Trang chủ

Lá tía tô: Giải mã công dụng tía tô đối với sức khỏe và cách dùng đúng

Tía tô có tên khoa học Perilla frutescens là một trong số khoảng 8 loài cây tía tô thuộc họ hoa môi (Lamiaceae) giống như húng. Loài tía tô bản địa mọc trải rộng từ Ấn Độ sang đến Đông Á.

Lá tía tô từ lâu đã là một loại rau rất phổ biến trong bữa ăn hằng ngày của gia đình Việt. Ngoài công dụng chính là nguyên liệu chế biến món ăn, loài cây này còn được biết đến là một loại thảo dược chữa bệnh và làm đẹp hiệu quả. Vậy công dụng của lá tía tô là gì? Cách sử dụng sao cho đúng? Cùng tìm hiểu rõ hơn qua bài viết sau đây.

I. Lá tía tô là gì?

Tía tô có tên khoa học Perilla frutescens thuộc họ hoa môi (Lamiaceae). Các bộ phận được gọi với cái tên như sau: tô diệp (lá), tô ngạnh (cành), tử tô (hạt) hoặc các tên gọi khác é tía, xích tô…

Tía tô là cây thân thảo, mọc quanh năm có chiều cao trung bình từ 0,5 đến 1m. Thân có lông mềm và mọc thẳng đứng. Lá có màu tím đôi lúc màu xanh tím, phía bề mặt có lông trải đều, có hình quả trứng, mọc cân xứng với nhau, răng cưa lớn.

Hoa tía tô có màu tím nhạt hoặc trắng mọc thành chùm ở kẽ cuống. Quả hình cầu, màu nâu, đường kính 1mm.

Lá tía tô từ lâu đã là một loại rau rất phổ biến trong bữa ăn hằng ngày của gia đình Việt

Đây là cây thảo mọc hoang hoặc trồng nhiều nơi trong cả nước và châu Á. Cây ưa sáng và ẩm, thích hợp với đất thịt, đất phù sa. Tía tô ra hoa kết nhiều quả, sau khi quả già, cây tàn lụi, hạt giống phát tán ra xung quanh, đến mùa mưa ẩm năm sau mới nảy mầm. Cây được trồng bằng hạt.

Đây là loại rau thơm rất phổ biến, không chỉ dùng để ăn kèm với nhiều món ngon mà còn có tác dụng chữa bệnh. Trong y học cổ truyền, tía tô là vị thuốc được xếp vào loại kích thích ra mồ hôi, nước sắc và cồn chiết xuất lá tía tô đều có tác dụng giãn mạch ngoài da, hạ sốt, trừ cảm mạo. Hạt chế thành trà uống và thuốc hạ khí, cành làm thuốc an thai.

II. Thành phần của lá tía tô

1. Thành phần dinh dưỡng của lá tía tô

Dưới đây là các thành phần dinh dưỡng có trong 100g rau tía tô:

Lượng calorie: 37g
Lượng carb: 7g. Lá tía tô giàu carbohydrate. Nó không chứa đường và cung cấp 7g chất xơ trong mỗi khẩu phần ăn. Do hàm lượng chất xơ dồi dào nên loại thực phẩm này có thể hỗ trợ giảm cân. Chất xơ cũng thúc đẩy khả năng tiêu hóa khỏe mạnh và có thể điều trị bệnh tiểu đường và tim. Bạn nên sử dụng 20-35g mỗi ngày.
Chất béo: 0g
Chất đạm: 1g
Kali: 500mg
Natri: 15mg
Vitamin C: 43% DV
Canxi: 23% DV
Sắt: 9%

Lá tía tô chứa rất nhiều thành phần có lợi cho sức khỏe

2. Thành phần hoá học của lá tía tô

Cây tía tô chứa 0,5% tinh dầu, chất màu xám được gọi là Este của Xyanin clorit.

C27H31O16Cl. Ngoài ra, còn có C5H5N5 là chất chứa Adenin và Acginin C6H14N4O2.

Thành phần tinh dầu gồm Perilla-andehyt C10H14O là chính chiếm 55%; Dihydrocumin C10H14, Limine chiếm 20 - 30% và Anpha pinen có mùi thơm đặc trưng.

Hạt chứa 45-50 chất dầu lỏng, mùi vị giống dầu lanh (Huile De lin) có màu vàng thuộc dòng dầu khô. Có chỉ số I-ốt rất cao khoảng 206, chỉ số xà phòng khoảng 189.6 tỷ khoảng 0.93.

