Việt Nam ghi nhận ca đậu mùa khỉ đầu tiên: Đây là 25 điều bạn cần biết về căn bệnh này!

Sáng 3/10, Sở Y tế TPHCM ghi nhận ca mắc đậu mùa khỉ qua giám sát dịch tễ, là ca đậu mùa khỉ đầu tiên tại Việt Nam. Trong khi cả nước đang đối diện với nhiều vấn đề sức khỏe nổi trội trong thời gian gần đây từ sốt xuất huyết, cúm đến COVID-19, thông tin này khiến nhiều người lo ngại về khả năng lây lan, bùng phát thành dịch của bệnh đậu mùa khỉ, tạo gánh nặng lên hệ thống y tế.

1. Bệnh đậu mùa khỉ là gì?

Bệnh đậu mùa khỉ (monkeypox) là bệnh do virus đậu mùa khỉ gây ra. Đây là bệnh truyền nhiễm từ động vật do virus gây ra, tức là bệnh có thể lây truyền từ động vật sang người. Bệnh cũng có thể lây truyền từ người sang người.

2. Bệnh đậu mùa khỉ là tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu

Ngày 23/7, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tuyên bố đậu mùa khỉ là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng quốc tế. Đây là lần thứ hai trong hơn 2 năm, WHO đưa ra mức cảnh báo cao nhất đối với một căn bệnh truyền nhiễm.

Tuyên bố của WHO rằng đậu mùa khỉ là vấn đề khẩn cấp y tế công cộng quốc tế sẽ khiến các quốc gia phải huy động các nguồn lực cần thiết nhằm ngăn chặn dịch. WHO đã báo hiệu nguy cơ lớn về y tế, đòi hỏi sự phối hợp của các quốc gia để ngăn chặn đậu mùa khỉ lây lan xa hơn.

Các chuyên gia ước tính, thế giới cần ít nhất một năm để kiểm soát đợt bùng phát đậu mùa khỉ hiện nay. Trong thời gian đó, virus có thể sẽ lây nhiễm cho hàng trăm nghìn người và có thể tồn tại vĩnh viễn tại một số quốc gia.

3. Thế giới ghi nhận bao nhiêu ca đậu mùa khỉ, đã có trường hợp nào tử vong chưa?

Tính đến ngày 3/10, 92 quốc gia đã ghi nhận hơn 68.000 ca nhiễm, 12 người tử vong vì bệnh đậu mùa khỉ. Châu Âu là nơi đậu mùa khỉ bùng phát đầu tiên ở bên ngoài châu Phi, cho đến giờ vẫn là nơi dịch diễn biến mạnh nhất, chiếm khoảng 80% số ca trên thế giới. Hiện, một số quốc gia gần Việt Nam như Thái Lan, Singapore, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản đã ghi nhận ca nhiễm.

4. Bệnh đậu mùa khỉ có phải là bệnh mới xuất hiện?

BS Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm TPHCM thông tin, bệnh đậu mùa khỉ không phải là bệnh mới, đây là một bệnh hiếm gặp do virus đậu mùa khỉ gây ra, bệnh cùng họ với bệnh đậu mùa, mặc dù đậu mùa khỉ thường ít nghiêm trọng. Y văn cũng đã viết về loại virus đậu mùa khỉ này từ lâu nhưng có lẽ vì hiếm nên chưa nhiều tài liệu được viết.

Thực tế, bệnh đậu mùa khỉ đã được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 1958 trên các đàn khỉ được nuôi để nghiên cứu. Trường hợp bệnh đầu tiên ở người được ghi nhận vào năm 1970 tại Cộng hòa Dân chủ Congo, từ đó bệnh đậu mùa khỉ ở người trở thành bệnh lưu hành ở khu vực Trung Phi và Tây Phi.

