Vắc-xin mRNA chống vi khuẩn kháng thuốc: Một bước tiến đáng hy vọng - tuy chưa thể mừng vội

Mới đây, giới khoa học Israel đã công bố tin vui: họ đang thử nghiệm thành công loại vắc-xin mRNA đầu tiên trên thế giới nhằm chống lại vi khuẩn Acinetobacter baumannii - một trong những "siêu vi khuẩn" kháng thuốc kháng sinh nguy hiểm hàng đầu do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp hạng. Thông tin này được đăng tải trên Times of Israel, nhiều kênh truyền thông quốc tế và được giới chuyên môn đặc biệt quan tâm.

Các chuyên gia y tế khuyến cáo: đây là một tín hiệu đáng mừng trong nghiên cứu khoa học, nhưng chưa phải là một thành tựu đã sẵn sàng đưa vào ứng dụng rộng rãi. Vậy, vắc-xin này là gì? Có ý nghĩa ra sao? Và chúng ta nên nhìn nhận thế nào cho đúng?

Vi khuẩn kháng thuốc - hiểm họa "thầm lặng" nhưng không kém phần nguy hiểm

Kháng kháng sinh là một trong những vấn đề y tế toàn cầu nghiêm trọng nhất hiện nay. Một trong những vi khuẩn nguy hiểm nhất là Acinetobacter baumannii, thuộc nhóm Gram âm. Chúng thường tấn công bệnh nhân nặng đang nằm viện, gây viêm phổi, nhiễm trùng máu, nhiễm trùng vết thương… đặc biệt ở người đang thở máy hoặc có hệ miễn dịch suy yếu.

Điều đáng sợ là loại vi khuẩn này rất "thông minh", có khả năng tích lũy gen kháng thuốc cực nhanh, sống sót dai dẳng trong môi trường khắc nghiệt và rất khó bị tiêu diệt bằng thuốc thông thường.

Vắc-xin mRNA - công nghệ mở ra chương mới trong y học

Công nghệ vắc-xin mRNA từng gây tiếng vang lớn trong đại dịch COVID-19, nhờ hiệu quả cao và khả năng sản xuất nhanh chóng. Khác với vắc-xin truyền thống dùng virus sống giảm độc lực hoặc protein tinh chế, vắc-xin mRNA chứa "chỉ dẫn di truyền" để cơ thể tự tạo ra một phần kháng nguyên, từ đó kích thích hệ miễn dịch ghi nhớ và tiêu diệt tác nhân gây bệnh.

Lần này, các nhà khoa học từ Đại học Tel Aviv (TAU) và Viện Nghiên cứu Sinh học Israel (IIBR) đã áp dụng công nghệ đó vào lĩnh vực ít ai ngờ tới: chống lại vi khuẩn. Họ thiết kế vắc-xin mRNA mã hóa các protein bề mặt quan trọng của vi khuẩn A. baumannii, để hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt chúng trước khi gây bệnh.

Đã hiệu quả trên động vật, đang thử nghiệm trên người - nhưng chưa phải "thành công cuối cùng"

Thông tin từ nhóm nghiên cứu cho biết: vắc-xin mRNA này đã cho hiệu quả 100% trong thử nghiệm trên động vật, và hiện đang bước vào thử nghiệm lâm sàng trên người ở giai đoạn 1 và 2, với hơn 500 tình nguyện viên. Kết quả bước đầu khá khả quan, khi hơn 92% người tiêm đã tạo được lượng kháng thể cao, mà không có tác dụng phụ nghiêm trọng.

Tuy nhiên, đây mới chỉ là thử nghiệm giai đoạn đầu. Để vắc-xin được công nhận và đưa vào sử dụng đại trà, cần phải trải qua giai đoạn 3 - thử nghiệm trên hàng chục ngàn người ở nhiều quốc gia, nhiều nhóm đối tượng khác nhau, theo dõi sát sao hiệu quả và độ an toàn trong thời gian dài.

Ngoài ra, để đánh giá toàn diện, cộng đồng khoa học quốc tế cũng cần được tiếp cận báo cáo chi tiết đăng trên các tạp chí chuyên ngành, đã qua bình duyệt nghiêm ngặt - chứ không chỉ dựa vào thông cáo báo chí hay tin tức truyền thông.

Vậy có nên vui mừng không?

Có! Đây là tín hiệu rất tích cực. Việc áp dụng công nghệ mRNA để đối phó với vi khuẩn kháng thuốc nếu thành công sẽ mở ra một chương mới trong phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng nguy hiểm, nhất là trong bối cảnh kháng sinh đang ngày càng mất tác dụng.

Nhưng đây là giai đoạn đầu, chưa phải thành tựu y học được kiểm chứng đầy đủ. Nếu chỉ đọc tựa báo “vắc-xin đã thành công” mà vội tin rằng sắp có thuốc cứu cả thế giới khỏi siêu vi khuẩn là không chính xác, thậm chí gây hiểu lầm cho cộng đồng.

Mỗi người trong chúng ta vẫn tiếp tục là "người gác cổng" thông minh trong việc sử dụng kháng sinh đúng cách:

• Không tự ý dùng kháng sinh khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
• Dùng đúng liều, đủ ngày, không ngưng thuốc giữa chừng.
• Hạn chế dùng kháng sinh trong chăn nuôi, trồng trọt.
• Giữ vệ sinh tốt để phòng ngừa nhiễm trùng ngay từ đầu.