Quản lý điều trị loãng xương sau gãy xương, ngăn chặn tái gãy xương

1. Vì sao bệnh nhân loãng xương dễ bị gãy xương?

Thưa BS, gãy xương do loãng xương là gì và có gì khác so với những loại gãy xương còn lại?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Loãng xương là bệnh lý làm rối loạn quá trình chuyển hóa của xương, có sự mất cân bằng giữa quá trình tạo xương và quá trình hủy xương. Loãng xương khiến xương trở nên yếu, giòn và dễ gãy.

Biến chứng chính của loãng xương là gãy xương vì khung xương là khung chịu lực chính của cơ thể. Bệnh nhân loãng xương bị gãy xương sẽ khiến người bệnh phải chịu nhiều đau đớn và hạn chế vận động.

Những đặc điểm của bệnh nhân loãng xương bị gãy xương là:

- Xương dễ gãy: khung xương của bệnh nhân loãng xương yếu và giòn, chỉ cần một lực tác động rất nhẹ như bị ngã nhẹ, cũng có thể khiến họ bị gãy xương.

- Quá trình lành xương chậm so với gãy xương thông thường.

- Gãy xương dễ tái phát.

2. Gãy xương do loãng xương dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng

Xin hỏi BS, gãy xương do loãng xương thường gặp ở những vị trí nào? Những hậu quả mà gãy xương do loãng xương đem lại gây nguy hiểm cho người bệnh như thế nào?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Người bệnh loãng xương thường bị gãy xương tại các vị trí chịu lực như cột sống thắt lưng, khớp háng, cổ xương đùi, liên mấu chuyển xương đùi. Ngoài ra, người bệnh còn có thể bị gãy xương ở vùng đầu dưới xương quay hoặc đầu trên xương cánh tay.

Hậu quả của gãy xương là người bệnh đau, hạn chế vận động, gây nhiều khó khăn trong sinh hoạt, cần phụ thuộc vào người chăm sóc. Về lâu dài, người bệnh nằm nhiều trên giường dẫn đến loét đè, viêm phổi, viêm đường tiết niệu. Những người bệnh phải nằm lâu hơn có thể hình thành các cục máu đông, gây thuyên tắc các cơ quan, đặc biệt là thuyên tắc phổi, có thể dẫn đến tử vong.

3. Ai dễ bị loãng xương?

Xin BS cho biết rõ hơn, trong cộng đồng, những người nào thuộc nhóm có nguy cơ bị ảnh hưởng và những yếu tố, thói quen nào làm gia tăng nguy cơ gãy xương trên người bệnh loãng xương?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Loãng xương thường gặp ở những người cao tuổi, nam giới trên 65 tuổi và nữ giới sau mãn kinh. Ngoài ra, những người có thói quen xấu như nghiện rượu, nghiện thuốc lá cũng có nguy cơ cao bị loãng xương.

Một số loại thuốc có thể làm giảm mật độ xương của người sử dụng như thuốc ức chế miễn dịch, thuốc hormone, thuốc chống động kinh... Các bệnh nên gây tình trạng mất xương có thể kể đến viêm khớp dạng thấp, ung thư, bệnh ở tuyến cận giáp, bệnh cường giáp...

4. Loãng xương là bệnh lý hầu như không có triệu chứng

Dưới góc nhìn của một chuyên gia chấn thương chỉnh hình, xin hỏi BS, những dấu hiệu, triệu chứng nào có thể báo động sớm tình trạng loãng xương? Nhiều người cho biết đến khi bị gãy xương mới phát hiện bệnh lý loãng xương, vì sao lại có tình huống này?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Loãng xương là bệnh lý hầu như không có triệu chứng và diễn tiến rất âm thầm. Theo thời gian, người bệnh mất dần mật độ xương, khiến xương yếu và dễ gãy.

Không hiếm trường hợp người bệnh bị gãy xương mới phát hiện loãng xương. Điều này càng nhấn mạnh vai trò của việc khám định kỳ, tầm soát loãng xương ở những người có nguy cơ cao để phát hiện và điều trị sớm, từ đó phòng ngừa những biến chứng nặng nề như gãy xương do loãng xương.

5. Điều trị gãy xương do loãng xương

Việc điều trị gãy xương ở những người bệnh bị loãng xương diễn ra như thế nào, thưa BS? Người thầy thuốc gặp phải khó khăn gì trong quá trình điều trị?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Gãy xương do loãng xương có 2 cách điều trị khác nhau. Cách đầu tiên là điều trị bảo tồn. Với những xương nhỏ, ít ảnh hưởng đến chức năng vận động, bệnh nhân được cố định bất động và sử dụng các loại thuốc giảm đau; kết hợp với các biện pháp vật lý trị liệu để hỗ trợ cho quá trình hồi phục của bệnh nhân.