Năm 2003, đợt dịch đầu tiên bên ngoài châu Phi là ở Hoa Kỳ liên quan đến cầy thảo nguyên (chó đồng) đã dẫn đến hơn 70 ca mắc, sau đó được báo cáo rải rác ở những du khách từ Nigeria đến Israel vào tháng 9/2018, Vương quốc Anh vào tháng 9/2018, tháng 12/2019 và tháng 5/2021; Singapore vào tháng 5/2019; và Hoa Kỳ vào tháng 7 và tháng 11/2021.

Sau đó, từ tháng 5 đến nay bệnh đậu mùa khi có diễn tiến bất thường lây lan sang nhiều quốc gia trên thế giới, điển hình tại 12 quốc gia khu vực châu Âu. Đây là lần đầu tiên ghi nhận các ổ dịch tại những quốc gia nằm ngoài vùng có dịch bệnh đậu mùa khỉ lưu hành.

5. Bệnh đậu mùa khỉ có bùng thành dịch tại Việt Nam?

Với việc xuất hiện ca bệnh đậu mùa khỉ đầu tiên tại Việt Nam (ghi nhận ở TPHCM), PGS.TS.BS Trần Đắc Phu - Nguyên Cục Trưởng Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế) cho rằng, việc mở cửa giao lưu đi lại giữa các nước thì việc xuất hiện ca mắc đậu mùa khỉ tại nước ta là điều hoàn toàn có thể xảy ra, “không có gì bất ngờ”.

Ông cho rằng nếu đó là ca bệnh nhập cảnh, đã được phát hiện và cách ly thì nguy cơ lây lan không cao. Nguyên Cục Trưởng Cục Y tế Dự phòng dẫn chứng, vừa qua một số nước châu Á cũng đã ghi nhận một vài ca mắc bệnh đậu mùa khỉ nhưng không bùng lên thành dịch.

Theo chuyên gia, điều quan trọng nhất hiện nay đối với các địa phương là phải tăng cường công tác giám sát tại các cửa khẩu cũng như địa phương. Xác định chính xác ca mắc nhập khẩu hay nội địa để đánh giá được tình hình dịch nhằm đưa ra các ứng phó phù hợp.

Ngay sau khi tuyên bố bệnh đậu mùa khỉ là tình trạng y tế khẩn cấp trên toàn cầu, WHO cũng đưa ra dự báo dịch bệnh đậu mùa khỉ sẽ tiếp tục gia tăng số trường hợp mắc trong thời gian tới. Tuy nhiên, các nhà khoa học không cho rằng bệnh có thể bùng phát thành đại dịch như COVID-19 vì virus này không lây lan nhanh như virus SARS-CoV-2.

6. Việt Nam ứng phó đậu mùa khỉ thế nào?

Hồi tháng 8, Bộ Y tế cho biết đang xây dựng kế hoạch ứng phó với các tình huống dịch đậu mùa khỉ tại Việt Nam. Cụ thể:

Tình huống 1: Chưa có trường hợp bệnh xâm nhập vào Việt Nam

Các bệnh viện kiện toàn Ban Chỉ đạo phòng chống dịch, xây dựng kế hoạch phòng chống dịch theo các giai đoạn, đồng thời chuẩn bị cơ sở vật chất, khu vực cách ly, trang thiết bị, nhân lực, thuốc, vật tư, hoá chất, phương tiện cho phòng chống dịch.

Xây dựng quy trình nội bộ tiếp đón, cách ly và điều trị người bệnh đậu mùa khỉ; Điều trị các ca bệnh theo phân tuyến, thực hiện phương án điều trị tại chỗ theo chỉ đạo…

Tình huống 2: Có các trường hợp bệnh đậu mùa khỉ xâm nhập vào Việt Nam

Tổ chức khu điều trị cách ly riêng cho ca bệnh đậu mùa khỉ; Cập nhật quy trình nội bộ tiếp đón, cách ly và điều trị người bệnh đậu mùa khỉ phù hợp với thực tế tại cơ sở;…

Tình huống 3: Dịch lây lan ra cộng đồng

Mở rộng khu vực cách ly điều trị, tính toán phương án tự cách ly điều trị tại nhà; Sẵn sàng cử đội cấp cứu lưu động và hỗ trợ tuyến dưới, bệnh viện khác khi cần thiết; Phân loại người bệnh theo mức độ nặng nhẹ để điều trị tại các tuyến phù hợp; hạn chế di chuyển người bệnh

Bộ Y tế cũng đã có văn bản yêu cầu đẩy mạnh giám sát đậu mùa khỉ tại các cơ sở khám chữa bệnh, trong đó có các cơ sở khám bệnh phụ khoa, da liễu, HIV/AIDS.

