I. Đột quỵ nhồi máu não là gì?

Đột quỵ nhồi máu não còn được gọi là đột quỵ thiếu máu cục bộ hoặc thiếu máu não, xảy ra khi động mạch cung cấp máu cho não bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn. Điều này làm giảm lưu lượng máu và oxy đến não, dẫn đến tổn thương hoặc chết các tế bào não. Nếu tuần hoàn không được phục hồi nhanh chóng, não có thể tổn thương vĩnh viễn.

Khoảng hơn 80% tất cả các trường hợp đột quỵ là đột quỵ nhồi máu não.

Một loại đột quỵ khác là đột quỵ xuất huyết não, trong đó một mạch máu trong não bị vỡ và gây chảy máu. Chảy máu chèn ép mô não, làm tổn thương hoặc chết não.

Nhồi máu não chiếm khoảng 80% trong đột quỵ não.

II. Các triệu chứng của đột quỵ nhồi máu não?

Các triệu chứng cụ thể của đột quỵ nhồi máu não phụ thuộc vào vùng não bị ảnh hưởng. Một số triệu chứng thường gặp ở hầu hết các trường hợp đột quỵ nhồi máu não, bao gồm:

- Các vấn đề về thị lực, chẳng hạn như mất thị lực một mắt hoặc nhìn đôi;

- Yếu hoặc tê liệt tay chân, có thể ở một hoặc cả hai bên, tùy thuộc vào động mạch bị ảnh hưởng;

- Chóng mặt;

- Lú lẫn;

- Rối loạn ý thức;

- Xệ mặt một bên.

- Nói khó, nói đớ

Một khi các triệu chứng khởi phát, điều quan trọng là phải điều trị càng nhanh càng tốt. Nếu nghĩ ai đó đang bị đột quỵ, hãy đánh giá họ bằng quy tắc F.A.S.T:

- F (Face - Khuôn mặt). Một bên mặt có bị xệ và khó cử động không?

- A (Arm - Cánh tay). Một cánh tay có thấp hơn trong khi cố gắng giơ cả hai tay lên không?

- S (Speech - Lời nói). Bệnh nhân có nói ngọng hay nói khác lạ không?

- T (Time - Thời gian). Khi xuất hiện bất kỳ các triệu chứng trên một cách đột ngột, hãy nhanh chóng gọi cấp cứu 115 và đưa bệnh nhân đến bệnh viện có điều trị đột quỵ gần nhất.

Các biểu hiện và cách nhận biết bệnh nhân đột quỵ.

III. Nguyên nhân nào gây ra đột quỵ nhồi máu não?

Đột quỵ nhồi máu não xảy ra khi một động mạch cung cấp máu cho não bị hẹp hoặc tắc nghẽn bởi cục máu đông hoặc chất béo tích tụ, được gọi là mảng bám. Điều này có thể xuất hiện ở cổ hoặc trong hộp sọ.

Các cục máu đông thường bắt đầu trong tim và di chuyển qua hệ thống tuần hoàn, sau đó vỡ ra hoặc đọng lại trong động mạch. Khi cục máu đông chặn một động mạch não, não không nhận đủ máu và oxy, lúc đó các tế bào não bắt đầu chết.

Đột quỵ nhồi máu não do tích tụ chất béo xảy ra khi mảng bám vỡ ra khỏi động mạch và di chuyển đến não. Mảng bám có thể tích tụ trong các động mạch cung cấp máu cho não, sau đó gây hẹp các động mạch đủ để gây ra đột quỵ nhồi máu não.

IV. Các yếu tố nguy cơ của đột quỵ nhồi máu não là gì?

- Đã từng bị “đột quỵ nhẹ” (cơn thiếu máu não thoáng qua - TIA);

- Huyết áp cao;

- Xơ vữa động mạch;

- Cholesterol cao;

- Rung nhĩ (rối loạn nhịp tim)

- Thiếu máu hồng cầu hình liềm;

- Rối loạn đông máu;

- Dị tật tim bẩm sinh.

Các yếu tố rủi ro khác bao gồm:

- Bệnh tiểu đường;

- Hút thuốc lá;

- Thừa cân, béo phì;

- Uống nhiều rượu bia.

Đột quỵ nhồi máu não phổ biến hơn ở những người có tiền sử gia đình bị đột quỵ hoặc những người đã từng bị đột quỵ. Đàn ông có nhiều khả năng bị đột quỵ nhồi máu não hơn phụ nữ (trong đó phụ nữ uống thuốc tránh thai sẽ có nguy cơ hình thành cục máu đông cao hơn), trong khi người da đen có nguy cơ cao hơn các chủng tộc hoặc dân tộc khác. Nguy cơ cũng tăng theo tuổi.

V. Đột quỵ nhồi máu não được chẩn đoán như thế nào?

Chụp CT giúp phân biệt đột quỵ nhồi máu não và xuất huyết hoặc u não.

Khi bác sĩ đã chẩn đoán đột quỵ nhồi máu não, chụp MRI là cách tốt nhất cho biết tình trạng các mạch máu nội sọ và mạch máu vùng cổ.

Các xét nghiệm được sử dụng để xác định nguyên nhân gốc rễ có thể bao gồm:

- Điện tâm đồ (ECG hoặc EKG) để đánh giá cho nhịp tim bất thường;

- Siêu âm tim để kiểm tra tim người bệnh có cục máu đông hoặc bất thường gì không;

- Xét nghiệm máu để xác định cholesterol và các vấn đề về đông máu, chức năng gan thận...