Nhật Bản là một trong những quốc gia sản xuất rất nhiều dầu tía tô, dầu được dùng để quét lên ô dù tránh thấm nước hoặc dùng cho các loại chống thâm.

III. Tác dụng của tía tô

1. Công dụng chữa bệnh từ tía tô

Theo nhiều nghiên cứu cho thấy, lá tía tô có hàm lượng dầu khoảng 40%. Trong đó có một lượng lớn axit béo chưa bão hòa chủ yếu là axit alpha-linoleic. Không những vậy, tía tô còn chứa 0,2% tinh dầu nguyên chất và các hydrocarbon, aldehyde, xeton, furan,…

Chiết xuất từ tía tô được phát hiện có nhiều công dụng khác nhau. Nó có thể phá các chất chống oxy hóa, chống dị ứng, chống viêm hoặc chống trầm cảm. Chất này không hề gây dị ứng và có thể chống lại các khối u.

Công dụng tuyệt vời của lá tía tô đối với sức khỏe

Mọi bộ phận trên cây tía tô đều có thể sử dụng làm thuốc nhờ có những tác dụng riêng biệt điển hình như:

Cành (tô ngạnh): có tác dụng lý khí chữa động thai, nôn mửa, ngộ độc hải sản, phong hàn.
Lá (tô diệp): giúp cho kích thích tiêu hóa, cho ra mồ hôi, chữa ho, giảm đau, giải độc, trị nôn mửa, thải các chất độc ra ngoài, chữa mạo cảm.
Hạt (tô tử): giúp chữa đau nhức, tê thấp, ho, trừ đờm, hen suyễn.

Ngoài ra, cây còn mang lại rất nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe khác.

2. Lợi ích của lá tía tô giải cảm

Một trong những công dụng phổ biến nhất của cây thuốc dân gian này là giải cảm. Mỗi khi chuyển mùa, sức đề kháng của chúng ta cũng suy giảm theo khiến cho nhiều người mắc bệnh cảm mạo. Theo đó, người bệnh có thể dùng lá tía tô để xông và nấu cháo ăn để sớm khỏi bệnh.

Xông: Chuẩn bị sẵn lá tía tô, sả, hương nhủ rồi đem đi rửa sạch và ngâm với nước muối. Cho tất cả nguyên liệu và nồi đun nhỏ lửa đến khi sôi thì tắt bếp. Khi xông thì trùm kín chăn, từ từ mở vung để hơi nước thoát ra, chỉ nên để hơi nóng thoát ra ở mức có thể chịu được. Thời gian xông khoảng 10-15 phút.
Nấu cháo: Cháo giải cảm phải có thịt nạc xay, lá tía tô và gạo. Nấu cháo như bình thường, khi ăn thì trộn thêm lá thái chỉ. Giúp mau ra mồ hôi và giải cảm nhanh.

Cháo thịt bằm lá tía tô có thể giúp trị dứt căn bệnh cảm một cách đơn giản nhất

3. Giảm tình trạng đau dạ dày

Nhờ hoạt chất tanin và glucosid, giúp chống viêm và làm se vết loét ở dạ dày nên lá cây tía tô có công dụng giảm đau dạ dày. Bên cạnh đó, nó còn có khả năng làm giảm tình trạng đầy hơi, sôi bụng, đầy bụng cực kỳ hiệu quả.

Hơn nữa người bệnh bị trào ngược dạ dày và co thắt cũng nên dùng lá tía tô để hỗ trợ điều trị bệnh. Để đạt hiệu quả cao nhất, nên dùng lá cây ở dạng nước sắc. Khi đó, cơ thể người bệnh mới hấp thụ nhanh hơn, giảm dịch vị về mức bình thường.

Sử dụng nước uống từ lá tía tô có thể cải thiện tình trạng trào ngược dạ dày hiệu quả. Ngoài ra, nó còn hỗ trợ làm giảm lượng acid trong dạ dày, giúp làm liền các vết loét dạ dày khá hiệu quả. Với công dụng này, chúng ta chỉ cần lấy lá tía tô rồi đun với nước, uống nóng trong ngày.

4. Ngăn ngừa bệnh tim

Việc sử dụng dầu ăn được chiết xuất từ hạt tía tô có thể ngăn ngừa được các chứng bệnh về tim mạch. Sản phẩm này có thể hỗ trợ người bệnh mạch vành và giúp giảm đi các nguy cơ bị huyết khối.