7. Sau khi phát hiện ca nhiễm đậu mùa khi đầu tiên tại Việt Nam, người dân cần làm gì?

Sau khi ghi nhận ca bệnh đầu tiên, Sở Y tế TPHCM cho biết hiện đang phối hợp với các đơn vị liên quan, tăng cường giám sát phòng, chống bệnh đậu mùa khỉ.

Người dân khi có các triệu chứng như: sốt trên 38^oC, nổi hạch (sưng hạch bạch huyết), đau đầu, đau cơ, đau lưng, suy nhược thì báo ngay cho trạm y tế nơi cư trú. Nhóm nguy cơ cao là người quan hệ tình dục đồng giới.

Đối với trường hợp nghi ngờ, bộ phận kiểm dịch hoặc trạm y tế hướng dẫn người dân tự cách ly và theo dõi sức khỏe tại nhà, lập phiếu điều tra dịch tễ có tiếp xúc gần trong vòng 21 ngày để theo dõi theo quy định.

Đối với trường hợp đủ yếu tố xác định nhiễm bệnh, bộ phận kiểm dịch y tế hoặc trạm y tế hướng dẫn người dân tuân thủ đeo khẩu trang y tế khi tiếp xúc, tư vấn người bệnh đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới để được khám bệnh và theo dõi.

Sốt thường là triệu chứng đầu tiên của bệnh đậu mùa khỉ (Ảnh minh họa)

8. Ai có nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ?

Bất cứ ai có tiếp xúc gần gũi với người có triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ, hoặc với động vật nhiễm bệnh đều có nguy cơ nhiễm bệnh cao.

Người đã tiêm vắc xin ngừa đậu mùa có nhiều khả năng được bảo vệ ở mức độ nhất định trong phòng ngừa nhiễm bệnh đậu mùa khỉ. Tuy nhiên, người trẻ tuổi ít có khả năng là đã tiêm phòng bệnh đậu mùa vì hoạt động tiêm phòng đậu mùa đã chấm dứt trên toàn thế giới sau khi bệnh đậu mùa đã trở thành bệnh ở người đầu tiên được thanh toán vào năm 1980.

Ngay cả khi người đã được tiêm phòng đậu mùa sẽ được bảo vệ ở mức độ nhất định chống bệnh đậu mùa khỉ, họ vẫn cần thực hiện các biện pháp đề phòng để bảo vệ bản thân và người khác.

9. Bệnh đậu mùa khỉ có xảy ra trên trẻ em?

Trẻ em có thể mắc bệnh đậu mùa khỉ nếu trẻ tiếp xúc gần với người có triệu chứng. Số liệu từ các nước bị ảnh hưởng trước đây cho thấy trẻ nhỏ dễ bị bệnh nặng hơn so với trẻ vị thành nhiên và người trưởng thành. Trẻ em chiếm tỷ lệ nhỏ trong số những người bị bệnh đậu mùa khỉ trong đợt bùng phát dịch này.

10. Bệnh đậu mùa khi lây truyền qua những con đường nào?

Trong quá trình lây truyền từ động vật sang người, bệnh đậu mùa khỉ có lẽ là đã lây truyền qua dịch cơ thể, bao gồm các giọt nước bọt hoặc các giọt bắn ở đường hô hấp hoặc tiếp xúc với dịch tiết của vết thương. Điều này có thể xảy ra qua vết cắn hoặc vết xước của động vật hoặc qua việc sơ chế và tiêu thụ thịt động vật bị nhiễm bệnh.

