Theo BS Faysal El Kak, Giám đốc Chương trình Sức khỏe tình dục tích hợp cho phụ nữ (WISH), Khoa Sản phụ khoa, Trung tâm Y tế Đại học Hoa Kỳ tại Beirut (AUBMC), sức khỏe tình dục là một phần quan trọng trong cuộc sống ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên nó cũng bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, đặc biệt là trước mang thai, trong thai kỳ và sau sinh.

Chuyên gia đã đưa ra dẫn chứng là một phụ nữ 26 tuổi vừa kết hôn bị đau dữ dội trong lần quan hệ tình dục đầu tiên. Sự lo lắng của cô tăng lên theo thời gian, thậm chí né tránh khám phụ khoa. Nguyên nhân do thiếu giáo dục giới tính nên cô sợ đau, sợ rách, sợ tổn hại cơ thể khi giao hợp. Chính nỗi sợ này tạo nên sự co thắt, ngăn chặn giao hợp.

Rối loạn giao hợp/đau vùng chậu sinh dục là GPPPD. Những khó khăn này dai dẳng và tái phát ít nhất trong 6 tháng. Nguyên nhân có thể do các bệnh viêm nhiễm như ung thư phụ khoa, có sang chấn xảy ra, từng dùng thuốc, viêm nấm âm hộ. Tuy nhiên cũng có nhiều nguyên nhân đau không rõ lý do.

Chuyên gia nhìn nhận, tại Việt Nam và trên thế giới, phần lớn phụ nữ không được ủng hộ để tự tin cởi mở về cơ thể mình. Họ được dạy nên khiêm nhường, xấu hổ, ngại ngùng khi nói về cơ thể.

Liệu pháp đầu tiên với những bệnh nhân này là giáo dục và tư vấn. Họ cần biết rằng giao hợp không làm đau, không gây chấn thương, chảy máu, không khiến họ nhập viện. Họ cần được thư giãn cơ sàn chậu, dùng các liệu pháp như nong âm đạo để giảm sự nhạy cảm quá đáng. Ngoài ra có thể dùng thuốc chống trầm cảm, lo âu, steroids tại chỗ. Thậm chí có thể phẫu thuật cắt chỗ đau, dùng botox để giảm sự nhạy cảm.

Chuyên gia cũng cho hay, nếu nam và nữ giao hợp thành công thì mỗi năm có 200 triệu ca mang thai trên thế giới. Tuy nhiên có đến 91% con số đó xảy ra rối loạn tình dục, gần 125 triệu người có ít nhất một vấn đề về tình dục. Trong khi chỉ có khoảng 30-35 triệu người được tư vấn trước và sau sinh.

Nhận thức và trải nghiệm tình dục của phụ nữ mang thai có thể thay đổi trong 3 tam cá nguyệt. Trong khi thảo luận về sức khỏe tình dục còn rất ít, chỉ từ 13-17%.

Ở tam cá nguyệt thứ nhất có sự thay đổi các yếu tố nội tiết tố, thể chất và tâm lý. Trong 100 phụ nữ mang thai đều thay đổi như mất hứng thú, kiêng hoàn toàn mọi hoạt động tình dục, thậm chí kiêng quan hệ bằng miệng, thủ dâm.

Nghiên cứu cho thấy số liệu quan hệ tình dục trong 3 tháng đầu như sau: 45% phụ nữ bày tỏ mong muốn quan hệ tình dục, 27,7% phụ nữ bị giảm thỏa mãn tình dục, 32,5% phụ nữ bị giảm ham muốn tình dục.

Mặc dù thiếu bằng chứng cho thấy quan hệ tình dục có hại trong thai kỳ, tuy nhiên nhiều phụ nữ lo lắng về điều này. Do đó có đến 49% phụ nữ cho rằng quan hệ tình dục có thể gây hại đến thai kỳ.

Ở tam cá nguyệt thứ hai, phụ nữ bắt đầu thích nghi với tình trạng mới của cơ thể. Điều này giúp họ cải thiện chất lượng sinh hoạt tình dục. Họ tự tin, chấp nhận, cơ thể ít triệu chứng hơn, cũng như nhận được sự hỗ trợ nhiều hơn từ người cha tương lai của đứa bé.

