Lạm dụng thuốc nam điều trị viêm xoang, bệnh nhân đái tháo đường suy thượng thận

Anh Đ.T.Đ. cho biết, anh mắc đái tháo đường 5 năm nay và đang điều trị bằng thuốc uống đều đặn. Tuy nhiên, chỉ số đường huyết đo thường xuyên vẫn duy trì ở mức cao, (trên 200 mg/dL).

Đáng chú ý, anh Đ. có sử dụng thuốc nam để điều trị viêm xoang liên tục khoảng 1 năm trở lại đây. Tuần lễ trước khi đến khám, anh thấy mệt mỏi, ăn uống kém, buồn nôn và tiểu đêm nhiều hơn.

Sau khi tìm hiểu thông tin, anh Đ. đã đến khám tại Phòng Khám Đa khoa Ngọc Minh. Tại đây, bác sĩ chuyên khoa Nội tiết - Béo phì ghi nhận bệnh nhân có khuôn mặt tròn, đỏ, da vùng mặt, tay và chân mỏng, teo cơ tay chân, bụng to kèm theo các vết rạn da, phù mềm ấn lõm hai chân.

Dựa trên lâm sàng và khai thác tiền sử dùng thuốc, bác sĩ chẩn đoán anh Đ. mắc đái tháo đường type 2 kiểm soát kém, triglycerid máu tăng cao, kèm theo suy thượng thận mạn do lạm dụng thuốc nam trong quá trình điều trị viêm xoang, cortisol máu 8h sáng: 1.42 (giảm rất thấp); ACTH: 6.94 (giảm thấp); đường huyết: 207 mg/dL; HbA1c: 10.6%; Triglycerid: 10.52 mmol/L (tương đương 931 mg/dL: giá trị cao).

Sau 4 tuần tuân thủ điều trị, anh Đ. ăn uống được, khỏe, đường huyết và mỡ máu về bình thường, bệnh nhân an tâm tiếp tục điều trị theo phác đồ của bác sĩ tại Ngọc Minh.

BS.CK1 Trương Phước Tân - Khoa Nội Tiết - Béo phì, bác sĩ điều trị trực tiếp cho bệnh nhân chia sẻ, suy thượng thận do điều trị glucocorticoid là nguyên nhân thường gặp nhất trong các nguyên nhân suy thượng thận thứ phát, xảy ra do glucocorticoid ức chế vùng hạ đồi tuyến yên làm giảm tiết ACTH (hormone adrenocorticotropic).

Nguyên nhân do dùng glucocorticoid kéo dài: prednisolon, hydrocortisone, dexamethason… loại glucocorticoid hít, tiêm khớp, tiêm bắp, glucocorticoid được trộn trong thuốc gia truyền, thuốc nam, thuốc bắc…

Nếu dùng thuốc glucocorticoid liều cao hoặc kéo dài, người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng lâm sàng điển hình như: tăng cân, mặt tròn, béo trung tâm, mỡ vùng cổ, sau gáy, mặt tròn đỏ, da mỏng, rạn da, yếu cơ gốc chi, vết thương khó lành, rối loạn tâm thần, tăng huyết áp, đái tháo đường kiểm soát kém, loãng xương…

Lưu ý là lạm dụng thuốc corticoid có thể gây suy thượng thận rất sớm chỉ sau 2 tuần dùng thuốc, và nguy cơ gây suy thượng thận nặng nếu dùng thuốc liều cao, dùng đường tiêm, dùng nhiều lần trong ngày, dùng liên tục trong thời gian dài, dùng các thuốc tác dụng mạnh như Dexamethasone (rất hay có trong các thuốc đông y, thuốc nam, thuốc bắc trá hình)...

Điều trị suy thượng thận do thuốc là một quá trình phục hồi dài hạn, đòi hỏi kiên nhẫn như việc cai nghiện các chất gây phụ thuộc. Đầu tiên cần ngừng ngay các thuốc corticoid đang dùng và đổi sang loại thuốc nhẹ nhất, ít gây ức chế tuyến yên nhất với liều vừa đủ cho cơ thể cần. Đồng thời phải điều trị các bệnh lý đi kèm, các bệnh lý là nguyên nhân khiến người bệnh tìm đến corticoid như: đau khớp, dị ứng...

Tuy nhiên do tuyến thượng thận có thể đã bị teo nên việc đánh thức và phục hồi chức năng sẽ mất nhiều thời gian. Những người bị suy nhẹ có thể hồi phục sau 6-12 tháng, suy nặng cần 2-3 năm, nhưng cũng có những người bị suy thượng thận vĩnh viễn.