Có thể giảm nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ từ động vật bằng cách tránh tiếp xúc với động vật hoang dã nếu không sử dụng phương tiện bảo hộ cá nhân, đặc biệt là động vật bị ốm hoặc đã chết (bao gồm cả thịt và máu của chúng). Ở các nước có bệnh lưu hành, nơi động vật mắc bệnh đậu mùa khỉ, cần nấu chín kỹ thịt hoặc bộ phận của động vật trước khi ăn.

Quá trình lây truyền từ người sang người xảy ra khi tiếp xúc gần và lâu. Các con đường lây truyền bao gồm các giọt bắn ở đường hô hấp khi tiếp xúc trực diện hoặc tiếp xúc thân thể thân mật kéo dài, tiếp xúc trực tiếp với các tổn thương do lây nhiễm hoặc với các loại dịch khác của cơ thể và đồ vật truyền bệnh qua tiếp xúc với quần áo hoặc đồ vải bị nhiễm vảy ở tổn thương hoặc dịch cơ thể. Quá trình lây truyền từ mẹ sang thai nhi có thể xảy ra qua nhau thai.

Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây truyền từ động vật sang người qua tiếp xúc dịch cơ thể, bao gồm các giọt nước bọt hoặc giọt bắn đường hô hấp hoặc tiếp xúc với dịch tiết từ vết thương trên da (Ảnh minh họa)

Cụ thể, người mắc bệnh có khả năng lây trong thời gian có triệu chứng (thông thường là từ 2 đến 4 tuần) khi tiếp xúc gần với người lành. Lây từ:

- Nốt ban, dịch cơ thể (như dịch, mủ hoặc máu từ tổn thương trên da) và vảy.

- Vết loét, tổn thương hoặc chỗ đau trong miệng cũng có nguy cơ làm lây nhiễm, nghĩa là virus có thể lây qua nước bọt.

- Quần áo, ga gối, khăn hoặc vật dụng khác như dụng cụ ăn, bát đĩa bị nhiễm virus do tiếp xúc với người nhiễm cũng có thể làm lây bệnh cho người khác.

- Virus cũng có thể làm lây bệnh từ người đang có thai sang bào thai hoặc từ cha mẹ nhiễm bệnh sang con trong hoặc sau khi sinh do tiếp xúc trực tiếp da với da.

WHO cảnh báo, chúng ta vẫn chưa xác định được người bệnh có thể lây truyền bệnh trong bao lâu, nhưng nói chung, người bệnh được coi là vẫn có khả năng lây bệnh cho người khác cho tới khi tất cả các tổn thương đã đóng vảy, lớp vảy đã bong ra và hình thành một lớp da mới.

Hiện vẫn chưa rõ liệu tình trạng lây truyền có thể xảy ra qua tinh dịch hoặc qua dịch âm đạo hay không. Trong đợt bùng phát năm 2022, nhiều ca bệnh xảy ra do lây truyền khi quan hệ tình dục hoặc quan hệ thân mật, nhưng tình trạng này có thể do tiếp xúc trực tiếp với các tổn thương do lây nhiễm hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết ở đường hô hấp.

11. Bệnh đậu mùa khỉ có lây qua đường tình dục?

Quan sát trên thực tế tại những nước châu Âu có người lây nhiễm, 98% tổng số người bị nhiễm virus đậu mùa khỉ là đồng tính nam, chỉ có một số lượng rất nhỏ là phụ nữ và trẻ em.

Về cơ chế lây nhiễm, còn có những điểm chưa rõ ràng, nhưng châu Âu đánh giá đây không phải là bệnh truyền qua đường tình dục, mà là qua tiếp xúc trực tiếp da chạm da, hoặc chạm vào quần áo, khăn tắm, vải trải giường, vỏ gối… và các bề mặt trong nhà tắm, nhà vệ sinh của người đang phát bệnh.

