Chỉ khoảng 1% tìm được nguyên nhân cụ thể, như: ô nhiễm môi trường sống, chế độ làm việc căng thẳng; điều kiện làm việc, chế độ ăn uống, các bệnh nhiễm trùng, giãn tĩnh mạch thừng tinh…

Tuy nhiên, do các cơ chế hiện chưa được chứng minh rõ ràng nên thường chỉ phát hiện được bất thường này khi thử tinh dịch đồ của người bệnh. Theo nguyên tắc, chỉ xác định và đưa ra chẩn đoán khi có 2 lần thử tinh dịch đồ cách nhau ít nhất 2 tuần.

Không có thuốc giúp tinh trùng nhanh hay mạnh
 
Tỉ lệ bất thường ở tinh dịch đồ có xu hướng ngày càng tăng. Tỉ lệ vô sinh do nam đơn thuần chiếm khoảng 30% và tỉ lệ vô sinh do cả nam và nữ chiếm khoảng 20%. Nói chung bất thường tinh trùng chiếm khoảng 50% nguyên nhân gây vô sinh.

Do y học chưa tìm được nguyên nhân và cơ chế gây bệnh rõ ràng, nên chưa có những biện pháp điều trị hiệu quả. Một số trường hợp, tinh trùng sau một thời gian có thể thay đổi tốt lên hay xấu đi do sự thay đổi của các yếu tố ảnh hưởng bên ngoài mà thật sự ít liên quan đến hiệu quả điều trị y khoa.

Một số thuốc và thảo dược có tính kháng oxy hóa có thể có tác dụng cải thiện trong một số trường hợp. Tuy nhiên, một đợt điều trị phải kéo dài ít nhất từ 3-6 tháng mới có thể hiệu quả.

Hiện nay, một số nghiên cứu cũng cho thấy các chất kháng oxy hóa (antioxidants) có thể có khả năng giúp tăng tỉ lệ có thai. Nhưng vẫn cần nhiều nghiên cứu nữa để khẳng định hiệu quả này của các chất kháng oxy hóa.
 
Hướng điều trị
 
Vì các nguyên nhân và cơ chế ảnh hưởng chưa được xác định rõ, nên có thể nói chưa có phương pháp điều trị hiệu quả, giúp làm tăng số lượng và chất lượng tinh trùng. Bệnh nhân sẽ được tư vấn theo các hướng điều trị như:

a. Cố gắng tìm nguyên nhân để điều trị chuyên biệt. Liệu pháp này thường ít khi thành công

b. Điều trị theo kinh nghiệm: dùng các thuốc hoặc thảo dược theo kinh nghiệm dù chưa chứng minh được cơ chế tác dụng. Hiệu quả của các biện pháp này chưa rõ ràng.

d. Nếu tinh dịch đồ bất thường kèm với các nguyên nhân khác từ vợ hoặc vợ lớn tuổi (trên 35 tuổi), nên thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm sớm.

Cách phòng ngừa
 
Tránh các yếu tố có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng như: hút thuốc, uống rượu, các chất kích thích khác, xông hơi, tiếp xúc nhiệt độ nóng thường xuyên…

Nên có chế độ làm việc điều độ. Sinh hoạt lành mạnh để dự phòng các bệnh nhiễm trùng.

Cần chú ý đến vệ sinh, an toàn trong sử dụng thực phẩm, đồ uống.  Tránh sử dụng thường xuyên các thực phẩm không rõ nguồn gốc, có thể chứa các hóa chất công nghiệp gây hại cho tinh trùng.
 
Nên có con trước khi vợ quá 30 tuổi.
 
Khi phát hiện, nên tiến hành điều trị sớm và tích cực nếu vợ lớn tuổi hoặc có các nguyên nhân khác đi kèm.