5. Chống viêm và dị ứng

Hiệu quả về khả năng chống viêm và dị ứng của lá tía tô đã được khoa học chứng minh. Các thành phần hóa học chứa trong tía tô như Acid Rosmarinic, Quercetin, Acid Alpha - linolenic, Perilla, Luteolin có tác dụng ngăn chặn quá trình sản xuất histamin và giảm Cytokine, hạn chế xảy ra vấn đề viêm và dị ứng ở cơ thể.

Người hay bị mẩn ngứa, dị ứng nên dùng tía tô để ăn sống hoặc sắc nước uống thường xuyên:

Cách thực hiện: giã một nắm lá tía tô rồi chắt lấy nước cốt. Nước cốt dùng để uống, còn bã thì lấy đắp lên các vùng bị mẩn ngứa. Khi da khô lại thì đi rửa sạch với nước ấm.

6. Hỗ trợ chữa bệnh gút

Trong tía tô có chứa các hoạt chất có thể làm giảm hiệu quả Emzym xanthine oxydase -nguyên nhân hình thành Acid uric gây ra gút, nhờ đó Acid uric được giữ ở mức phù hợp.

Chữa bệnh gút bằng lá tía tô hiệu quả

Ngoài ra, tía tô còn làm giảm đau giãn mạch, ngăn chặn quá trình nhiễm khuẩn. Do đó, các bệnh nhân mắc gút cảm thấy đỡ hơn rất nhiều.

Người mắc bệnh gút chỉ cần thêm tía tô sống rửa sạch vào bữa ăn hằng ngày là được. Có hai cách để tận dụng loại lá cây này:

Mỗi khi thấy khớp xương có dấu hiệu sưng tấy lên thì hay lấy lá cây tía tô nhai và nuốt để ngăn chặn cơn đau
Lấy khoảng 6-12g lá cây cho vào nồi đun sôi rồi chắt lấy nước uống. Không nên đun quá 15 phút vì sẽ làm mất tinh dầu trong lá.

7. Trị viêm khớp dạng thấp

Các hoạt chất tồn tại trong tinh dầu tía tô có tác dụng giảm đau, hạn chế tình trạng viêm phát triển ở khớp, giúp điều trị viêm khớp dạng thấp và bệnh lupus.

Nếu cảm thấy nước tía tô xay khó uống thì người bệnh có thể chuyển sang phương pháp đắp thuốc. Chỉ cần giã nát lá tía tô rồi đắp lên vùng bị viêm khớp là các cơn đau cũng giảm đi đáng kể.

8. Thư giãn tinh thần

Nghiên cứu của Trung tâm Y tế Đại học Maryland chỉ ra, trong lá tía tô có chứa hoạt chất apigenin, acid caffein và acid rosmarinic giúp phòng tránh và điều trị chứng trầm cảm. Đồng thời, khi khuếch tán tinh dầu tía tô thì nó có tác dụng nâng cao tinh thần, cải thiện tâm trạng một cách rõ rệt và giảm stress.

9. Công dụng làm đẹp từ tía tô

Làm trắng da bằng lá tía tô:

Phương pháp làm trắng da bằng cách tắm với nước lá tía tô được phụ nữ Nhật Bản rất ưa chuộng.

Cụ thể, họ dùng lá cây tươi nấu với nước sôi trong khoảng 15 phút rồi dùng nước này để tắm. Trong lúc tắm, có thể lấy lấy bã chà xát khắp người. Theo đó, chỉ sau một thời gian ngắn áp dụng, làn da sẽ trở nên mịn màng và trắng sáng hơn rất nhiều.

Cách trị mụn, làm trắng da bằng lá tía tô không phải ai cũng biết

Lá tía tô có tác dụng giúp trị mụn:

Chúng ta có thể sử dụng 1 nắm lá tía tô đem rửa sạch và ngâm cùng với nước muối pha loãng để loại bỏ bụi bẩn, ký sinh trùng, vi khuẩn và giảm bớt đi lượng lông có trên lá.

Sau đó, tiếp tục giã nát và thoa lên những vùng có mụn. Thực hiện từ 3 đến 4 lần trong 1 tuần để giúp giảm mụn và làm sáng da.

Tác dụng của lá tía tô giảm cân:

Dầu thảo dược trong lá tía tô có chứa hoạt chất có lợi cho sức khỏe, giảm cholesterol và triglyceride. Việc sử dụng 5gram bột lá thảo dược mỗi ngày giúp giảm peroxidation lipid, cân nặng cải thiện đáng kể.

