Sau 70 năm, từ một thiếu nữ tuổi đôi mươi, GS Lê Thi đã bước sang tuổi 90. Nhưng sau hai phần ba thế kỷ, người phụ nữ này vẫn khỏe mạnh, trí óc minh mẫn và hàng ngày nghiên cứu lịch sử viết sách, cống hiến cho dân tộc.

Để có một cơ thể khỏe mạnh, đầu óc nhanh nhạy, hiếm có ở tuổi già như vậy, bà đã có những nguyên tắc nhất định trong những sinh hoạt hàng ngày.

Nhớ rõ ký ức "mùa thu độc lập"

Chúng tôi đến thăm nữ giáo sư vào một ngày đầu thu, khi cả nước vẫn còn rộn ràng dư âm của Tết Độc lập 2/9, ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Thời khắc ấy đã trở thành ký ức không thể phai mờ trong lòng người dân đất Việt hôm nay và mãi về sau.

Trong buổi lễ lịch sử long trọng đó, một trong hai thiếu nữ được vinh dự kéo lá cờ Tổ quốc trên nền bài hát Quốc ca chính là GS Lê Thi - tên thật là Dương Thị Hoa. Khi ấy, bà vừa bước vào tuổi 19.

Đã qua thời khắc lịch sử 70 năm, chân đã mỏi nhưng đôi mắt tinh anh cùng trí nhớ của bà vẫn rất tốt. Bởi vậy, bà vẫn nhớ như in cảm giác tự hào cùng người chị Đàm Thị Loan kéo lá cờ Tổ quốc trong ngày Bác Hồ đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập - 2/9/1945.

Ở tuổi 90, GS Lê Thi vẫn miệt mài với công tác nghiên cứu

Bà Lê Thi sinh năm 1926 trong gia đình Nho học và là thứ nữ của cố GS Dương Quảng Hàm. Trong căn phòng chứa đầy những kệ sách cùng kỷ vật về thời thiếu nữ, bà nhẹ nhàng bước lại gần kệ tủ cầm bức hình đưa cho chúng tôi xem.

Năm 1942, khi đang học ở trường Đồng Khánh (nay là trường Trưng Vương, phố Hàng Bài, Hà Nội), bà cùng một số chị em bí mật truyền tay nhau tờ báo Cứu quốc và nhanh chóng giác ngộ cách mạng. Sau khi tốt nghiệp trường Trưng Vương, bà không theo con đường sư phạm (con đường đã được bố mẹ định hướng từ trước) mà bí mật tham gia hoạt động cách mạng.

Đến năm 1945, bà Thi trở thành chiến sĩ Việt Minh, đồng thời hoạt động bí mật trong Hội Phụ nữ Cứu quốc. Cùng với khiếu ăn nói, ngoại hình dễ nhìn, cô gái trẻ nhanh chóng vận động được bạn bè, quần chúng tham gia cách mạng. Hơn thế, cô nữ sinh còn vận động mọi người quyên góp được nhiều lương thực gửi ra tiền tuyến.

Khi hoạt động cách mạng, bà được điều động lên Vĩnh Yên (Vĩnh Phúc) để làm Phó Chủ tịch Hội Phụ nữ, rồi sau đó tiếp tục làm Chủ tịch Hội Phụ nữ Tuyên Quang. Tại đây, bà không chỉ hướng dẫn người dân miền núi trồng trọt, chăn nuôi mà còn khuyến khích họ tham gia vào cách mạng, xây dựng khu này trở thành hậu phương vững chắc phục vụ tiền tuyến.

Cuối năm 1949, bà được điều về hoạt động tại Thủ đô. "Tại Hà Nội, tôi vẫn tiếp tục đi vận động mọi người chủ động chuẩn bị cho kháng chiến trường kỳ, gian khổ. Cùng mọi người xây dựng lòng tin cho người dân với cách mạng, vạch trần âm mưu của kẻ thù", bà nhớ lại.

Gần một tháng trước ngày Tổng khởi nghĩa tháng Tám, cô nữ sinh Lê Thi xin đơn vị về nhà chào tạm biệt cha mẹ. "Trên đường trở lại thăm gia đình, tôi luôn nghĩ mình phải nói thế nào để cha mẹ khỏi lo lắng. Thế nhưng khi vừa bước vào nhà, tôi không biết nói gì ngoài việc rưng rưng nước mắt ngước nhìn cha mẹ một hồi rồi ôm chầm lấy họ.

Hôm đó, tôi chỉ nói chuyện với cha mẹ trong quảng thời gian rất ngắn. Cha mẹ dặn dò con gái cẩn thận rồi tôi lại nhanh chóng ra đi" - bà Thi kể. Trong quãng đời hoạt động cách mạng, bà luôn không ngừng cống hiến cho đất nước với những việc làm thiết thực cả trong thời chiến lẫn thời bình.

