Đốt mỡ “thần tốc” - Cái bẫy đánh vào tâm lý nóng vội của người giảm cân

1. Từ nhịn ăn đến thuốc nhuận tràng: Hiệu quả hay tác hại?

Ngày nay, hầu hết ai cũng mong muốn sở hữu một thân hình cân đối, khỏe đẹp. Nhưng thực tế, mong muốn giảm cân đã có từ hàng nghìn năm trước.

Nhờ BS chia sẻ, trong lịch sử con người từng áp dụng những cách giảm cân nào? Và dưới góc nhìn của y học hiện đại, những phương pháp đó có lợi hay hại cho sức khỏe ra sao ạ?

BS.CK2 Đinh Trần Ngọc Mai - Khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM trả lời:

Nhu cầu giảm cân không chỉ là trào lưu hiện đại, mà đã xuất hiện từ thời xa xưa, khi con người bắt đầu quan tâm đến vẻ ngoài và mong muốn có một thân hình cân đối, lý tưởng.

Khi y học còn chưa phát triển, chưa có các loại thuốc hỗ trợ hay thực phẩm chức năng như hiện nay, người ta đã áp dụng nhiều cách giảm cân truyền thống, đôi khi khá cực đoan:

- Nhịn ăn: Khi nhịn ăn thì đương nhiên cơ thể không được nạp năng lượng, và khi không có năng lượng, cơ thể buộc phải sử dụng nguồn năng lượng dự trữ - tức là mỡ. Vì vậy, việc giảm cân xảy ra là điều tất yếu. Không có ai mà “không ăn mà lại mập lên được cả”. Tuy nhiên, nếu kéo dài quá mức thì việc nhịn ăn có thể gây mất cơ, suy kiệt, rối loạn chuyển hóa, và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

- Ăn ít - tập nhiều: Nghe có vẻ hiệu quả, nhưng nếu vượt quá sức chịu đựng của cơ thể mà không có chế độ dinh dưỡng bù đắp phù hợp, sẽ dẫn đến kiệt sức, mất cân bằng điện giải.

- Dùng chất nhuận tràng: Khiến thức ăn bị đào thải trước khi hấp thu. Phương pháp này gây mất nước, mất điện giải và tổn thương tiêu hóa khiến cơ thể suy yếu dần.

Nhìn chung, những phương pháp giảm cân từ xa xưa đa phần chỉ giúp giảm cân tạm thời, chứ không bền vững và ẩn chứa nhiều rủi ro cho sức khỏe.

Ngày nay, dưới góc nhìn y học hiện đại, giảm cân đúng nghĩa không chỉ là “giảm con số trên cân”, mà là điều chỉnh lối sống: ăn uống lành mạnh, vận động hợp lý và giữ tinh thần thoải mái, để duy trì một cơ thể khỏe mạnh, cân đối lâu dài.

2. Vì sao những “phương pháp giảm cân kỳ quặc” vẫn khiến nhiều người tin theo?

Với góc độ chuyên môn là một bác sĩ dinh dưỡng, vì sao có rất nhiều phương pháp giảm cân nghe rất “kỳ quặc” - như uống giấm, uống nước chanh, hay ăn kiêng cực đoan - nhưng vẫn có người tin và áp dụng, thưa BS?

BS.CK2 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời:

Hiện nay, có rất nhiều phương pháp giảm cân “lan truyền” trên mạng xã hội, nghe qua thì vừa lạ, vừa thiếu cơ sở khoa học, nhưng lại được rất nhiều người làm theo. Ví dụ như uống giấm, uống nước chanh, uống nước đậu đen, hoặc sử dụng những loại thuốc được quảng cáo là “giảm nhanh cấp tốc”.

Về mặt chuyên môn, khi nhìn những phương pháp này, chúng ta đều thấy chúng khá kỳ quặc và thiếu an toàn. Tuy nhiên, những người đang trong tâm thế muốn giảm cân thường rất dễ bị tác động bởi tâm lý “nóng vội”. Giảm cân đúng cách nghĩa là phải ăn uống lành mạnh, tập luyện đều đặn, thì hiệu quả đến rất chậm, cần sự kiên trì. Trong khi đó, khi lướt mạng xã hội, họ lại thấy những lời quảng cáo “rất bắt tai, bắt mắt” như “Giảm 3kg trong 1 tuần”, “Tuột 10kg trong 2 tháng” hay “Uống nước này mỗi sáng, cân nặng sẽ về mức lý tưởng”…

Chính cách truyền tải đánh vào tâm lý mong muốn có kết quả nhanh sẽ khiến người xem dễ dàng tin tưởng.

Đặc biệt, khi các KOLs, người có ảnh hưởng trên mạng chia sẻ hoặc trực tiếp sử dụng, mức độ lan tỏa càng mạnh mẽ hơn. Và kể cả những người vốn có kiến thức dinh dưỡng cơ bản, khi tiếp xúc liên tục với những nội dung như vậy, vẫn dễ bị dao động, bối rối và thử làm theo.

3. Giảm cân bằng chanh, giấm - Hiệu quả thật hay “cái bẫy” cho sức khỏe?

Nhiều người vẫn tin rằng ăn hoặc uống những thứ có vị chua như nước chanh hay giấm có thể giúp “đốt mỡ” nhanh hơn. Vì vậy, họ liên tục uống nước chanh hoặc giấm với mục tiêu giảm cân. Vậy những phương pháp này có thật sự giúp giảm cân không, hay ẩn chứa những nguy cơ nào đối với sức khỏe, thưa BS?

BS.CK2 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời:

Trước hết, chúng ta hãy nói về hiệu quả giảm cân. Ví dụ, bình thường mỗi ngày chúng ta ăn 3 bữa, mỗi bữa khoảng 500 kcal. Nhưng nếu đột ngột thay một bữa bằng việc chỉ uống nước chanh hoặc giấm, lượng năng lượng nạp vào khi đó chỉ còn khoảng 20 - 30 kcal. Nghĩa là chúng ta đã giảm khoảng 30% tổng năng lượng trong ngày, nên việc cân nặng giảm xuống là điều dễ hiểu. Cơ thể bị cắt giảm năng lượng đầu vào, thì chắc chắn sẽ giảm cân trong giai đoạn đầu.

Nhưng về lâu dài, hậu quả của việc dùng quá nhiều đồ chua lại rất đáng lo ngại. Khi uống chanh hoặc giấm lúc bụng đói, axit sẽ trực tiếp tấn công niêm mạc dạ dày, vốn chỉ được bảo vệ bởi một lớp dịch mỏng. Khi lớp này bị bào mòn, dạ dày dễ bị viêm, loét, đau rát vùng thượng vị, đặc biệt nếu việc này lặp lại thường xuyên.

Không chỉ ảnh hưởng đến tiêu hóa, việc giảm năng lượng quá mức trong thời gian dài còn khiến cơ thể rơi vào trạng thái “tiết kiệm năng lượng”. Nghĩa là khi chúng ta ăn quá ít và ít vận động, cơ thể sẽ tự động giảm tốc độ chuyển hóa để “bảo tồn năng lượng”. Khi đó, quá trình đốt mỡ chậm lại, và khi quay lại chế độ ăn bình thường, cân nặng sẽ tăng ngược trở lại rất nhanh - hiện tượng này gọi là “yo-yo effect”.

Tóm lại, giảm cân bằng nước chanh hay giấm chỉ là hiệu quả tạm thời do thiếu năng lượng, chứ không phải cơ chế “đốt mỡ” như lời đồn. Ngược lại, phương pháp này có thể gây hại dạ dày, rối loạn chuyển hóa, mệt mỏi và tăng cân trở lại. Những phương pháp khắc nghiệt như thế này không được khuyến cáo trong việc giảm cân.

4. “Thuốc giảm cân thần tốc” tràn lan trên mạng: Làm sao nhận biết đâu là thật, đâu là bẫy?

Hiện nay có thể thấy rất nhiều loại thuốc và thực phẩm chức năng giảm cân được rao bán tràn lan trên mạng xã hội. Năm 2025 đã có hàng loạt vụ việc bị phanh phui liên quan đến sản phẩm chứa chất cấm nhưng vẫn được nhiều người ưa chuộng. Thực tế, lượt mua của các sản phẩm này rất khủng.

Vậy làm sao để người dân nhận biết đâu là sản phẩm giảm cân an toàn, đâu là loại chứa chất cấm tiềm ẩn nguy hại, thưa BS?

BS.CK2 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời:

Đúng là hiện nay, các loại thuốc và thực phẩm chức năng giảm cân được quảng cáo tràn lan, tiếp cận người có nhu cầu rất dễ dàng. Chỉ cần gõ cụm từ “thuốc giảm cân” là có thể thấy hàng sa số sản phẩm xuất hiện ngay lập tức.

Vậy làm sao để biết loại nào thật sự tốt, loại nào chứa chất cấm? Thành thật mà nói, rất khó để người tiêu dùng tự phân biệt được, bởi vì:

- Thứ nhất, nhà sản xuất luôn đưa ra những lời quảng cáo đầy hấp dẫn để thu hút người mua, chẳng hạn: “Ăn uống thoải mái, vẫn giảm 10kg trong 3 tháng”, “Không cần tập thể dục, không cần ăn kiêng”, “Giảm cân nhanh - an toàn - 100% thiên nhiên”... Những lời quảng cáo “nghe rất đã tai” này khiến nhiều người tin tưởng ngay từ bước đầu tiên.

- Thứ hai, về việc nhận biết sản phẩm có chứa chất cấm hay không, trên lý thuyết thì rất dễ tra cứu, chỉ cần gõ tên hoạt chất lên mạng là có thể biết đó có phải chất cấm hay không. Tuy nhiên, vấn đề là các sản phẩm này thường không hề ghi rõ thành phần thực tế.

Nhà sản xuất có thể chỉ liệt kê “chiết xuất thảo dược”, “tinh chất tự nhiên”, “cây cỏ hoa lá”… chứ không bao giờ dám ghi những hoạt chất bị cấm như Sibutramine hay những thuốc tân dược giảm cân khác - dù thực tế có thể có trong sản phẩm.

- Thứ ba, để đảm bảo an toàn, người tiêu dùng cần chọn những sản phẩm được cấp phép bởi cơ quan chức năng, có số công bố rõ ràng của Cục An toàn Thực phẩm - Bộ Y tế. Ngày nay, việc kiểm tra rất đơn giản, chỉ cần tra cứu trên mạng là có thể biết sản phẩm đó có được phép lưu hành hay không.

Tuy nhiên, rào cản lớn nhất không nằm ở thông tin mà nằm ở tâm lý con người. Nhiều người biết rõ sản phẩm không rõ nguồn gốc, có thể chứa chất cấm, nhưng vẫn nghĩ rằng “uống vài tháng thôi, đẹp rồi dừng lại thì chắc không sao đâu”.

Chính sự chủ quan và tâm lý nóng vội muốn giảm nhanh đã khiến họ rơi vào vòng xoáy nguy hiểm, biết là hại nhưng vẫn dùng, biết là rủi ro nhưng vẫn thử.

5. Đã từng dùng thuốc giảm cân bị cấm, làm sao biết cơ thể có bị ảnh hưởng không?

Thưa BS, sau khi cơ quan chức năng phanh phui nhiều loại thuốc và thực phẩm chức năng giảm cân có chứa chất cấm, rất nhiều khán giả hoang mang, gọi đến hotline hoặc nhắn tin hỏi rằng: “Tôi cũng đã từng uống vài hộp loại thuốc này, vậy có nguy hiểm không, có ảnh hưởng gì đến sức khỏe không?”