Giảm cân bằng lá tía tô có thật sự tốt?

Lưu ý khi sử dụng lá tía tô trong làm đẹp:

Tía tô có rất nhiều công dụng trong chăm sóc sức khỏe và làm đẹp. Tuy nhiên không phải ai cũng dùng được. Những người có cơ địa mồ hôi bị cảm nóng thì không nên dùng lá tía tô vì sẽ khiến cho cơ thể bị mệt mỏi, táo bón.

Nếu cơ thể xuất hiện những biểu hiện khác thường khi tía tô thì hãy dừng lại ngay để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe. Phụ nữ có thai nếu muốn dùng lá tía tô thì nên tham khảo ý kiến của các bác sĩ. Không nên tự ý sử dụng để tránh trường hợp đáng tiếc xảy ra.

IV. Cách nấu lá tía tô uống hàng ngày

Những công dụng thần kỳ mà lá tía tô đem lại cho người dùng là không thể chối cãi. Từ lâu, loại thảo dược này đã được xem như là phương thuốc chữa bệnh ho, cảm lạnh, đau bụng hiệu quả.

Nếu dùng hàng ngày uống lá tía tô thì không những đẩy lùi được bệnh tật mà còn đem lại sự khỏe mạnh cho người dùng.

Cách nấu nước lá tía tô để uống hàng ngày

Chúng ta có thể áp dụng cách nấu lá tía tô uống hàng ngày sau:

Nguyên liệu:

200g lá tía tô tươi.
3 lát chanh.
2,5 lít nước lọc.

Lưu ý: Nên tìm mua lá tía tô ở nơi uy tín, đảm bảo. Nếu tự trồng được hoặc mua được lá tía tô hữu cơ là tốt nhất.

Cách thực hiện:

Lá tía tô ngâm với nước muối pha loãng rồi rửa sạch. Đun sôi 2,5 lít nước lọc rồi cho lá tía tô vào. Đậy kín nắp, để hỗn hợp sôi khoảng 2 phút thì tắt bếp, để nguội. Sau đó, cho 3 lát chanh tươi vào bình, đậy nắp, bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh để uống suốt cả ngày.

Nên uống trước ba bữa chính khoảng 10-30 phút để ngăn ngừa hấp thu chất béo, đồng thời giảm lượng thức ăn nạp vào.

V. Tác hại của lá tía tô nếu dùng quá nhiều

Mặc dù tía tô mang lại nhiều công dụng tốt đối với sức khỏe và làm đẹp. Tuy nhiên, việc lạm dụng quá nhiều lá tía tô có thể gây nên những vấn đề sau:

Đối với phụ nữ mang thai: Mặc dù lá tía tô có tác dụng an thai nhưng nếu dùng với liều lượng lớn, liên tục trong khoảng thời gian có thể làm tăng huyết áp, ảnh hưởng đến sức khỏe của cả mẹ lẫn thai nhi.

Uống lá tía tô khi mang thai có tốt không?

Đối với người bị cảm nóng, hay ra mồ hôi: Tốt nhất nên thận trọng khi dùng lá tía tô chữa bệnh. Vì chúng có tác dụng dược tính gây ra mồ hôi nhiều, sử dụng kéo dài có thể khiến cơ thể mất nước. Do đó người hay ra mồ hôi, bị cảm nóng cần uống đủ nước khi điều trị bệnh.
Đối với người có tiền sử dị ứng: Trường hợp bạn bị dị ứng với các thành phần hóa học từ lá thuốc, nên hạn chế tối đa việc dùng nó để điều trị bệnh vì sẽ gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.

VI. Một số lưu ý khi sử dụng lá tía tô để chữa bệnh

Người bệnh trước khi muốn sử dụng loại thảo dược này cần tham khảo ngay ý kiến của bác sĩ. Nên bảo quản trong tủ lạnh tối đa 24 giờ, vì nếu để càng lâu dưỡng chất trong lá càng mất đi nhiều.

Các bài thuốc chữa bệnh từ cây tía tô chỉ mang tính chất tham khảo được người xưa truyền lại và chưa có bất kỳ bằng chứng khoa học nào chứng minh chúng an toàn và hiệu quả.

Do đó, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng, tránh tình trạng dùng sai cách cũng như sai liều lượng gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

Những thông tin liên quan về lá tía tô, có thể bạn chưa biết: