1. Lay lắt những mùa no, đói

Núi non trùng điệp, hùng vĩ luôn là cảnh sắc hấp dẫn với du lịch, nhưng điều này cũng trở thành rào cản tiếp cận y tế, tri thức của bà con vùng cao. Hồng Ngài là một xã thuộc vùng 3, đặc biệt khó khăn của Sơn La, với hơn 95% người đồng bào dân tộc thiểu số. Cái nghèo bủa vây khi nhà đông con cùng với hàng loạt hủ tục như kết hôn cận huyết, tảo hôn để lại nhiều hệ lụy khiến đời sống bà con càng thêm lay lắt.

Những bản làng nằm cách xa nhau, sinh sống trong những túp lều lụp xụp dựng bằng tre, nứa và lợp lá cây rừng. Trong khi người lớn bận nương rẫy, kiếm kế sinh nhai, những đứa trẻ ở xã Hồng Ngài thay nhau trở thành trụ cột của gia đình. Bé Giàng Thị Chi (12 tuổi) một nách chăm 4 đứa em nhỏ, vừa cơm nước, vừa nuôi bò - chăn dê. Mỗi ngày, đôi chân của hai chị em Chi phải vượt qua vài quả đồi từ sáng sớm tinh mơ để kịp giờ đến trường. Dù học lớp 6, nhưng em nặng vỏn vẹn có 27kg. Em gái Chi, học lớp 4 cũng chỉ suýt soát 20kg.

Ông Sùng A Dinh (56 tuổi) là ông nội, ông ngoại của 10 đứa trẻ. 7 người con đi làm xa, đám trẻ nương tựa vào ông bà, lẽo đẽo đi khắp cùng rừng cuối núi kiếm củ nâu, củ mài thay cơm. Thế nên, cái bụng của đám trẻ cũng chưa bao giờ có nổi một bữa no, cái thân chưa một ngày biết mặc ấm.

Những hoàn cảnh như bé Chi, ông Dinh rất phổ biến tại Hồng Ngài. Qua lời kể của thầy cô bám bản, bữa ăn của trẻ em nơi đây hầu hết đều là cơm trắng chan nước lã. Thịnh soạn lắm mới có thêm vài miếng măng ngâm ớt. Một năm chỉ đôi ba lần có thịt, cá vào những dịp lễ Tết đặc biệt. Để thực hiện giấc mơ đeo đuổi con chữ, nhiều em phải đi bộ đến 20-30km và đều là đường rừng, băng qua núi.

2. Suy dinh dưỡng, thấp còi đeo bám trẻ em ở Hồng Ngài

Điều kiện đời sống thiếu thốn, không được chăm sóc đầy đủ khiến trẻ em vùng cao Sơn La suy dinh dưỡng, thiếu vi chất dinh dưỡng trầm trọng. PGS.TS.BS Nguyễn Thị Diệu Thuý - Chủ nhiệm bộ môn Nhi Đại học Y Hà Nội chia sẻ: “Chiều cao, cân nặng nhiều trẻ không đạt chuẩn, da xanh xao, thiếu sắt, thiếu vitamin C, D. Thậm chí có trẻ 9 tuổi mà cân nặng chỉ bằng đứa trẻ 2 tuổi. Hơn nữa, do khí hậu hanh khô, thời tiết vùng cao nên trẻ em ở Hồng Ngài còn gặp rất nhiều vấn đề về da như nứt nẻ, viêm da cơ địa, thậm chí có trường hợp còn bị viêm tấy lan tỏa”.

Đồng quan điểm, ThS.BS Doãn Thị Tường Vi - Viện phó Viện Dinh dưỡng lâm sàng nhận định, tỷ lệ suy dinh dưỡng tại vùng cao như Hồng Ngài vẫn chiếm tỷ lệ cao. Mặc dù qua một khám bệnh chưa được thống kê đầy đủ, song đáng ngại nhất là suy dinh dưỡng thấp còi. Đây là tình trạng suy dinh dưỡng kéo dài gây ảnh hưởng đến sự phát triển tầm vóc toàn diện của trẻ.

“So với những vùng cao khác, vấn đề nuôi con bằng sữa mẹ tại đây còn rất nhiều vấn đề nên được lưu ý. Dù rằng các bà mẹ đều có ý thức nuôi con bằng sữa mẹ nhưng lại chưa quan tâm đến việc làm thế nào để cho con bú đúng cách, đủ no, dẫn đến không tận dụng tốt nguồn sữa mẹ, điều này ảnh hưởng lớn đến các em bé ngay từ giai đoạn đầu đời, tác động lâu dài đến tầm vóc về lâu dài” - Chuyên gia Dinh dưỡng của đoàn bày tỏ quan điểm.