Bên cạnh đó, với những trường hợp có chỉ định phẫu thuật, người bệnh phải mổ hoặc phải đặt các dụng cụ kết hợp xương bằng nẹp vít. Gãy xương ở cột sống có thể điều trị bằng cách bơm xi măng sinh học để tái tạo lại đốt sống. Trường hợp gãy cổ xương đùi có thể phải thay khớp háng để trả lại chức năng vận động cho bệnh nhân.

Khi điều trị cho những bệnh nhân gãy xương do loãng xương, các bác sĩ phải đối mặt với thách thức là khung xương yếu nên khi nẹp vít hoặc các dụng cụ khác dễ bị bung ra. Bên cạnh đó, sự lành xương ở những người bệnh loãng xương chậm hơn.

Cuối cùng, cần quan tâm điều trị loãng xương sau gãy xương cho bệnh nhân để giảm nguy cơ gãy xương tái phát về sau.

6. Việc tuân thủ tốt giúp cải thiện hiệu quả điều trị loãng xương

Việc tuân thủ điều trị khi bị loãng xương quan trọng như thế nào trong việc ngăn ngừa và dự phòng gãy xương trên người bệnh? Hiện nay có những biện pháp nào giúp tăng tuân thủ điều trị cho bệnh nhân loãng xương, thưa BS?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Việc tuân thủ điều trị giúp cải thiện hiệu quả điều trị. Điều trị loãng xương từ sớm giúp bệnh nhân tiết kiệm kinh tế, giảm đau đớn cũng như hạn chế các hậu quả.

Để giúp bệnh nhân tuân thủ tốt, bác sĩ phải giải thích cho người bệnh và thân nhân về tầm quan trọng của việc điều trị, đồng thời đưa ra các giải pháp phù hợp. Bác sĩ cần nhắc bệnh nhân tái khám đúng hẹn nhằm có được sự tư vấn kịp thời trong quá trình điều trị.

Thứ hai, nên lựa chọn loại thuốc phù hợp với bệnh nhân. Hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại thuốc điều trị loãng xương. Có thuốc dùng mỗi tuần 1 lần, mỗi tháng 1 lần hoặc mỗi năm 1 lần. Tùy từng bệnh nhân sẽ có chỉ định điều trị hợp lý, từ đó tăng khả năng tuân thủ điều trị.

7. Điều trị loãng xương bằng cách tăng quá trình tạo xương hoặc giảm quá trình hủy xương

Vấn đề điều trị gãy xương do loãng xương cần lưu ý những vấn đề gì, thưa BS? Việc điều trị này mang lại lợi ích thế nào trong việc phòng ngừa gãy xương về sau?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Về cơ bản, điều trị cho người bệnh loãng xương có hoặc không có gãy xương hầu như không có khác biệt. Dựa vào cơ chế loãng xương, có 2 yếu tố tác động đến việc điều trị loãng xương là tăng quá trình tạo xương hoặc giảm quá trình hủy xương.

Trên thế giới đã có những loại thuốc tăng quá trình tạo xương nhưng chưa có mặt tại Việt Nam. Ở nước ta hiện nay vẫn đang tác động đến ức chế quá trình hủy xương để cải thiện mật độ xương, chủ yếu sử dụng nhóm Bisphosphonates.

8. Canxi và vitamin D là những nguyên liệu tạo nên bộ xương vững chắc

Vitamin D là một điều trị hỗ trợ quan trọng đối với tình trạng loãng xương. Xin hỏi BS, vitamin D có vai trò như thế nào? Làm sao để người bệnh loãng xương có thể bổ sung vitamin D đầy đủ và đúng cách?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Vitamin D giúp tăng cường hấp thu canxi ở ruột. Canxi và vitamin D là những nguyên liệu tạo nên bộ xương vững chắc. Vì thế, vitamin D đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị loãng xương.

Bác sĩ sẽ hướng dẫn kỹ càng và chi tiết về cách bổ sung đúng và đủ vitamin D cho bệnh nhân. Nhu cầu vitamin D hằng ngày khoảng 600 - 800 đơn vị, tùy từng trường hợp cụ thể mà người bệnh có thể bổ sung nhiều hơn theo chỉ định của bác sĩ.

Nguồn vitamin D bổ sung có thể đến từ thực phẩm, ánh sáng mặt trời nhưng bổ sung hợp lý và đúng cách thì nên có sự kết hợp giữa vitamin D, canxi, các thuốc đặc hiệu trong điều trị loãng xương.

9. Bệnh nhân loãng xương cần có môi trường sống an toàn, tránh té ngã

Thời gian lành xương sau gãy xương ở những người bệnh loãng xương thông thường mất bao lâu? Người bệnh và người thân có thể làm gì để giúp quá trình lành xương nhanh và tốt hơn?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Thông thường, thời gian để lành xương rơi vào khoảng 4 - 6 tuần. Một số trường hợp có thể lâu hơn. Thời gian để hồi phục hoàn toàn mất từ 3 - 6 tháng.

Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy, ở những người gãy xương do loãng xương thời gian này có thể kéo dài hơn và nhiệm vụ của các bác sĩ là quan tâm, phát hiện những trường hợp gãy xương do loãng xương để điều trị loãng xương sớm, giúp đẩy nhanh khả năng lành xương.

Tại nhà, để giúp quá trình phục hồi tốt hơn, có thể hướng dẫn người bệnh tập vật lý trị liệu, tập vận động để khối cơ chắc khỏe, hỗ trợ thêm cho vấn đề xương khớp. Bệnh nhân cần có chế độ ăn uống, dinh dưỡng hợp lý, bổ sung thêm canxi, vitamin D đúng cách.

Môi trường sinh hoạt trong gia đình phải đảm bảo an toàn, phòng chống té ngã, ví dụ lắp đặt các bóng đèn sáng vừa đủ để bệnh nhân nhìn rõ hơn; sắp xếp đồ đạc gọn gàng, tránh những chướng ngại vật trên đường di chuyển. Khi bệnh nhân có rối loạn vận động, có thể sử dụng những phương tiện hỗ trợ.

Những người có nguy cơ loãng xương cao thường là người lớn tuổi, có nhiều bệnh nền kèm theo. Họ có thể sử dụng những loại thuốc ảnh hưởng đến chức năng vận động. Chúng ta cần phải lưu ý nhiều hơn để bệnh nhân có môi trường sống an toàn, tránh té ngã dẫn đến gãy xương do loãng xương.

10. Bệnh nhân cần được điều trị loãng xương càng sớm càng tốt

Sau gãy xương, người bệnh nên điều trị loãng xương vào thời điểm nào? Việc điều trị loãng xương ngay sau khi gãy xương có giúp ích cho quá trình phục hồi của bệnh nhân không, thưa BS?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Với bất cứ người bệnh gãy xương nào, nếu có nghi ngờ, bác sĩ sẽ tầm soát loãng xương để phát hiện bệnh sớm nhất có thể. Ngoài ra, bệnh nhân có yếu tố nguy cơ như cao tuổi, dùng thuốc, mắc các bệnh có thể gây mất xương, bác sĩ cũng sẽ có kế hoạch để phát hiện bệnh sớm. Bệnh nhân cần được điều trị loãng xương càng sớm càng tốt.

Điều trị tốt góp phần giúp quá trình hồi phục của bệnh nhân diễn ra nhanh hơn, xương lành tốt hơn, sớm hơn so với những bệnh nhân không được điều trị loãng xương.

11. Sau khi xuất viện, bệnh nhân gãy xương do loãng xương cần chú ý gì?

Sau xuất viện, quá trình chăm sóc tại nhà cần được thực hiện như thế nào? Người bệnh cần lưu ý những vấn đề gì trong sinh hoạt tại thời điểm vừa sau gãy xương, thưa BS?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Bệnh nhân gãy xương do loãng xương mới xuất viện được khuyên có chế độ sinh hoạt, ăn uống hợp lý, cùng với đó là tập vật lý trị liệu đúng theo hướng dẫn của bác sĩ.

Bệnh nhân phải đi tái khám đúng hẹn để có kế hoạch điều trị vấn đề gãy xương vừa xảy ra cũng như điều trị sớm loãng xương.

Đối với người bệnh gãy xương do loãng xương có phẫu thuật, việc theo dõi, điều trị lâu dài như thế nào? Những lưu ý về chế độ vận động, ăn uống cho những bệnh nhân này là gì, thưa BS?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Khi bệnh nhân gãy xương do loãng xương ra viện, bác sĩ sẽ lên kế hoạch tái khám định kỳ cho bệnh nhân. Việc tái khám định kỳ rất quan trọng, nhằm theo dõi sự thay đổi, những biến chứng có thể xảy ra trong lúc bệnh nhân đang điều trị loãng xương kèm theo. Bác sĩ sẽ có những điều chỉnh kịp thời để làm tăng hiệu quả điều trị.

Ngoài ra, bệnh nhân cũng được tư vấn về chế độ ăn uống, những loại thực phẩm giàu canxi, giàu vitamin D để bổ sung vào chế độ ăn.

Người bệnh được giáo dục về sức khỏe, quan tâm đến phòng chống té ngã ngay tại gia đình; được hướng dẫn vận động phù hợp, tránh các động tác mạnh, đột ngột, có thể làm gia tăng nguy cơ gãy xương.

