Chăm sóc giảm nhẹ: Cân bằng giữa hiệu quả chuyên môn và yếu tố nhân văn trong chăm sóc bệnh nhân giai đoạn cuối

Hướng đến bao phủ toàn dân trong chăm sóc nhân văn

Mở đầu hội nghị, TS.BS Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế) nhấn mạnh, chăm sóc giảm nhẹ (CSGN) là một cấu phần không thể thiếu trong hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn diện.

Ông khẳng định Bộ Y tế đang tích cực tích hợp CSGN vào chiến lược y tế quốc gia, hướng đến mục tiêu bao phủ chăm sóc giảm nhẹ toàn dân vào năm 2030, phù hợp với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Công ước Astana 2022.

Định nghĩa về chăm sóc giảm nhẹ đã được thống nhất trong Hướng dẫn điều trị CSGN ban hành theo Quyết định số 183/QĐ-BYT ngày ngày 25/01/2022. Đây là quá trình chăm sóc lấy người bệnh làm trung tâm, đồng hành với người bệnh và gia đình người bệnh trong toàn bộ quá trình diễn biến của bệnh, kể cả giai đoạn cuối đời, nhằm đạt được chất lượng và giá trị cuộc sống cao nhất.

CSGN là một cấu phần không thể thiếu của chăm sóc toàn diện cho người bệnh. Do đó, để người bệnh và gia đình có thể tiếp cận một cách dễ dàng với dịch vụ này khi họ cần, ở nơi họ cần thì việc tích hợp CSGN vào bao phủ chăm sóc giảm nhẹ toàn dân là điều vô cùng cần thiết.

Theo TS.BS Nguyễn Trọng Khoa, để đạt được mục tiêu này, Việt Nam cần đồng thời triển khai chính sách quốc gia về CSGN, mở rộng phạm vi chi trả bảo hiểm y tế (BHYT) cho các dịch vụ chăm sóc tại nhà và thuốc giảm đau nhóm opioid, đào tạo chuyên sâu nhân lực, đồng thời lồng ghép CSGN vào y tế cơ sở thông qua mô hình bác sĩ gia đình.

Đại diện Cục Quản lý Khám chữa bệnh nhấn mạnh, bao phủ toàn dân không chỉ là tiếp cận dịch vụ, mà là quyền được sống nhân văn đến phút cuối cùng.

Bệnh nhân lên tiếng: “Chăm sóc giảm nhẹ không phải là chờ chết, mà là sống có ý nghĩa”

Câu chuyện của chị Huỳnh Thị Tuyết Hương - một bệnh nhân ung thư gây xúc động mạnh. Từng hoang mang khi nghe đến “chăm sóc giảm nhẹ”, chị nghĩ đó là nơi dành cho người sắp ra đi. Nhưng sau khi trải nghiệm, chị nhận ra đó là “liệu pháp cho sự sống” - giúp người bệnh giảm đau, giải tỏa tinh thần, và tiếp tục sống có giá trị.

Chị cho biết, khi phát hiện ung thư, chị từng lo sợ, bị stress, trầm cảm và lo lắng chất lượng cuộc sống bị ảnh hưởng, khiến gia đình xáo trộn như những trường hợp bệnh nhân khác mà chị từng thăm viếng.

Tuy nhiên, sau đó chị tự chăm sóc mình bằng cách duy trì đam mê thể thao. Chị tham gia hơn 10 giải chạy (trong đó có 6 lần cự ly 21km) xen kẽ giữa 6 lần hóa trị, chứng minh thể lực và niềm tin của mình.

Chị chia sẻ, trong quá trình điều trị, bản thân đã phải đối mặt nhiều tác dụng phụ do thuốc (như mất ngủ triền miên) và đặc biệt là sưng khớp, khó khăn trong đi lại do thuốc nội tiết. Khi mất ngủ, bác sĩ điều trị ban đầu chỉ giải thích đó là tác dụng phụ của thuốc, khiến chị stress và nghĩ đến việc dừng điều trị. Khi đau khớp nặng, bác sĩ khác chỉ khuyên nghỉ ngơi, chị may mắn gặp được bác sĩ cho thuốc giảm đau phù hợp, giúp chị duy trì chất lượng sống.

Ở khía cạnh người bệnh, chị Hương thể hiện mong muốn gặp được bác sĩ và nhân viên y tế có trình độ chuyên môn về CSGN để hiểu rõ mong muốn và ý nghĩa cuộc sống của bệnh nhân. Điều trị cần có sự chia sẻ, đồng hành và tình yêu thương để giảm bớt nỗi đau và gánh nặng.

CSGN cần được bao phủ và trở thành một phần không thể thiếu trong chiến lược y tế quốc gia, được thanh toán bởi bảo hiểm y tế. Chị cũng mong muốn có dịch vụ CSGN tại nhà, vì việc di chuyển hơn 500 km để điều trị và tư vấn khiến chị kiệt sức và tốn kém chi phí.

Nỗ lực mở rộng mô hình chăm sóc giảm nhẹ tại các bệnh viện công lập

Từ góc nhìn chuyên môn, các báo cáo viên đến từ Bệnh viện Trung ương Huế, Bệnh viện Quân y 175, Bệnh viện Ung Bướu TPHCM đã phác thảo bức tranh đa chiều về CSGN tại Việt Nam với những bước tiến đáng kể song vẫn còn nhiều rào cản.

PGS.TS.BS Phạm Nguyên Tường - Phó Giám đốc Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Trung ương Huế cho biết, đơn nguyên CSGN được thành lập từ năm 2007 và nay đã phát triển thành khoa chính thức với 90 giường bệnh, phục vụ 100 - 150 bệnh nhân/ngày. Bệnh viện còn tổ chức các chương trình thiền, âm nhạc trị liệu và đào tạo CSGN cho tuyến dưới từ Hà Tĩnh đến Khánh Hòa.

Tuy nhiên, ông nhìn nhận dịch vụ tại nhà và chi trả BHYT vẫn là “nút thắt”, khiến người bệnh phải tự chi trả. Ông kỳ vọng sẽ sớm mở chương trình đào tạo chính quy về CSGN tại Đại học Y Dược Huế, để nhân rộng nhân lực cho cả miền Trung - Tây Nguyên.

ThS.BS.CK1 Lâm Trung Hiếu - Chủ nhiệm khoa CSGN, Bệnh viện Quân y 175 chia sẻ, khoa được thành lập từ năm 2022, tập trung vào bệnh nhân cao tuổi và đa bệnh lý. Dù còn thiếu nhân sự liên ngành và khó khăn trong cung ứng thuốc opioid, nhưng bệnh viện đã tăng số giường nội trú lên 80, triển khai quy trình cấp phát thuốc giảm đau dạng uống và dán, giảm đáng kể các can thiệp tốn kém.

Còn tại Bệnh viện Ung Bướu TPHCM, theo ThS.BS.CK2 Nguyễn Ngọc Hương Thảo - Trưởng khoa CSGN, mô hình CSGN của bệnh viện là tiên phong ở khu vực phía Nam với 66 giường nội trú, 1.100 bệnh nhân ngoại trú thường xuyên.

Nghiên cứu thực hiện tại bệnh viện cho thấy, hiệu quả giảm đau và cải thiện tinh thần rõ rệt, nhưng mạng lưới chưa bao phủ đủ rộng, đặc biệt ở tỉnh. Bệnh viện đang thử nghiệm mô hình “tele-palliative care” để kết nối bệnh nhân tại nhà và hướng dẫn từ xa.

Khối tư nhân: Linh hoạt, nhân văn và hướng tới điều trị tại nhà

Đại diện các đơn vị y tế tư nhân, ThS.BS Đỗ Trọng Thủy - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hữu nghị Lạc Việt, chia sẻ: “CSGN không phải là chờ chết, mà là sống có chất lượng”.

Ông cho biết hệ thống tư nhân có lợi thế triển khai dịch vụ chăm sóc tại nhà, sử dụng bơm PCA cầm tay, giúp bệnh nhân di chuyển thoải mái mà vẫn kiểm soát đau hiệu quả. Tập đoàn đã triển khai cấp phát morphine ngoại trú và fentanyl dán, đồng thời kết hợp bác sĩ tâm thần hỗ trợ bệnh nhân trầm cảm.

Ông kiến nghị Bộ Y tế sớm ban hành hành lang pháp lý cho bác sĩ CSGN khám tại nhà, và cơ chế thu nhập công bằng hơn cho đội ngũ y tế trong lĩnh vực này.

Hội nghị lan tỏa mạnh mẽ thông điệp: chăm sóc giảm nhẹ không phải là “nơi chờ chết”, mà là “hành trình sống có ý nghĩa”. Từ chính sách đến thực tiễn, từ bệnh viện công đến tư, Việt Nam đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu bao phủ toàn dân - nơi mỗi người bệnh, dù ở bất kỳ giai đoạn nào, cũng được tiếp cận dịch vụ y tế nhân văn, đồng cảm và tràn đầy hy vọng.