Nếu bệnh nhân có các triệu chứng như lú lẫn và nói lắp, bác sĩ có thể tiến hành xét nghiệm đường trong máu. Đó là bởi vì nhầm lẫn và nói lắp cũng là các triệu chứng của hạ đường huyết. Bác sĩ khám sức khỏe và khai thác tiền sử gia đình để chẩn đoán thêm các vấn đề khác.

CT scan là kỹ thuật được áp dụng đầu tiên khi bệnh nhân nhập viện do đột quỵ. CT giúp xác định căn nguyên, mức độ của nhồi máu não, phân biệt được nhồi máu, xuất huyết... Từ đó bác sĩ sẽ có phương pháp điều trị phù hợp. Theo đà phát triển, khi MRI được cải tiến hơn về thời gian chụp, ở 1 số nơi đã dùng MRI cho bước đầu tiên này.

VI. Những biến chứng liên quan đến đột quỵ nhồi máu não?

Nếu đột quỵ nhồi máu não không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến tổn thương não, để lại di chứng nặng nề như nói khó, liệt chân tay, liệt nửa người... thậm chí tử vong.

VII. Điều trị đột quỵ nhồi máu não như thế nào?

Mục tiêu đầu tiên của điều trị là phục hồi nhịp thở, nhịp tim và huyết áp về bình thường. Nếu cần thiết, bác sĩ sẽ cố gắng giảm áp lực trong não bằng thuốc.

Phương pháp điều trị chính cho đột quỵ nhồi máu não là tiêm thuốc tiêu sợi huyết, có tác dụng phá vỡ cục máu đông. Thuốc tiêu sợi huyết có hiệu quả nhất khi được dùng trong vòng 4.5 giờ (4 tiếng rưỡi) kể từ khi bắt đầu đột quỵ.

Vì thuốc này có thể dẫn đến chảy máu, người bệnh không thể dùng nó nếu có tiền sử:

- Đột quỵ xuất huyết;

- Chảy máu trong não;

- Mới trải qua cuộc phẫu thuật lớn gần đây hoặc chấn thương đầu;

- Những người đang dùng thuốc chống đông máu.

Nếu thuốc tiêu sợi huyết không hoạt động, cục máu đông có thể được loại bỏ thông qua can thiệp. Lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học có thể được thực hiện trong vòng 6 giờ sau khi bắt đầu các triệu chứng đột quỵ. Bác sĩ sẽ sử dụng các dụng cụ chuyên biệt để kéo cục máu đông ra khỏi cơ thể, từ đó tái lập lưu thông dòng máu đến não.

Các phương pháp điều trị dài hạn bao gồm aspirin hoặc thuốc chống đông máu để ngăn ngừa các cục máu đông hình thành.

Nếu đột quỵ nhồi máu não gây ra bởi huyết áp cao hoặc xơ vữa động mạch, bệnh nhân sẽ cần điều trị những tình trạng này. Ví dụ, bác sĩ có thể đề nghị đặt stent để nong lòng động mạch bị thu hẹp bởi mảng bám hoặc statin để giảm huyết áp.

Sau đột quỵ nhồi máu não, bệnh nhân sẽ phải ở lại bệnh viện để theo dõi ít nhất vài ngày. Nếu đột quỵ gây ra tê liệt hoặc yếu mệt, người bệnh cần phục hồi chức năng sau đó.

VIII. Phục hồi sau đột quỵ nhồi máu não đòi hỏi những điều gì?

Phục hồi chức năng là điều cần thiết để trở lại các hoạt động thường ngày. Liệu pháp vận động, thể chất và ngôn ngữ giúp lấy lại các chức năng đã mất. Những người trẻ hơn và những người được đưa đến bệnh viện nhanh chóng ngay sau khi đột quỵ có khả năng phục hồi nhiều chức năng hơn.

Nếu đã từng bị một cơn đột quỵ nhồi máu não, người bệnh có nguy cơ cao bị một cơn đột quỵ khác trong tương lai. Cần thực hiện các biện pháp để giảm nguy cơ, chẳng hạn như bỏ hút thuốc - là một phần quan trọng của quá trình hồi phục lâu dài.

Phục hồi chức năng sau đột quỵ là một quá trình lâu dài, bệnh nhân cần sớm thực hiện, đồng thời phải nỗ lực và kiên trì mới cải thiện chức năng.

IX. Phòng ngừa tái phát đột quỵ bằng cách nào?

- Điều trị tiểu đường, bệnh tim mạch (rung nhĩ)…

- Thay đổi một số yếu tố nguy cơ gây đột quỵ:

+ Không hút thuốc lá;

+ Kiểm soát huyết áp cao thông qua chế độ ăn uống, tập thể dục và thuốc nếu cần;

+ Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày trong ít nhất ba ngày mỗi tuần;

+ Duy trì cân nặng hợp lý bằng cách ăn thực phẩm lành mạnh, khẩu phần ít hơn và giảm cân nếu cần;

- Ăn uống lành mạnh:

+ Ăn nhiều trái cây, rau, ngũ cốc;

+ Lựa chọn thịt nạc, chẳng hạn như thịt gà, cá, các loại đậu;

+ Chọn các sản phẩm sữa không béo hoặc ít béo

+ Tránh thực phẩm chiên, thực phẩm chế biến sẵn và đồ nướng;

+ Ăn ít thực phẩm có chứa pho mát, kem;

+ Tránh thức ăn có nhiều natri (muối).

- Hạn chế hoặc ngưng uống bia rượu;

- Thuốc tránh thai có thể làm tăng khả năng hình thành cục máu đông, có thể dẫn đến đột quỵ. Nếu có các yếu tố nguy cơ hình thành cục máu đông và trên 35 tuổi, nên trao đổi kỹ với bác sĩ để lựa chọn phương pháp tránh thai phù hợp.