Đất nước hòa bình, bà về công tác tại Hà Nội và lập nên Viện nghiên cứu gia đình và giới. Sau những cống hiến không ngừng cho đất nước, năm 1991 bà được Nhà nước phong hàm giáo sư.

Những huân chương, bằng khen GS Lê Thi vinh dự được Nhà nước trao tặng

Cách giữ gìn sức khỏe

Những năm tháng hoạt động cách mạng không ngừng nghỉ khiến sức khỏe của bà Lê Thi bị ảnh hưởng. Trong cuộc chiến trường kỳ gian khổ, có khi cơm không đủ no, áo không đủ ấm, thuốc thang cũng khan hiếm vô cùng. Cuộc đời bà cũng giống như những chiến sĩ hoạt động cách mạng khác, gian khổ, khó khăn nhưng vẫn kiên cường.

Khi hòa bình lập lại, non sông thống nhất, bà trở về với cuộc sống bình yên, làm những công việc của người trí thức nhưng sức khỏe lại giảm sút do ảnh hưởng bởi những di chứng của chiến tranh. Về già, sức khỏe càng giảm đi rõ rệt nhưng chính việc luyện tập đầu óc, trí não thường xuyên khiến bà vẫn minh mẫn và tiếp tục cống hiến những công trình nghiên cứu cho nước nhà.

Thông thường, những người cao tuổi thường ngủ rất ít, bị mất ngủ vào ban đêm dẫn đến sa sút trí tuệ, giảm trí nhớ thì bà Thi cũng vậy. Hơn nữa, những năm tháng miệt mài nghiên cứu, thói quen thức đêm làm việc trong mấy chục năm qua đã ăn sâu càng khiến bà khó ngủ.

Tuy nhiên, ý thức được giấc ngủ là quan trọng, là cách để bộ não được nghỉ ngơi, hoàn thiện lại, bà Lê Thi tự cho phép mình thức dậy vào lúc 8g sáng để có thời gian ngủ thêm. Những loại thuốc ngủ, thuốc gây suy giảm trí nhớ bà cũng đặc biệt tránh xa. Khi thức dậy, bà không ngồi dậy luôn mà từ từ xoa bóp, tự mát xa cho cơ thể để tránh bị choáng, chóng mặt - chứng bệnh phổ biến của người già.

Sau khi vệ sinh cá nhân, bà uống một cốc nước lọc rồi tập thể dục. Tập thể dục với một người bước sang tuổi 90 như bà chỉ là những động tác đơn giản, đôi khi là đi bộ nhẹ nhàng quanh nhà cũng giúp cơ thể lưu thông máu, cung cấp oxy cho não để ngăn ngừa bệnh mất trí nhớ.

Nói về cách ăn uống của mình, GS Lê Thi chia sẻ: Bà không bao giờ sử dụng thực phẩm bừa bãi, luôn ăn uống điều độ, đúng giờ. Do hệ tiêu hóa của người già không còn hoạt động khỏe mạnh như người trẻ nên người già nên ăn uống thành nhiều bữa, mỗi bữa ăn một ít để cơ thể hấp thu tốt hơn.

Buổi sáng sau khi ngủ dậy, bà chỉ ăn súp, loại súp này cũng là tự nấu cho phù hợp với khẩu vị lại đủ chất dinh dưỡng, Hơn nữa, súp mềm khiến dễ tiêu hóa, cơ thể nhanh chóng hấp thu được dinh dưỡng và chống được táo bón ở tuổi già.

Buổi trưa và tối, giáo sư vẫn ăn cơm bình thường, thực phẩm được nấu mềm và đa dạng để đủ chất dinh dưỡng, cũng không ăn quá no khiến hệ tiêu hóa và cơ thể nặng nề.

Vào buổi chiều, khoảng 3 - 4 giờ, bà bổ sung thêm một bát súp như buổi sáng. Buổi tối cũng không ăn khi quá khuya vì lúc này cơ thể dễ dàng hấp thụ chất béo, gây khó tiêu hóa và kéo theo một loạt các căn bệnh khác của tuổi già.

Dù bước sang tuổi 90 nhưng đối với bà Thi, niềm say mê cách mạng cũng như thói quen đọc - viết sách, nghiên cứu vẫn được duy trì như một thói quen hàng ngày. Chính việc nghiên cứu, viết sách và suy ngẫm để não được thường xuyên hoạt động cũng chính là bí quyết để giáo sư có trí nhớ minh mẫn như hiện nay.

Đã bước xa cái tuổi "thất thập cổ lai hy" rất xa nhưng bà vẫn mong muốn cống hiến cho đất nước khi còn có thể. "Thói quen nghiên cứu, đọc sách đã in hằn trong nếp sống của tôi. Giờ bảo ngồi yên một chỗ thì buồn tay chân lắm", bà Thi nói.

Nữ Giáo sư lần giở lại những bức ảnh tuổi thanh xuân

Theo Hồng Hạnh - Gia đình và Xã hội