Điều trị bướu lành tuyến tiền liệt: Khi nào dùng thuốc, khi nào cần phẫu thuật?

1. Bướu lành tuyến tiền liệt có phải ung thư?

Nhờ bác sĩ khái quát bướu lành tuyến tiền liệt là gì, có phải ung thư hay không? Nếu là lành tính thì nguy cơ hóa ác tính trong tương lai sẽ như thế nào, thưa bác sĩ?

TS.BS Nguyễn Tế Kha - Trưởng Khoa Phẫu thuật Ung bướu Tiết niệu, Bệnh viện Bình Dân TPHCM trả lời:

Tuyến tiền liệt là một tuyến sinh sản phụ của nam giới. Ngay khi bé trai vừa chào đời đã có tuyến này, kích thước bằng hạt dẻ, nằm giữa cổ bàng quang và niệu đạo. 

Khi còn nhỏ, tuyến tiền liệt vẫn bé như hạt dẻ và chỉ nằm yên tại đó. Đến tuổi trưởng thành (sau 18 tuổi), tuyến bắt đầu phát triển, tiết dịch để tạo thành tinh dịch, hòa trộn với tinh trùng và dịch từ túi tinh, giúp nuôi dưỡng tinh trùng và duy trì nòi giống.

Từ sau 50–60 tuổi, tuyến tiền liệt thường to dần, gây chèn ép niệu đạo và ảnh hưởng đến tiểu tiện: tiểu khó, tiểu đêm, tiểu nhiều lần, tiểu không hết. 

Bệnh lý thường gặp nhất là tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt (BPH), thường được gọi là “bướu”. Đây không phải ung thư, song vẫn có một tỷ lệ nhỏ chuyển thành ác tính. 

Do đó, khi có triệu chứng rối loạn tiểu tiện, nam giới cần đi khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

2. Nội khoa và ngoại khoa khác nhau như thế nào trong điều trị?

Về điều trị bướu lành tuyến tiền liệt, sự khác biệt giữa nội khoa và ngoại khoa ra sao, tùy giai đoạn bệnh sẽ có phương pháp phù hợp như thế nào, thưa bác sĩ?

TS.BS Nguyễn Tế Kha trả lời:

Hơn 90% trường hợp tuyến tiền liệt to là lành tính. Người bệnh thường nhập viện do các triệu chứng rối loạn tiểu tiện.

Chỉ định điều trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Khoảng 70% bệnh nhân được điều trị nội khoa, trong đó một số giai đoạn sớm chỉ cần theo dõi và thay đổi lối sống, chưa cần dùng thuốc.

Khi cần điều trị nội khoa, bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng để kê đơn thuốc phù hợp. Nếu thuốc không đáp ứng hoặc bệnh nhân có chỉ định ngoại khoa, bác sĩ sẽ cân nhắc phẫu thuật với phương pháp thích hợp.

3. Điều trị bướu lành tuyến tiền liệt bằng thuốc kéo dài bao lâu?

Thông thường, liệu trình điều trị bằng thuốc kéo dài bao lâu? Yếu tố nào quyết định thời điểm ngừng thuốc và sau khi ngừng, bệnh nhân cần được theo dõi như thế nào, thưa bác sĩ?

TS.BS Nguyễn Tế Kha trả lời:

Bướu lành tuyến tiền liệt không phải là bệnh mà là một hội chứng. Ở nam giới trên 60 tuổi, tuyến tiền liệt thường phì đại. Việc điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng.

Nếu bệnh nhân có các triệu chứng như tiểu khó, tiểu đêm, tiểu lắt nhắt, tiểu không hết, chúng tôi sẽ cho dùng thuốc khoảng 2 tuần đến 1 tháng. 

Khi triệu chứng cải thiện, bệnh nhân tiểu bình thường trở lại thì có thể ngừng thuốc ngay, vì chúng tôi chỉ điều trị triệu chứng chứ không điều trị căn nguyên. Hiện chưa có thuốc nào làm tuyến tiền liệt nhỏ lại hoàn toàn.

Mặc dù có nhóm thuốc ức chế 5-alpha reductase giúp giảm kích thước tuyến, nhưng tác dụng phụ nhiều, đặc biệt là ảnh hưởng đến chức năng sinh lý nam. 

Vì vậy, việc ngừng hay tiếp tục điều trị phụ thuộc vào triệu chứng của bệnh nhân. Nếu bệnh nhân tiểu dễ dàng, tiểu đêm ≤1–2 lần, không có tiểu gắt buốt, không tiểu lắt nhắt thì có thể ngừng điều trị. Ngược lại, nếu triệu chứng còn nhiều, bác sĩ sẽ cân nhắc phối hợp thuốc. 

4. Điều trị ngoại khoa bướu lành tuyến tiền liệt như thế nào?

Trong trường hợp điều trị nội khoa bướu lành tuyến tiền liệt thất bại, hướng điều trị ngoại khoa sẽ như thế nào, thưa bác sĩ?

TS.BS Nguyễn Tế Kha trả lời:

Chỉ khoảng 30% bệnh nhân bướu lành tuyến tiền liệt có chỉ định ngoại khoa. Chúng tôi dựa vào phác đồ của Hiệp hội Niệu khoa Hoa Kỳ (AUA) và Hiệp hội Niệu khoa Châu Âu (EAU). Các chỉ định phẫu thuật gồm:

- Điều trị nội khoa thất bại.

- Có biến chứng: tiểu máu tái phát, nhiễm trùng tiểu tái phát, bí tiểu nhiều lần, bướu kèm sỏi bàng quang, bướu gây ứ nước hai thận dẫn đến suy thận.

Trước khi mổ, bệnh nhân sẽ được thăm khám, siêu âm, MRI/CT, xét nghiệm PSA để phân biệt lành tính hay ác tính, đo lượng nước tiểu tồn lưu. 

Ngoài ra, bệnh nhân sẽ làm thang điểm IPSS (đánh giá triệu chứng đường tiểu dưới) và thang điểm QoL (chất lượng sống). Nếu kết quả cho thấy triệu chứng ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sống, bác sĩ sẽ chỉ định ngoại khoa để cải thiện cuộc sống cho bệnh nhân.

5. Làm gì để tăng hiệu quả điều trị?

Để tăng hiệu quả điều trị bướu lành tuyến tiền liệt, người bệnh cần lưu ý gì, thưa bác sĩ?

TS.BS Nguyễn Tế Kha trả lời:

Người bệnh chỉ cần điều trị khi có triệu chứng. Nếu chỉ tình cờ phát hiện tuyến tiền liệt to khi siêu âm mà không có biểu hiện thì chưa cần dùng thuốc, chỉ theo dõi và thay đổi lối sống.

Về lối sống, bệnh nhân nên:

- Ăn uống điều độ, giữ cân nặng hợp lý.

- Hạn chế rượu bia, cà phê, chất kích thích.

- Tránh uống nhiều nước vào buổi tối để giảm tiểu đêm.

Khi xuất hiện triệu chứng như tiểu khó, tiểu nhiều lần, tiểu đêm, tiểu ra máu… cần đi khám sớm để được điều trị nội khoa. Trường hợp có chỉ định ngoại khoa, bác sĩ sẽ tư vấn phương pháp phẫu thuật phù hợp.