xét nghiệm D-dimer. Đây là xét nghiệm sinh hóa giúp phát hiện chỉ số D-dimer - một sản phẩm được tạo ra trong quá trình phá vỡ cục máu đông. Xét nghiệm này thường được sử dụng để hỗ trợ chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến huyết khối và tăng đông máu bất thường. Vì rối loạn đông máu sẽ gây tắc ngehxn mạch máu, đột quỵ, nhồi máu cơ tim… gây đột tử.

TS.BS Nguyễn Bá Thắng - Trưởng Đơn vị Đột quỵ Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM cho biết, một khi không được cấp cứu kịp thời trong “thời gian vàng”, hậu quả do đột quỵ rất nghiêm trọng với tỉ lệ tử vong khoảng 10% - 20%. Nếu may mắn sống sót, gần 30% phải chịu cảnh tàn phế và chỉ có khoảng 30% có thể trở về cuộc sống bình thường.

Thống kê 10 nhóm người dễ bị đột quỵ

Đột quỵ nằm trong số các căn bệnh gây chết người và liệt nhiều nhất thế giới. Người mắc đột quỵ đang dần trẻ hóa. Trong đó, 10 nguyên nhân gây đột quỵ hàng đầu thế giới gồm:

1. Cao huyết áp

Tại Mỹ, hơn 3 triệu người bị chẩn đoán mắc cao huyết áp mỗi năm. Người bị xem là cao huyết áp khi huyết áp họ trên mức 140/90. Các bác sĩ khuyên người cao huyết áp nên tránh ăn muối và cần tập thể dục đều đặn. Các nghiên cứu cho thấy tránh được cao huyết áp có thể giúp giảm 48% nguy cơ đột quỵ.

2. Lười tập thể dục

Tập thể dục thường xuyên sẽ giúp giảm 36% nguy cơ đột quỵ. Hiệp hội Tim mạch Mỹ (AHA) khuyến cáo, nên đi bộ ít nhất 30 phút/ngày với cường độ trung bình, thực hiện 5 ngày/tuần. Nếu đi bộ nhanh thì đi trong 25 phút/ngày và 3 ngày trong tuần.

Ngoài ra, mọi người cũng nên tập luyện cơ bắp cường độ mạnh hoặc đẩy tạ 2 ngày/tuần. Có thể thực hiện các hình thức tập luyện khác như đạp xe, bơi lội và một số môn thể thao phổ biến.

3. Chế độ ăn uống không lành mạnh

Các chuyên gia khuyến cáo nên ăn nhiều chất xơ, rau, đậu, trái cây, ăn nhiều thịt nạc hơn thịt đỏ, tránh các món nhiều chất béo và đường để cải thiện sức khỏe. Chế độ ăn uống lành mạnh sẽ giúp giảm khoảng 20% nguy cơ bị đột quỵ.

4. Béo phì

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xem béo phì là một dịch bệnh và có tác động rất xấu lên sức khỏe tim mạch của hàng triệu người. Một số nghiên cứu gần đây cho rằng, có rất nhiều người béo phì nhưng không nhận ra những hạn chế trong cách tính toán chỉ số khối cơ thể.

5. Hút thuốc lá

Hút thuốc lá có thể làm tổn hại màng lót bên trong của động mạch, kích thích sự tích tụ chất béo tại đây. Tình trạng này lâu dài có thể dẫn đến đau thắt ngực, đau tim và đột quỵ. Bỏ thuốc lá sẽ giúp giảm 12% nguy cơ đột quỵ, nghiên cứu cho biết.

6. Các bệnh liên quan đến tim

Đột quỵ có 2 loại chủ yếu. Loại thứ nhất là đột quỵ thiếu máu cục bộ gây ra do cục máu đông, loại này chiếm khoảng 85% trường hợp bệnh. Loại còn lại là đột quỵ xuất huyết, hoặc xuất huyết não, chiếm 15% còn lại, theo Daily Mail.

Một trái tim khỏe có thể giúp giảm 9% nguy cơ mắc cả 2 loại đột quỵ trên. Nhiều căn bệnh về tim như rung nhĩ, loại bệnh tim khiến nhịp tim không đều, thường gây ra do béo phì, tiểu đường, hút thuốc, chế độ ăn uống không lành mạnh, căng thẳng và lười tập thể dục.

7. Tiểu đường

Những người mắc tiểu đường có nguy cơ cao phát triển cục máu đông. Đây cũng là nguyên nhân hàng đầu gây đột quỵ. Các nghiên cứu cho thấy kiểm soát tiểu đường giúp giảm 4% khả năng bị đột quỵ.

8. Rượu bia

Huyết áp cao là nguyên nhân gây đột quỵ và rượu bia được xem là một tác nhân chính. Uống nhiều rượu bia theo thời gian sẽ làm tăng huyết áp. Rượu bia cũng góp phần làm tăng khả năng bị tiểu đường, cao huyết áp và rung tâm nhĩ. Bỏ rượu sẽ giảm được 6% nguy cơ đột quỵ.

9. Căng thẳng

Các nghiên cứu trước đây cho thấy trầm cảm, căng thẳng và lo lắng sẽ làm gia tăng nguy cơ bị đột quỵ, đặc biệt là ở người già. Trong nhiều trường hợp, chính những trạng thái tâm lý tiêu cực trên làm dễ dẫn đến các thói quen xấu như hút thuốc, uống rượu, lười tập luyện.

10. Cholesterol

Mức cholesterol trong máu cao sẽ dẫn đến rối loạn lipid máu, làm tắc nghẽn động mạch, hạn chế lưu lượng máu lưu thông đến tim, khiến đột quỵ dễ xảy ra. Thay đổi chế độ ăn uống lành mạnh sẽ giúp giảm 27% khả năng bị đột quỵ.

Chuyên gia khuyến cáo dấu hiệu nhận biết và giải pháp phòng ngừa

Từ trường hợp tử vong do đột quỵ của các tài xế, PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng cho rằng, cần thiết phải có chế độ kiểm tra định kỳ các bệnh lý nền (như cao huyết áp, tiểu đường, tiền sử co giật…) cho những tài xế chuyên nghiệp ngoài việc kiểm tra thị lực, thính lực.

Theo Chủ tịch Hội Đột quỵ TPHCM, thực tế cho thấy, một số quốc gia có thể tạm ngưng giấy phép nếu thấy tài xế có vấn đề về sức khoẻ, cho đến khi mọi chuyện được kiểm soát ổn định.

“Ví dụ, sẽ không an toàn khi một tài xế thường xuyên bị chóng mặt, hoặc có mức huyết áp cao hoặc rất cao khi mỗi lần đi khám. Đặc biệt, nếu anh ta phải thường xuyên lái xe vào ban đêm. Điều này hết sức quan trọng, vì có thể liên quan tính mạng của rất nhiều người”, PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng khuyến cáo.

Để phát hiện sớm cơn đột quỵ, cần dựa vào những dấu hiệu ban đầu (quy tắc FAST) sau đây:

Có thể ghi nhớ các dấu hiệu và cách xử trí bằng câu “Méo cười, ngọng nói, xuội tay - Mau gọi cấp cứu đi ngay đừng chờ”. Mỗi phút não bị thiếu máu sẽ mất gần 2 triệu tế bào thần kinh. Do vậy, người bệnh đột quỵ cần được cấp cứu ngay lập tức để đảm bảo an toàn và hạn chế tối đa những tổn thương về não.

TS.BS Nguyễn Bá Thắng còn cho biết hiện nay vẫn còn những quan niệm sai lầm khi cấp cứu đột quỵ như cạo gió, trích máu, cúng bái, uống thuốc truyền miệng, vận chuyển người bệnh bằng xe hai bánh, chờ cho người bệnh khỏe lại… Đây là những nguyên nhân khiến người bệnh không được cấp cứu đúng cách và kịp thời, gây nhiều hậu quả đáng tiếc.

“Vì vậy, cần hiểu đúng cách cấp cứu đột quỵ để giúp giảm tỉ lệ tử vong và tàn phế cho người bệnh. Để được chăm sóc, điều trị chuyên sâu, phòng ngừa biến chứng, nguy cơ tái phát và phục hồi chức năng, người bị đột quỵ nên được cấp cứu ngay tại các cơ sở y tế có đơn vị đột quỵ” - TS.BS Nguyễn Bá Thắng lưu ý.