11. Bệnh đậu mùa khỉ có nguy hiểm không?

Bệnh đậu mùa khỉ thường nhẹ và có thể khỏi trong vòng 2 đến 4 tuần. Tuy nhiên, ở một số trường hợp, bệnh có thể gây ra một số biến chứng như:

- Nhiễm trùng máu

- Viêm mô não

- Viêm phế quản phổi

- Nhiễm trùng giác mạc, mất thị lực

- Các vết thương trên da trở nên nghiêm trọng hơn khiến da bong ra thành từng mảng lớn.

12. Khả năng gây tử vong ở bệnh đậu mùa khỉ như thế nào?

Tỷ lệ tử vong do bệnh đậu mùa khỉ là 0-11% và cao hơn ở trẻ nhỏ. Theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Mỹ (CDC), tỷ lệ tử vong bệnh đậu mùa khỉ liên quan đến nhóm virus nhánh Tây Phi là 1%, có thể cao hơn ở những người bị suy giảm miễn dịch.

13. Vậy ai có nguy cơ diễn tiến nặng và tử vong khi mắc đậu mùa khỉ?

Những người có nguy cơ cao mắc bệnh nặng hay biến chứng bao gồm: phụ nữ mang thai, trẻ em và người bị suy giảm miễn dịch.

14. Triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ là gì?

Các triệu chứng xuất hiện đầu tiên khi một người mắc bệnh đậu mùa khỉ bao gồm:

- Sốt (thường là triệu chứng bệnh đầu tiên)

- Đau đầu dữ dội

- Đau mỏi lưng và các cơ

- Ớn lạnh

- Mệt mỏi uể oải

- Nổi hạch

Bệnh nhân đậu mùa khỉ có biểu hiện phát ban dạng mụn (Ảnh minh họa)

Sau khi có biểu hiện sốt, người bị bệnh đậu mùa khỉ có thể bị phát ban sau đó từ 1 đến 3 ngày. Các dấu phát ban có thể xuất hiện ở:

- Trên khắp gương mặt (95% bệnh nhân mắc bệnh đậu mùa khỉ đều phát ban trên mặt)

- Lòng bàn tay, bàn chân (tỷ lệ phát ban ở lòng bàn tay, bàn chân cũng tương đối cao, lên đến khoảng 75%)

- Miệng

- Mắt (bao gồm cả giác mạc và kết mạc)

- Cơ quan sinh dục

15. Bệnh đậu mùa khỉ diễn tiến như thế nào?

Trước đó, ngày 29/7, Bộ Y tế đã ban hành Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh đậu mùa khỉ ở người.

Thời gian ủ bệnh: 6 - 13 ngày (dao động từ 5 - 21 ngày): Người nhiễm không có triệu chứng và không có khả năng lây nhiễm.

Giai đoạn khởi phát: từ 1 - 5 ngày với các triệu chứng chính là sốt và nổi hạch ngoại vi toàn thân. Kèm theo người bệnh có thể có biểu hiện đau đầu, mệt mỏi, ớn lạnh, đau họng, đau cơ. Virus có thể lây sang người khác từ giai đoạn này.

Giai đoạn toàn phát: đặc trưng bởi sự xuất hiện của các ban trên da, thường gặp sau sốt từ 1 - 3 ngày, với tính chất sau:

- Vị trí: Phát ban có xu hướng ly tâm, gặp nhiều trên mặt, lòng bàn tay, lòng bàn chân. Ban cũng có thể gặp ở miệng, mắt, cơ quan sinh dục.

- Tiến triển ban: Tuần tự từ dát (tổn thương có nền phẳng) đến sẩn (tổn thương cứng hơi nhô cao), sau đó thành mụn nước (tổn thương chứa đầy dịch trong), mụn mủ (tổn thương chứa đầy dịch vàng), đóng vảy khô, bong tróc và có thể để lại sẹo.

- Kích thước tổn thương da: trung bình từ 0,5 - 1cm.

- Số lượng tổn thương da trên một người có thể từ vài nốt cho đến dày đặc. Trường hợp nghiêm trọng các tổn thương có thể liên kết với nhau thành các mảng tổn thương da lớn.