BS.CK2 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời:

Để trả lời câu hỏi này thì chúng ta cần thời gian, bởi vì tác hại của các chất cấm trong thuốc giảm cân không phải lúc nào cũng biểu hiện ngay lập tức.

Ví dụ, Sibutramine, một hoạt chất bị cấm phổ biến, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tim mạch, gây rối loạn nhịp tim. Một số loại thuốc khác thì tác động lên hệ thần kinh trung ương, gây mất ngủ, lo âu, chán ăn kéo dài. 

Bởi vì cơ chế của chúng là tác động lên trung khu điều khiển cảm giác đói, khiến người uống “mất cảm giác thèm ăn”. Những loại thuốc này không gây hại ngay trong ngày một ngày hai, mà tích lũy dần theo thời gian, khi đó các tổn thương mới bắt đầu bộc lộ.

Bên cạnh đó, có những thuốc chứa hoạt chất độc cho gan và thận. Trong những trường hợp này, biểu hiện có thể đến rất sớm. Người dùng có thể thấy mệt mỏi, vàng da, tiểu ít, phù, rối loạn tiêu hóa hoặc khó chịu vùng hạ sườn phải.

Vì vậy, nếu đã từng uống những loại thuốc giảm cân bị cảnh báo, dù chỉ 1 - 2 hộp, người dân nên đi kiểm tra sức khỏe tổng quát, đặc biệt là xét nghiệm chức năng gan, thận và tim mạch. Việc kiểm tra này sẽ giúp phát hiện sớm những tổn thương tiềm ẩn trước khi chúng trở nên nghiêm trọng, đồng thời giúp người bệnh được tư vấn và theo dõi đúng cách để bảo vệ sức khỏe lâu dài.

6. Cô gái 16 tuổi phải chạy thận suốt đời vì uống thuốc giảm cân mua online

BS có thể chia sẻ một vài trường hợp điển hình để giúp khán giả hiểu rõ hơn về nguy cơ thật sự phía sau những phương pháp giảm cân phản khoa học không ạ?

BS.CK2 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời:

Để nói về một trường hợp mà có lẽ tôi sẽ nhớ mãi trong suốt quá trình làm nghề, đó là một bạn gái chỉ mới 16 tuổi. Bạn mua thuốc giảm cân trên một nền tảng thương mại điện tử, loại được quảng cáo là “giảm nhanh, không cần ăn kiêng, không cần tập luyện”.

Khi bắt đầu dùng thuốc, bạn nặng 58 kg, cao 1m55 - chỉ hơi tròn trịa, chưa đến mức béo phì. Nhưng vì muốn thân hình nhỏ nhắn hơn, bạn đã uống loại thuốc này. Sau 1 tháng, bạn giảm 8 kg, chỉ còn 50 kg. Tuy nhiên, ngay sau đó tay chân và khuôn mặt bắt đầu sưng phù, phải nhập viện.

Khi tiếp nhận, chúng tôi ghi nhận bạn bị tổn thương thận cấp do thuốc. Cơ chế của loại thuốc này là làm thải nước nhanh, khiến cân nặng sụt giảm chủ yếu do mất nước, chứ không phải giảm mỡ. Nhưng đồng thời, chính quá trình này đã khiến thận bị tổn thương nghiêm trọng. Sau gần 1 tháng điều trị tích cực, lọc thận, chạy thận... nhưng chức năng thận của bạn không thể phục hồi.

Từ một cô gái mới 16 tuổi, tương lai còn dài phía trước, bạn phải sống chung với bệnh thận mạn và chạy thận suốt đời, chỉ vì một loại thuốc giảm cân mua online.

Đó là một trường hợp khá thường gặp trong nhóm tổn thương thận do thuốc giảm cân gây ra. Cơ chế là gây mất nước và tổn thương thận trực tiếp.