12. Có chẩn đoán loãng xương, cần làm gì?

Câu hỏi khán giả: Tôi được chẩn đoán loãng xương. Liệu uống canxi đã đủ chưa, thưa BS?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Như đã nhấn mạnh từ đầu, loãng xương cần được chẩn đoán và điều trị sớm. Người bệnh loãng xương nên đến các cơ sở y tế có chuyên khoa xương khớp để được tư vấn, điều trị.

Nhìn chung, đầu tiên trong điều trị loãng xương, cần dùng các loại thuốc đặc hiệu. Sau đó có thể kết hợp thêm thuốc bổ sung canxi, vitamin D để tối ưu hiệu quả điều trị.

13. Hết đau nhức, ngưng dùng thuốc loãng xương được không?

Câu hỏi khán giả: Tôi bị đau nhức, đi khám được chẩn đoán loãng xương và điều trị bằng thuốc. Bây giờ tôi đã hết đau nhức, không uống thuốc nữa có được không?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Loãng xương không phải là bệnh cần điều trị lâu dài, suốt đời như các bệnh huyết áp, tiểu đường... Tuy nhiên, theo khuyến cáo, nên điều trị loãng xương từ 3 - 5 năm tùy thuộc vào thuốc đặc trị.

Thuốc uống cần sử dụng khoảng 5 năm, các thuốc dạng tiêm có thể sử dụng trong 3 năm. Sau đó, bệnh nhân được đánh giá lại. Một số trường hợp cụ thể cần dùng thuốc kéo dài hơn, lên đến 5 - 6 năm đối với thuốc tiêm và 10 năm đối với thuốc uống.

14. Làm thế nào để phát hiện cơ thể thiếu vitamin D?

Câu hỏi khán giả: Xin hỏi BS, có những dấu hiệu nào để nhận ra bản thân bị thiếu vitamin D? Có cần xét nghiệm định kỳ vitamin D không ạ?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Thiếu vitamin D không có dấu hiệu đặc hiệu. Bệnh nhân có thể bị đau nhức, mỏi cơ... Nếu muốn tìm hiểu bản thân có bị thiếu vitamin D không, có thể đến khám tại chuyên khoa Cơ Xương Khớp.

Tại đây, các bác sĩ sẽ làm các xét nghiệm và tư vấn cho bạn cụ thể hơn.

15. Bệnh nhân cần tuân thủ lịch tái khám để theo dõi kết quả điều trị loãng xương

Câu hỏi khán giả: Mẹ của em được chẩn đoán loãng xương, đang điều trị thuốc uống mỗi tuần 1 lần, đến nay đã được 1 năm. Em muốn biết việc điều trị loãng xương cho mẹ có hiệu quả không thì phải làm gì, thưa BS?

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Mẹ của bạn nên tái khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ. Các bác sĩ có thể sẽ chỉ định đo mật độ xương lại để đánh giá quá trình điều trị loãng xương.

Không chỉ vậy, tái khám còn giúp bác sĩ theo dõi việc tuân thủ của bệnh nhân, theo dõi hiệu quả điều trị và phát hiện những biến chứng. Ví dụ, bác sĩ có thể cho bệnh nhân kiểm tra chức năng gan, chức năng thận, từ đó đưa ra lời khuyên cụ thể cho từng trường hợp.

16. Giảm nguy cơ té ngã, giảm nguy cơ gãy xương do loãng xương

Nhờ BS chia sẻ một vài lời khuyên về vấn đề phát hiện sớm loãng xương, ngăn ngừa biến chứng gãy xương đến cộng đồng.

TS.BS Trần Nguyễn Phương trả lời: Gãy xương là biến chứng chính có thể xảy ra ở những người bệnh loãng xương, gây tổn hại đến sức khỏe người bệnh, tiêu tốn nguồn lực xã hội cũng như gia đình. Bên cạnh đó, những diễn biến nặng có thể khiến người bệnh tử vong.

Do đó, cần quan tâm đến giáo dục ý thức cộng đồng về phát hiện sớm tình trạng loãng xương, đồng thời có kế hoạch điều trị phù hợp cho người bệnh.

Thứ hai, cần tăng cường luyện tập thể dục thể thao, vận động hằng ngày. Các vận động nhẹ nhàng cũng đem lại hiệu quả rất lớn khi có thể tăng cường khối cơ, giảm quá trình mất xương.

Thứ 3, cần có chế độ ăn hợp lý, khám sức khỏe định kỳ để phát hiện các vấn đề thiếu hụt mật độ xương, các bệnh lý ảnh hưởng. Ngoài ra, có thể cải thiện môi trường sống, sắp xếp đồ đạc gọn gàng để giảm nguy cơ té ngã, từ đó giảm nguy cơ gãy xương do loãng xương.

Cảm ơn TS.BS Trần Nguyễn Phương - Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM và Công ty Gigamed đã đồng hành cùng AloBacsi thực hiện chương trình này.