Cơn thiếu máu não thoáng qua: Tín hiệu cảnh báo đột quỵ thường bị xem nhẹ

1. Cơn thiếu máu não thoáng qua - TIA là gì?

Câu hỏi khán giả: Chồng em 37 tuổi, vừa phát hiện bị yếu tay trái: dù vẫn cầm nắm được nhưng không thể cầm chặt, sau vài phút lại trở về bình thường. Đi khám sức khỏe với công ty thì bác sĩ nghi ngờ đã trải qua cơn thiếu máu não thoáng qua.

Em băn khoăn vì anh không hút thuốc lá, không uống rượu bia và cũng không thức khuya. Nhờ BS tư vấn, liệu chồng em có bị cơn thiếu máu não thoáng qua và có nguy cơ tai biến không ạ?

ThS.BS Trương Thị Trang - Khoa Nội Thần kinh, Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh: Cơn thiếu máu não thoáng qua (Transient Ischemic Attack – TIA) xảy ra khi mạch máu trong não bị tắc nghẽn tạm thời, khiến não thiếu oxy trong chốc lát.

Triệu chứng có thể giống đột quỵ – như nói khó, méo miệng, yếu tay chân – nhưng thường hồi phục hoàn toàn trong vòng 24 giờ. Khi mạch máu não được thông thương trở lại, bệnh nhân sẽ hồi phục.

TIA là một chỉ điểm quan trọng cho đột quỵ trong tương lai, đặc biệt rất nguy hiểm. Trong câu hỏi của bạn, khi chồng bạn có dấu hiệu yếu sức cầm nắm tay trái, sau đó hồi phục, thì khả năng cao là đã trải qua TIA.

Có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến TIA, như tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa động mạch, rung nhĩ hoặc bệnh tim mạch khác. Hút thuốc lá, uống rượu bia, và thức khuya chỉ là một số yếu tố nguy cơ phổ biến.

Do đó, chồng bạn nên đi khám để xác định các nguy cơ khác gây ra TIA.

2. Tỷ lệ và thời gian xảy ra đột quỵ sau cơn thiếu máu não thoáng qua

Tỷ lệ đột quỵ sau khi có cơn thiếu máu não thoáng qua có cao không, thưa BS? Khoảng thời gian kể từ khi xuất hiện dấu hiệu của cơn thiếu máu não thoáng qua cho đến khi bệnh nhân bị đột quỵ thường là bao lâu?

ThS.BS Trương Thị Trang trả lời: TIA là một nguy cơ có thể dẫn đến đột quỵ trong tương lai gần.

Khoảng 10% bệnh nhân từng có TIA có nguy cơ đột quỵ trong 7 ngày.

10 - 18% bệnh nhân từng có TIA có nguy cơ đột quỵ trong 3 tháng, và trong 5 năm, nguy cơ này là 25 - 30%. Đây là một tỷ lệ khá cao.

Theo nghiên cứu hồi cứu, 40% bệnh nhân đột quỵ từng có TIA trước đó.

3. Khi nào cần nghi ngờ có cơn thiếu máu não thoáng qua?

Trong quá trình công tác tại Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh, BS đã tiếp nhận những trường hợp thiếu máu não thoáng qua như thế nào?

ThS.BS Trương Thị Trang trả lời: Bệnh nhân đến khám thường không biết đến thuật ngữ “cơn thoáng thiếu máu não” mà chỉ mô tả các triệu chứng như chóng mặt, đau đầu, đau nửa đầu, tê yếu tay chân,...

Với những triệu chứng này, nhiều bệnh nhân thường nghĩ đó là bệnh lý tăng huyết áp, rối loạn tiền đình, đau nửa đầu, và chủ quan không đi khám sau đó.

Nhiều bệnh nhân trải qua tình trạng không thể cầm nắm chắc, làm rơi đồ, tê bì chân tay và cho rằng đó là dấu hiệu của đói, mất tập trung, hạ canxi máu. Số ít bệnh nhân gặp phải tình trạng đột ngột nhìn mờ, tầm nhìn hạn chế và nghĩ đến các bệnh lý ở mắt.

Bệnh nhân lớn tuổi thường được người nhà phát hiện nói năng lung tung, nhưng lại cho rằng đó là bệnh của người già, Alzheimer, hoặc sa sút trí tuệ.

Khi bệnh nhân đến khám vì các triệu chứng liên quan đến thần kinh, bác sĩ phải xem xét kỹ và nghi ngờ TIA, sau đó thực hiện tầm soát để xác định chính xác.

4. Các xét nghiệm cần làm khi nghi ngờ có cơn thiếu máu não thoáng qua

Khi nghi ngờ bệnh nhân có cơn thiếu máu não thoáng qua, bước tiếp theo họ cần làm các xét nghiệm, cận lâm sàng nào để chẩn đoán chính xác, từ đó dự phòng được tình huống đột quỵ trong tương lai gần, thưa BS?

ThS.BS Trương Thị Trang trả lời: TIA là một dấu hiệu cảnh báo đột quỵ trong tương lai. Khi nghi ngờ bệnh nhân có cơn thiếu máu não thoáng qua, bác sĩ cần hỏi kỹ triệu chứng.

Tùy vào tuổi tác, thói quen sinh hoạt của người bệnh (hút thuốc lá, uống rượu bia, nghỉ ngơi không điều độ...), và bệnh lý đang mắc (huyết áp cao, đái tháo đường, xơ vữa mạch máu, tim mạch...), bác sĩ sẽ đưa ra những xét nghiệm để tầm soát, giúp giảm thiểu nguy cơ đột quỵ trong tương lai.

Các xét nghiệm và cận lâm sàng cần thực hiện bao gồm:

- Xét nghiệm máu để tầm soát các bệnh lý có khả năng gây TIA, như tăng huyết áp, đái tháo đường, mỡ máu cao,...

- Kiểm tra tim bằng điện tim, siêu âm tim, siêu âm mạch cảnh để tầm soát các dị dạng mạch máu nuôi não (phình, dị dạng, bóc tách, hẹp, tắc...).

- Chụp CT hoặc MRI để khảo sát não, đánh giá sự tổn thương và tìm kiếm các dấu hiệu của thiếu máu não hoặc các bệnh lý liên quan.

5. Nhận biết sớm dấu hiệu cơn thiếu máu não thoáng qua và đột quỵ

BS có thể điểm lại những dấu hiệu cần nhớ để nhận biết sớm tình huống thoáng thiếu máu não?

ThS.BS Trương Thị Trang trả lời:  Khi có một trong các dấu hiệu sau, bệnh nhân có khả năng cao bị TIA hoặc đột quỵ. Những dấu hiệu này có thể nhớ ngắn gọn trong từ “BE FAST”:

• B (Balance - Mất thăng bằng): Chóng mặt, đi lại không vững. Tuy nhiên, các triệu chứng này dễ bị nhầm lẫn với rối loạn tiền đình. Cần nhanh chóng đi thăm khám để xác định rõ có phải dấu hiệu đột quỵ không.
• E (Eyes - Nhìn mờ đột ngột): Tầm nhìn hạn chế. Dù ít gặp, đây là một dấu hiệu đáng chú ý của đột quỵ.
• F (Face - Méo miệng): Miệng lệch sang một bên. Dễ nhận thấy khi bệnh nhân cười.
• A (Arms - Tê yếu tay chân): Khi yêu cầu bệnh nhân giơ tay lên, có thể thấy rõ rằng một bên yếu hơn và dễ rơi hơn bên còn lại.
• S (Speech - Triệu chứng về nói): Bệnh nhân bị nói khó, hỏi một đằng trả lời một nẻo, hoặc nói lung tung.
  
  

Khi xuất hiện một trong các triệu chứng trên, phải lập tức đưa bệnh nhân đến bệnh viện có đơn vị đột quỵ để được chẩn đoán chính xác và có phương án điều trị kịp thời, giúp giảm nguy cơ di chứng và biến chứng.

Dù là TIA hay đột quỵ, tới bệnh viện càng sớm sẽ giảm thiểu di chứng và nguy cơ tử vong cho bệnh nhân.