Giai đoạn hồi phục: Các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ có thể kéo dài từ 2 đến 4 tuần rồi tự khỏi. Người bệnh hết các triệu chứng lâm sàng, các sẹo trên da có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ và không còn nguy cơ lây nhiễm cho người khác.

16. Phân loại ca bệnh đậu mùa khỉ thế nào?

Trong hướng dẫn cũng nêu rõ, bệnh đậu mùa khỉ được chia thành 3 thể:

Thể không triệu chứng: Người nhiễm virus đậu mùa khỉ không có bất kể triệu chứng lâm sàng nào.

Thể nhẹ: Các triệu chứng thường hết sau 2 đến 4 tuần mà không cần bất kỳ biện pháp điều trị đặc hiệu nào.

Thể nặng: thường gặp trên nhóm đối tượng nguy cơ cao (phụ nữ mang thai, người cao tuổi, trẻ em, người mắc bệnh lý nền, suy giảm miễn dịch,...), có thể dẫn tới tử vong, thường từ tuần thứ 2 của bệnh. Người bệnh có thể gặp tình trạng nhiễm khuẩn da, với các biểu hiện sốt kéo dài, dịch nốt phỏng đục hoặc nốt phỏng bị vỡ chảy dịch đục.

Một số có thể bị viêm phổi (ho, tức ngực, khó thở), viêm não (ý thức suy giảm, co giật, lú lẫn, hôn mê), nhiễm khuẩn huyết (sốt kéo dài, tổn thương các cơ quan phủ tạng).

17. Bệnh đậu mùa khỉ có thuốc điều trị không?

Triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ thường tự hết mà không cần điều trị. Điều quan trọng là cần chăm sóc nốt ban bằng cách để chúng tự khô nếu có thể hoặc băng lại bằng gạc ẩm để bảo vệ vùng bị tổn thương nếu cần thiết.

Tránh chạm vào bất cứ chỗ đau nào trong miệng hoặc mắt. Có thể súc miệng và nhỏ mắt với điều kiện là tránh sử dụng sản phẩm có chứa cortisone.

Globulin miễn dịch ở người (Vaccinia Immune Globulin - VIG) được khuyến cáo sử dụng trong các ca bệnh nghiêm trọng và cơ địa đặc biệt (trẻ sơ sinh, người cao tuổi, người bị suy giảm miễn dịch,...).

Một loại thuốc kháng virus đã được phát triển để điều trị bệnh đậu mùa (tecovirimat, có tên thương mại là TPOXX) cũng đã được phê duyệt để điều trị bệnh đậu mùa khỉ vào năm 2022.

18. Xác định mắc bệnh đậu mùa khỉ bằng cách nào và khi nào sẽ được xuất viện?

Bệnh nhân sẽ được lấy mẫu xét nghiệm tại các tổn thương trên da. Trường hợp bệnh xác định khi có kết quả xét nghiệm dương tính với vi rút Đậu mùa khỉ bằng kỹ thuật Real-time PCR và/hoặc giải trình tự gen.

Nếu được chẩn đoán XÁC ĐỊNH mắc bệnh thì sẽ thực hiện cách ly tối thiểu 14 ngày VÀ phải hết các triệu chứng bệnh (không xuất hiện tổn thương trên da mới tối thiểu 48 giờ và các sang thương đã đóng vẩy khô).

19. Có xét nghiệm nào để kiểm tra xem tôi đã từng mắc bệnh đậu mùa hay chưa không?

Có nhiều xét nghiệm có thể phát hiện xem bạn có kháng thể chống lại virus orthopox hay không (họ virus của bệnh đậu mùa khỉ). Các xét nghiệm này có thể giúp khẳng định xem bạn đã được tiêm phòng bệnh đậu mùa hay đậu mùa khỉ, hay đã bị phơi nhiễm với virus orthopox trước đây hay không.

