Mạch lươn là từ dân gian để chỉ một tình trạng bệnh lý loét da dai dẳng kèm theo rỉ mủ với những hang hốc và "đường hầm" ngoằn ngoèo ăn sâu dưới da. Mạch lươn không có liên quan gì đến bệnh trĩ.

Người ta phân biệt 2 loại mạch lươn:

1. Do viêm tuyến mồ hôi nhờn, một trong ba loại tuyến mồ hôi của da (tuyến mồ hôi nước, tuyến mồ hôi nhờn và tuyến bã), có nhiều ở mông, nách và vùng bẹn. Các vùng mông hay nách hay bị mạch lươn nhất. Khi tuyến mồ hôi nhờn bị rối loạn, bị nhiễm trùng thì phát sinh hiện tượng viêm và hoại tử.

Triệu chứng: Da bắt đầu nổi cục cứng, đỏ và đau. Sau đó, cục này bị mưng mủ và vỡ giống như nhọt. Do bị kinh niên và tái phát nhiều lần, viêm nhiễm sẽ lan xa và ăn sâu dưới da tạo thành hang hốc và đường rò da, bên trên bị loét mà ta thường gọi là mạch lươn.

Mạch lươn ở vùng mông có thể ăn sâu vào trực tràng và hậu môn. Khi đó bệnh càng trở nên dai dẳng khó trị. Bệnh có thể gây biến chứng hẹp hậu môn.

2. Do lao da: Vi trùng lao (có thể nằm ở mạch bạch huyết dưới da) xâm nhập trực tiếp vào da gây ra viêm nhiễm, loét da và đường rò ngóc ngách giống như quá trình của viêm tuyến mồ hôi nhờn. Lao loét cũng có thể ăn thông vào trực tràng. Đôi khi lao tấn công vào vùng tinh hoàn làm cho người bệnh bị mạch lươn vùng tinh hoàn. Đặc điểm của cả hai loại mạch lươn trên là loét rỉ nhày mủ.

Phòng ngừa

- Giữ vệ sinh da sạch sẽ, nhất là ở các vùng dễ nổi mụn nhọt như quanh hậu môn, nách và bẹn. Những người dễ bị nhọt mông nên tránh ngồi lâu một chỗ để da mông không bị thiếu máu, sử dụng xà phòng diệt trùng để vệ sinh da hằng ngày.

- Khi nổi nhọt viêm có thể bôi dung dịch iode như Betadine hoặc mỡ Tetracycline, Batroban, Erythrogel... Cần bôi sớm khi nhọt còn nhỏ. Khi nhọt tương đối lớn, không được nặn nếu nhọt chưa mềm, chưa có lỗ ra da.

- Trường hợp nhọt viêm ở mông tái phát nhiều lần hoặc nhọt âm ỉ kéo dài, nên đến bác sĩ chuyên khoa khám để tìm nguyên nhân vì có thể bạn có triệu chứng sớm của mạch lươn.

Điều trị

- Ở giai đoạn sớm, chưa có các đường mạch lươn, có thể điều trị bằng thuốc bôi hay thuốc uống tùy theo nguyên nhân gây bệnh.

- Khi tổn thương đã vào giai đoạn loét hoặc có "đường hầm" dưới da, nhất là vào hậu môn trực tràng, cần phải kết hợp với điều trị ngoại khoa, cắt bỏ hoặc nạo vét sạch các ngóc ngách mới có thể trị khỏi mạch lươn.