Với những trường hợp các bạn muốn giảm cân, thật ra rất khó để biết chính xác trong các loại thuốc đó có chứa chất cấm hay không. Trên bao bì, nhà sản xuất thường không ghi rõ, và người dùng không có cách nào kiểm chứng được. Vì vậy, tốt nhất là hãy đến phòng khám dinh dưỡng hoặc gặp bác sĩ nội tiết để được tư vấn và kiểm tra trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc giảm cân nào.

Hiện nay, đã có những loại thuốc uống hoặc thuốc tiêm được Bộ Y tế cấp phép dùng trong điều trị thừa cân, béo phì, nhưng không phải ai cũng có chỉ định sử dụng. Các bác sĩ sẽ căn cứ vào chỉ số BMI, tình trạng bệnh nền, và mức độ nguy cơ để đưa ra chỉ định phù hợp.

Thay vì mua những loại thuốc giảm cân trôi nổi bên ngoài mà không biết rõ thành phần, người dân nên tìm đến cơ sở y tế uy tín để được hướng dẫn đúng cách và đảm bảo an toàn cho sức khỏe.

7. Giảm cân là hành trình của sự kiên trì, không phải cuộc đua cấp tốc

Xin nhờ BS chia sẻ đôi điều để quý bạn đọc, đặc biệt là những ai đang nôn nóng giảm cân, có thể tránh lặp lại những sai lầm đáng tiếc, không phải đánh đổi sức khỏe và cả thanh xuân của mình.

Theo bác sĩ, điều gì là quan trọng nhất để hành trình giảm cân được an toàn và bền vững?

BS.CK2 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời:

Thực ra, lý do khiến nhiều người mắc sai lầm khi giảm cân là mong muốn kết quả nhanh chóng. Nhưng giảm cân không thể là câu chuyện của một ngày hay một tuần.

Không thể hôm nay ăn một bữa lành mạnh, tập thể dục một buổi là ngày mai có vóc dáng đẹp ngay được. Nó cần thời gian, có khi 1 tháng, 3 tháng hoặc lâu hơn để cơ thể thích nghi và thay đổi.

Chính vì thế, hành trình này đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực và cả kỷ luật. Mỗi ngày chúng ta ăn, chúng ta đang quyết định cân nặng của chính mình tăng hay giảm. Vì vậy, thay vì nói “ngày mai tôi sẽ bắt đầu giảm cân”, hãy bắt đầu ngay từ bữa ăn hôm nay.

Hãy nhìn lại khẩu phần, năng lượng mình nạp vào có vượt nhu cầu không? Sau một buổi tiệc thả ga, hôm sau hãy tự điều chỉnh lại, ăn nhẹ hơn, nhiều rau hơn, bớt tinh bột, và vận động nhiều hơn.

Thay vì “tự thưởng” cho mình bằng một bữa ăn thật lớn sau khi đạt được thành tựu nào đó, hãy thay bằng những hoạt động tích cực như chơi thể thao, đi bộ, đánh cầu lông, những điều vừa giúp giải tỏa stress, vừa giúp đốt năng lượng.

Và cần nhớ rằng, giảm cân không phải là đích đến, mà là hành trình dài hơi. Khi đạt được cân nặng mong muốn rồi, nếu quay lại lối sống cũ, ăn uống thoải mái, ít vận động thì cân nặng sẽ nhanh chóng tăng trở lại.

Do đó, duy trì cân nặng lý tưởng là sự kết hợp giữa chế độ ăn lành mạnh, tập luyện thường xuyên, giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc và sống điều độ. Chúng ta có thể bắt đầu từ những việc nhỏ như kiểm soát năng lượng mỗi bữa ăn, đi bộ thêm vài trăm bước mỗi ngày, chọn đi thang bộ thay vì thang máy…

Những thay đổi nhỏ nhưng đều đặn sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh, cân nặng ổn định mà không cần đánh đổi sức khỏe.