Tuy nhiên, các xét nghiệm không giúp xác định được là bạn đã có kháng thể từ vắc xin, hay do phơi nhiễm với bệnh đậu mùa khỉ, hay với một vi rút khác thuộc họ orthopox hay không. Vì lý do này, các xét nghiệm kháng thể không thường được sử dụng để xét nghiệm tình trạng phơi nhiễm với bệnh đậu mùa khỉ trước đây, hay để chẩn đoán một ca nghi mắc.

20. Nếu bị bệnh đậu mùa khỉ, tôi cần phải làm gì để bảo vệ những người khác?

Nếu bạn bị bệnh đậu mùa khỉ, cơ sở y tế sẽ hướng dẫn xem bạn cần được chăm sóc tại cơ sở y tế hay tại nhà. Điều này tùy thuộc vào tình trạng triệu chứng của bạn, hay bạn có các yếu tố nguy cơ mắc các triệu chứng nặng hơn, và liệu bạn có thể giảm thiểu nguy cơ lây bệnh sang người khác sống cùng hay không.

Nếu được hướng dẫn theo dõi tại nhà, người bệnh cần được cách li tại phòng riêng (Ảnh minh họa)

Nếu được hướng dẫn cách li tại nhà, cần tuân thủ hướng dẫn. Hãy bảo vệ người khác sống cùng bằng cách:

- Cách li tại phòng riêng

- Sử dụng nhà vệ sinh riêng, hoặc vệ sinh sạch sẽ sau mỗi lần sử dụng

- Thường xuyên vệ sinh các bề mặt hay chạm vào bằng xà phòng và nước sạch và dung dịch khử khuẩn gia dụng và tránh quét/hút (điều này gây phát tán các phân tử vi rút và làm lây nhiễm cho người khác)

- Sử dụng riêng các đồ dùng trong gia đình, khăn mặt, ga gối và đồ điện tử

Tự giặt giũ đồ của riêng mình (thay ga gối, quần áo và khăn mặt cẩn thận, không lắc, văng các đồ vật, đặt các đồ này vào túi nilon trước khi mang ra máy giặt và giặt đồ bằng nước nóng > 60 độ C)

- Mở cửa sổ để thông khí

- Khuyến khích mọi thành viên trong gia đình rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch hoặc bằng dung dịch cồn sát khuẩn.

Trường hợp phải ở chung phòng với người khác hoặc đã tiếp xúc gần với người khác trong khi đang cách li tại nhà, cần cố gắng hạn chế nguy cơ bằng cách:

- Tránh sờ, chạm vào nhau

- Rửa tay thường xuyên

- Che các nốt ban bằng quần áo hoặc băng gạc

- Luôn mở cửa sổ nhà

- Đảm bảo bạn và bất cứ ai trong phòng cùng với bạn đeo khẩu trang y tế đúng cách

- Giữ khoảng cách ít nhất 1 mét khi tiếp xúc.

Nếu không thể tự mình giặt giũ hoặc ai đó giặt đồ giúp bạn, thì cần đảm bảo người đó đeo khẩu trang y tế đúng cách, đeo găng tay sử dụng một lần và sử dụng các biện pháp bảo vệ khi giặt đồ như đã mô tả ở trên.

21. Tiêm ngừa bệnh đậu mùa có phòng được đậu mùa khỉ?

BS.CK2 Nguyễn Trung Cấp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TW trước đó thông tin, những người được tiêm vắc xin đậu mùa được bảo vệ ít nhất 85% với bệnh đậu mùa khỉ.

Tuy nhiên, thế giới đã loại trừ vĩnh viễn bệnh đậu mùa từ cuối những năm 70 và đầu năm 80, vì thế hiện nay rất ít nước còn dự trữ vắc xin đậu mùa. Dây chuyền sản xuất đã đóng cửa từ lâu, chỉ một số nước tái khởi động lại các dây chuyền này.