Tuy nhiên, ở tam cá nguyệt thứ ba, mọi thứ lại đi theo chiều hướng tiêu cực. Lúc này, phụ nữ có mức độ ham muốn tình dục mức thấp nhất, họ giảm cực khoái, giao hợp đau đớn, có thách thức về mặt tâm lý và hình ảnh cơ thể.

Liên quan đến tư thế, một trường đại học tại Mỹ cho rằng các cặp vợ chồng nên tránh tư thế truyền thống ở tam cá nguyệt thứ 3. Tuy nhiên, có đến 45% trường hợp áp dụng tư thế truyền thống do họ không biết tư thế nào khác. Vì vậy, bác sĩ nên tư vấn cho bệnh nhân nhiều tư thế khác để giúp họ cải thiện đời sống tình dục.

Một nghiên cứu sau sinh ghi nhận có tới 20-60% phụ nữ rối loạn chức năng tình dục trong 6 tháng đầu sau sinh (dữ liệu này có thể thay đổi). Nguyên nhân do việc phục hồi chức năng, cho con bú, trạng thái mệt mỏi của sinh thường hoặc sinh mổ.

Đau khi quan hệ có thể do giảm nồng độ estrogen sau sinh, tổn thương khu trú ở đường sinh dục hoặc thành bụng, trầm cảm sau sinh... Ở Việt Nam, Ý, Đan Mạch, các nước Mỹ - Latinh, tỷ lệ phụ nữ trầm cảm sau sinh có thể từ 15-25%.

Chuyên gia cho hay, hiện tại chưa có kết luận nào chỉ ra phương thức sinh tốt nhất cho phụ nữ. Tuy nhiên cũng có nghiên cứu cho thấy việc chọn phương thức sinh có mối tương quan đến rối loạn chức năng tình dục.

Bên cạnh đó, nhiều phụ nữ sau sinh không mặn mà với việc quan hệ tình dục nên đã giả vờ lên đỉnh. Do nhu cầu gần gũi về thể xác và tình cảm của họ nhiều hơn sự gần gũi về tình dục. Vì vậy, bạn tình cần có trách nhiệm mang đến sự gần gũi mà họ cần.

“Kế hoạch can thiệp lâm sàng cần đánh giá ban đầu, giao tiếp cởi mở, đánh giá thể chất, đánh giá tâm lý tình cảm” - chuyên gia nhấn mạnh.

Từ đó, BS Faysal El Kak khuyến cáo cần có sự giao tiếp giữa bác sĩ và bệnh nhân trong thời kỳ tiền sản. Phụ nữ cần trang bị kiến thức đầy đủ về sinh lý tình dục trong quá trình mang thai. Ngoài ra, cần đưa sức khỏe tình dục vào các buổi tư vấn tại phòng khám để tối ưu hóa và thúc đẩy sức khỏe tình dục khi mang thai và sau sinh.

Những thông tin trên được BS Faysal El Kak chia sẻ trong bài báo cáo “Hôn nhân không giao hợp, thai kỳ và hậu sản với sức khỏe tình dục” tại Hội thảo Quốc tế Điều trị Rối loạn tình dục nữ 2024, diễn ra trong 2 ngày 25 và 26/10/2024.

Hội nghị là sự phối hợp của Bệnh viện Bình Dân với với Hội Y học Giới tính Quốc tế (ISSM), Hội Nghiên cứu Sức khỏe Tình dục Nữ Quốc tế (ISSWSH), Hội Y học Giới tính Châu Á Thái Bình Dương (APSSM), Hội Y học Giới tính Việt Nam (VSSM).

Đây là tâm huyết được ban lãnh đạo Bệnh viện Bình Dân dày công thực hiện, khi lần đầu tiên đưa một hội thảo quốc tế chuyên sâu về rối loạn tình dục nữ tổ chức tại Việt Nam, khẳng định những bước phát triển mạnh mẽ trong việc chăm sóc sức khỏe toàn diện cho người phụ nữ.

Chương trình thu hút 150 học viên trên cả nước tham gia, nội dung gồm 12 bài giảng, 2 phiên Y học Giới tính châu Á - Thái Bình Dương được biên soạn bởi các giáo sư, bác sĩ, chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm, kiến thức lâm sàng vững chắc cũng như số lượng nghiên cứu dày dặn trong lĩnh vực tình dục học, đặc biệt là điều trị rối loạn tình dục nữ.