Ngoài vấn đề dinh dưỡng, trẻ em ở đây còn gặp nhiều vấn đề sức khỏe khác như viêm mũi họng, amidan mủ, táo bón, gù vẹo cột sống. Trong khi đó, trẻ lớn chủ yếu gặp vấn đề về răng miệng, sâu răng, bệnh ghẻ do vệ sinh chưa đúng cách. Cá biệt còn ghi nhận một trường hợp nghi ngờ mắc bệnh tim bẩm sinh khi nghe tim phổi, dù em không có triệu chứng đặc hiệu. Với những trường hợp này, đoàn y bác sĩ hướng dẫn các phụ huynh và thầy cô, địa phương đưa trẻ đến bệnh viện tuyến trên để được thăm khám đầy đủ.

Bên cạnh khám tại điểm trường, BS Dương Minh Tuấn còn vào tận bản để thăm khám cho những hoàn cảnh khó khăn khi đi lại. Chuyên gia chia sẻ: “Ở đây, nhiều gia đình không có điều kiện, các bé đều ở rất sâu và xa. Vì vậy, việc tẩy giun và uống vitamin A không thường xuyên, phụ huynh cũng ít có thời gian dành cho con hoặc bị dị tật câm điếc bẩm sinh - không đủ nhận thức để chăm sóc nên trẻ đa phần vui chơi dưới đất bẩn dẫn đến nguy cơ mắc rất nhiều bệnh”. Do đó, đoàn y bác sĩ đều kỳ vọng, bà con sẽ có cơ hội tiếp cận với y tế cũng như được phổ cập các kiến thức chăm sóc cơ bản nhiều hơn, để tự chăm sóc bản thân và gia đình.

3. Nối dài những chuyến thiện nguyện, chăm sóc cho mầm non đất nước

Chương trình tại Sơn La là điểm dừng chân cuối cùng trong Hành trình vi chất năm 2023 của Fitobimbi - Delap, với đoàn 20 y bác sĩ thăm khám, phát thuốc cho hơn 850 trẻ em, vượt con số dự kiến ban đầu. Để hành trình trọn vẹn, Fitobimbi - Delap đã chuẩn bị hàng chục loại thuốc, từ thuốc đặc trị đến sản phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng. Các sản phẩm chủ lực, nhập khẩu từ châu Âu như Fitobimbi Ferro C bổ sung kẽm sắt cho nhu cầu hàng ngày, Smartbibi D3, Heilusan Canxi, Heilusan multivitamin… đều có mặt trong danh sách.

Như những chuyến đi trước, dịp này Fitobimbi - Delap cũng trao tặng 3 phần quà đặc biệt, mỗi hoàn cảnh 1 triệu đồng tiền mặt và rất nhiều phần quà giá trị. Đây đều là những hoàn cảnh rất khó khăn của Hồng Ngài: em Lầu A Vinh (lớp mẫu giáo lớn) bố mẹ mất khả năng lao động do mắc bệnh tâm thần, đi bộ hơn 20km để đến điểm khám; em Giàng Tiến Đức (mẫu giáo nhỡ) cũng ngặt nghèo không kém khi bố bệnh, mẹ trở thành lao động chính trong gia đình, 3 anh chị em dìu dắt nhau đến trường; em Lầu A Bình không khá hơn là bao khi bố mẹ ly hôn, nhà ở bản xa nhất của xã, dễ bị chia cắt bởi mưa lũ, thu nhập gia đình chủ yếu dựa vào luống ngô, sắn.

Trung úy Dương Hải Anh, Bí thư Đoàn Thanh niên Công an tỉnh Sơn La nhìn nhận, đây là lần đầu tiên xã Hồng Ngài đón đoàn y bác sĩ về thăm khám cho bà con, tạo điều kiện để người dân được tiếp cận với y tế, các chuyên gia đầu ngành, giàu kinh nghiệm, nên vô cùng trân quý. “Tôi nhận thấy rằng đó là một sự chia sẻ rất lớn đối với cộng đồng” - Chủ nhiệm Dự án Nuôi em Mộc Châu bày tỏ lòng tri ân dành cho đoàn thiện nguyện.

Năm 2023, khép lại hành trình tại 6 tỉnh Tây Ninh, Sóc Trăng và Đắk Nông, Nghệ An, Hà Giang và Sơn La, Fitobimbi - Delap đã thăm khám, phát thuốc - tặng quà cho 4.850 trẻ em. Đồng thời còn trao tặng cho 20 em nhỏ có hoàn cảnh khó khăn mỗi em 1 triệu đồng cùng nhiều phần quà có giá trị. Ông Nguyễn Đăng Nhật - Đại diện Công ty Dược phẩm Delap bày tỏ, những hành trình thiện nguyện của công ty vẫn sẽ tiếp nối trong tương lai, đặc biệt là đến với các em nhỏ - mầm non của đất nước, với kỳ vọng trao cơ hội để trẻ được phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.