Thuốc giả, thuốc không đơn: Mối nguy đến từ sự buông lỏng quản lý kê đơn

93% thuốc kê đơn không cần đơn – Ai đang kiểm soát?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, có tới 93% giao dịch thuốc kê đơn tại Việt Nam không có đơn thuốc hợp lệ. Điều này hoàn toàn trái với quy định của pháp luật, đồng thời khiến Việt Nam nằm trong nhóm 10 quốc gia có tỷ lệ kháng kháng sinh cao nhất thế giới.

Tình trạng người dân tự mua thuốc, dược sĩ tự kê đơn vẫn diễn ra phổ biến, nhất là tại nhà thuốc tư nhân, hiệu thuốc nhỏ lẻ và thậm chí trong chính bệnh viện. Không ít cơ sở bán thuốc vẫn “vô tư” bán thuốc kháng sinh, corticoid, thuốc huyết áp, thuốc giảm đau thần kinh... mà không cần kê đơn.

Thông tin từ Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cho biết: Nhiều cơ sở bán lẻ thuốc hiện nay vẫn nhập hàng không hóa đơn, mua thuốc không rõ nguồn gốc qua trung gian hoặc hàng trôi nổi, dẫn đến nguy cơ thuốc giả, thuốc nhái xâm nhập thị trường dược phẩm hợp pháp.

Một trong những vụ việc điển hình vừa được Công an triệt phá cho thấy hơn 1/3 số thuốc giả thuộc nhóm kê đơn, nhưng vẫn tiêu thụ dễ dàng nhờ không có rào cản công nghệ trong quản lý đơn thuốc và giám sát chuỗi phân phối.

Đơn thuốc điện tử: Công cụ quản lý minh bạch đang bị "bỏ ngỏ"

Từ năm 2019, Bộ Y tế đã triển khai Hệ thống Thông tin quốc gia về quản lý kê đơn thuốc và bán thuốc theo đơn. Theo lý thuyết, mỗi đơn thuốc sẽ có mã định danh duy nhất, được liên thông giữa cơ sở khám bệnh và nhà thuốc, giúp xác minh tính hợp lệ của đơn thuốc, tránh tình trạng tái sử dụng hoặc làm giả đơn, giám sát hoạt động bán thuốc theo đúng quy định.

Thế nhưng trên thực tế, hệ thống này vẫn chưa phát huy hết hiệu quả. Tính đến nay:

- Chỉ 11.213/60.000 cơ sở khám chữa bệnh trên cả nước thực hiện liên thông đơn thuốc thường xuyên

- Gần 40.000 cơ sở y tế tư nhân chưa kết nối hệ thống

- Trong 218 triệu đơn thuốc đã kê, chỉ 3,6 triệu đơn ngoại trú có xác nhận đã bán thuốc.

Tình trạng phổ biến hiện nay là kê đơn giấy, hoặc kê qua phần mềm không chuẩn, không đồng bộ và không kết nối với hệ thống quốc gia. Ngay cả các bệnh viện tuyến cuối, nhà thuốc trong viện cũng chưa thực hiện đầy đủ quy định bán thuốc theo đơn điện tử.

Chính phủ yêu cầu đẩy mạnh triển khai toàn diện đơn thuốc điện tử

Ngày 9/5/2025, Văn phòng Chính phủ đã ra công văn 4028/VPCP-KGVX đề nghị Bộ Y tế đẩy mạnh triển khai hệ thống đơn thuốc điện tử, đảm bảo việc bán thuốc theo đơn được thực hiện nghiêm ngặt.

Trước đó, ngày 28/4, Phó Thủ tướng Lê Thành Long cũng có ý kiến yêu cầu Bộ Y tế nâng cao hiệu quả kết nối cơ sở cung ứng thuốc - đơn thuốc điện tử - bệnh án điện tử, xem đây là giải pháp cốt lõi để ngăn chặn thuốc giả, thuốc kê sai, và chống kháng thuốc hiệu quả.

Giải pháp cấp thiết hiện nay là đẩy nhanh tiến độ liên thông đơn thuốc điện tử và tăng cường ứng dụng công nghệ trong giám sát hoạt động bán thuốc. Theo Hội Tin học Y tế Việt Nam, nếu không triển khai triệt để hệ thống này, ngành y tế sẽ tiếp tục đối mặt với hàng loạt vấn đề nan giải như: không thể xác minh tính hợp lệ của đơn thuốc, không biết đơn đã được bán hay chưa, đã bán một phần hay toàn bộ; người dân dễ dàng tái mua nhiều lần từ cùng một đơn, và hệ thống không cảnh báo khi đơn thuốc đã hết hạn.

Để khắc phục, các chuyên gia kiến nghị bắt buộc nhà thuốc chỉ bán thuốc kê đơn qua đơn điện tử hợp lệ; áp dụng chế tài nghiêm với các cơ sở vi phạm; đẩy mạnh thanh - kiểm tra thường xuyên bằng công nghệ thông tin; đồng thời đầu tư hoàn thiện hạ tầng phần mềm y tế một cách ổn định và đồng bộ trên toàn quốc.