22. Hiện nay đã có những loại vắc xin nào phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ?

Đã có một vắc xin phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ mới được phê duyệt gần đây. Một số nước khuyến cáo tiêm phòng cho những người có nguy cơ. Vắc xin dành cho người trên 18 tuổi trở lên, đó là:

- ACAM2000: Được dùng để chủng ngừa cho người từ 18 tuổi trở lên và có nguy cơ mắc bệnh đậu mùa cao. Vắc xin đạt được hiệu quả bảo vệ sau tiêm 28 ngày, người được tiêm phải thực hiện các biện pháp phòng ngừa để ngăn chặn sự lây lan của virus từ vắc xin.

- MVA-BN: Là một loại vắc xin mới được phát triển để phòng bệnh đậu mùa và dùng dưới dạng hai mũi, tiêm dưới da và cách nhau 4 tuần. Người tiêm MVA-BN chỉ được xem là đã chủng ngừa khi tiêm đủ cả 2 liều theo đúng quy định.

Dựa trên những đặc tính của từng loại, hiện chỉ có vắc xin MVA-BN hay còn được gọi là Jynneos được FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) chấp thuận sử dụng. Mục đích của loại vắc xin này là để phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ cho người.

Tuy nhiên, WHO khuyến cáo không tiêm đại trà vắc xin này, chỉ dùng cho nhóm nguy cơ cao như:

- Người đã tiếp xúc với người bệnh - tiêm phòng sau phơi nhiễm.

- Người hỗ trợ các trường hợp mắc bệnh - tiêm chủng chủ động cho nhóm này để phòng ngừa lây nhiễm gồm nhân viên y tế, nhân viên làm việc tại các phòng xét nghiệm.

Vắc xin phòng ngừa đậu mùa khỉ không được chỉ định tiêm đại trà mà chỉ sử dụng trên những trường hợp nguy cơ cao (Ảnh minh họa)

23. Từng bị thủy đậu có giúp chống lại đậu mùa khỉ hay không?

Theo WHO, bệnh thủy đậu do một loại virus khác (virus varicella) gây ra. Việc từng mắc bệnh thủy đậu trong quá khứ không giúp bảo vệ chống lại bệnh đậu mùa khỉ (do virus đậu mùa khỉ gây ra là orthopoxvirus).

24. Tiêm vắc xin thủy đậu có phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ?

ThS.BS Nguyễn Hiền Minh - Phó trưởng Đơn vị Tiêm chủng Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM khẳng định vắc xin phòng bệnh thủy đậu (chickenpox) đang lưu hành tại Việt Nam không có giá trị để phòng bệnh đậu mùa khỉ (monkeypox).

25. Phòng ngừa đậu mùa khỉ như thế nào?

Các khuyến nghị từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ, Dịch vụ Y tế Quốc gia của Vương quốc Anh và WHO phòng bệnh đậu mùa khỉ bao gồm:

- Tránh tiếp xúc với những người gần đây được chẩn đoán nhiễm virus hoặc những người có thể đã bị nhiễm bệnh.

- Đeo khẩu trang nếu bạn tiếp xúc gần với người có triệu chứng.

- Sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục và theo dõi các triệu chứng nếu nghi ngờ mắc bệnh.

- Tránh tiếp xúc với động vật có thể mang virus. Điều này bao gồm động vật bị bệnh hoặc chết, đặc biệt là những động vật có tiền sử nhiễm bệnh này như khỉ, động vật gặm nhấm, chó.

- Thực hành tốt vệ sinh tay, đặc biệt là sau khi tiếp xúc với động vật hoặc người bị nhiễm - hoặc nghi ngờ nhiễm bệnh. Ví dụ, rửa tay bằng xà phòng và nước hoặc sử dụng chất khử trùng tay có cồn.

- Sử dụng phương tiện bảo hộ cá nhân khi chăm sóc bệnh nhân đã xác định hoặc nghi ngờ nhiễm bệnh đậu khỉ.

- Chỉ ăn thịt đã được nấu chín kỹ.

Nếu bạn nghi ngờ mình có các triệu chứng là bệnh đậu mùa khỉ hãy báo với y tế địa phương. Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đã tiếp xúc gần với người đã nghi ngờ hoặc đã xác nhận mắc bệnh đậu mùa khỉ.