Ngày Thế giới Không Thuốc Lá 2025: Vạch trần sự “ngầu giả” từ thuốc lá điện tử

Thuốc lá - Kẻ thù của sức khỏe và kinh tế

Nhân Ngày Thế giới Không Thuốc Lá 31/5/2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phát động chủ đề “Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo”, nhằm cảnh báo về những chiêu trò tiếp thị tinh vi mà ngành công nghiệp thuốc lá đang sử dụng để lôi kéo người trẻ. Đặc biệt, các sản phẩm thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá nung nóng (TLNN) đang được “tô vẽ” như một lựa chọn an toàn hơn - nhưng sự thật thì hoàn toàn ngược lại.

Theo WHO, thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 8 triệu ca tử vong mỗi năm, trong đó có 1,3 triệu người chết do hút thuốc thụ động. Tại Việt Nam, năm 2022, tổng thiệt hại kinh tế do các bệnh liên quan thuốc lá ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng/năm, gấp 5 lần số thu từ thuế thuốc lá.

Không chỉ có thuốc lá điếu, các biến thể hiện đại như TLĐT, TLNN đang mở rộng thị trường một cách đáng báo động. Nhờ mẫu mã bắt mắt, hương vị đa dạng và quảng bá “ít hại hơn”, những sản phẩm này dễ dàng đánh lừa giới trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên - nhóm đối tượng chưa đủ hiểu biết để đánh giá rủi ro.

Không có loại thuốc lá nào là không gây hại. Cả TLĐT lẫn TLNN đều chứa nicotine - một chất gây nghiện mạnh, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của não bộ, cảm xúc và hành vi, nhất là ở tuổi vị thành niên. Ngoài nicotine, còn có hàng chục chất hóa học độc hại khác gây tổn thương phổi, tim mạch và làm tăng nguy cơ các bệnh mạn tính, rối loạn tâm thần, thậm chí ung thư.

Nguy hiểm hơn, thuốc lá điện tử có thể bị lạm dụng để pha trộn ma túy, gây nghiện nặng mà người dùng không hay biết. Các vụ việc phát hiện tinh dầu chứa chất cấm trong trường học không còn là chuyện hiếm gặp.

Vì sao giới trẻ dễ bị hút vào “bẫy khói”?

Giới trẻ dễ bị hút vào “bẫy khói” của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng bởi nhiều lý do phức tạp, phần lớn bắt nguồn từ tâm lý lứa tuổi và sự thiếu hụt thông tin. Tò mò, muốn thử cho biết hay bị bạn bè rủ rê là những nguyên nhân phổ biến khiến các em dễ sa vào con đường sử dụng nicotine.

Thiết kế hiện đại, màu sắc bắt mắt và mùi hương sành điệu càng khiến các sản phẩm này trở nên hấp dẫn, giống như một món phụ kiện thời thượng thay vì một chất gây nghiện nguy hiểm. Trong khi đó, nhiều bạn trẻ vẫn thiếu kỹ năng từ chối, không nhận diện được rủi ro và dễ tin vào những lời quảng cáo sai lệch rằng thuốc lá điện tử “ít độc hại hơn”.

Việc mua bán sản phẩm này cũng đang diễn ra khá dễ dàng, đặc biệt là trên mạng xã hội, với những kẽ hở trong kiểm soát độ tuổi người mua. Một số em còn tìm đến thuốc lá như cách để khẳng định bản thân, thể hiện sự “người lớn”, không biết rằng chỉ sau vài lần sử dụng, mình có thể trở thành người nghiện nicotine và gặp nhiều hệ lụy sức khỏe kéo dài.

Trước làn sóng thuốc lá mới len lỏi vào học đường và đời sống, cần sự chung tay của gia đình - nhà trường - cộng đồng - truyền thông - chính sách. Một số giải pháp thiết thực bao gồm:

- Giáo dục kiến thức về tác hại của các loại thuốc lá từ sớm

- Dạy kỹ năng từ chối và cảnh giác trước các hình thức dụ dỗ

- Xây dựng môi trường không khói thuốc tại trường học, nơi công cộng và gia đình

- Tăng cường kiểm soát quảng cáo, bán hàng thuốc lá cho người dưới 18 tuổi

- Tư vấn tâm lý, can thiệp sớm với học sinh có dấu hiệu sử dụng TLĐT.

Sự hấp dẫn của thuốc lá điện tử là giả tạo. Những hình ảnh “cool ngầu”, “hiện đại”, “ít độc hại” không thể che đậy được sự thật về mối nguy hiểm đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ.