Sỏi san hô, sỏi lớn, sỏi rải rác: Nguy hiểm đến mức nào, điều trị ra sao?

1. Những yếu tố quyết định phân loại sỏi thận phức tạp

Thưa BS, như thế nào được gọi là “sỏi thận phức tạp”? Kích thước, hình dạng, hay vị trí quyết định điều này?

BS.CK2 Hoàng Thiên Phúc - Trưởng khoa Niệu B - Bệnh viện Bình Dân trả lời:

Tiêu chí phân loại sỏi thận phức tạp có thể khác nhau giữa các hiệp hội tiết niệu trên thế giới, nhưng nhìn chung, sẽ dựa vào những yếu tố chính sau:

- Kích thước của sỏi

- Số lượng sỏi

- Sỏi phân bố ở nhiều đài thận khác nhau

- Chất liệu tạo sỏi có thể ảnh hưởng đến độ cứng

- Tình trạng nhiễm khuẩn

- Bệnh lý đi kèm và cấu trúc của thận: Các vấn đề như thận có cấu trúc bất thường (thận móng ngựa, thận lạc chỗ) hoặc tiền sử phẫu thuật thận cũng là yếu tố ảnh hưởng.

Sỏi san hô và sỏi nằm ở nhiều vị trí đài thận khác nhau là ví dụ điển hình của sỏi thận phức tạp mà người dân có thể dễ dàng nhận biết.

2. Phẫu thuật là lựa chọn chính điều trị sỏi thận phức tạp

Với nhóm sỏi san hô hoặc sỏi nhiều viên chiếm toàn bộ hệ thống đài bể thận, điều trị có gì khác biệt so với sỏi đơn thuần? Những nguy cơ nào cần lường trước khi can thiệp?

BS.CK2 Hoàng Thiên Phúc trả lời:

Thông thường, thuốc không hiệu quả trong điều trị sỏi thận phức tạp. Phẫu thuật là phương án chính nhằm lấy sạch sỏi, giảm nguy cơ tổn thương thận hoặc biến chứng nặng.

Mục tiêu là làm sạch sỏi trong một lần can thiệp và đảm bảo an toàn, hạn chế tối đa nguy cơ như chảy máu, tổn thương thận, nhiễm khuẩn.

Theo phân loại của Bộ Y tế, điều trị nhóm sỏi này được xếp vào loại siêu phẫu (loại phẫu thuật khó nhất) - đòi hỏi bác sĩ có kinh nghiệm cao vì nếu xử lý không đúng, người bệnh có thể đối mặt với nguy cơ mất thận, thậm chí tử vong.

3. Phẫu thuật lấy sỏi qua da: Phương pháp ưu tiên cho sỏi thận phức tạp

Trong các phương pháp hiện nay, đâu là lựa chọn ưu tiên cho sỏi lớn, rắn, hoặc đã gây biến chứng? BS có thể chia sẻ kinh nghiệm thực tế khi điều trị những ca như vậy?

BS.CK2 Hoàng Thiên Phúc trả lời:

Phẫu thuật lấy sỏi qua da là lựa chọn hàng đầu hiện nay cho sỏi lớn, sỏi rắn, sỏi gây biến chứng. Kỹ thuật này đã được chứng minh hiệu quả từ thập niên 1990, với kết quả tương đương mổ mở nhưng ít xâm lấn hơn. 

Tại Mỹ và châu Âu, lấy sỏi qua da được coi là phẫu thuật tốt nhất cho các trường hợp sỏi thận phức tạp.

Từ năm 2015 - 2016, phương pháp lấy sỏi qua da đã được triển khai rộng rãi, và hiện tại tại Bệnh viện Bình Dân, tỷ lệ mổ mở đối với sỏi thận phức tạp đã giảm xuống dưới 10%.

4. Những điều cần lưu ý trong điều trị sỏi thận phức tạp bằng tán sỏi qua da

Tán sỏi qua da (PCNL) thường được nhắc đến như “vũ khí mạnh” với sỏi phức tạp. Ưu điểm và giới hạn của phương pháp này là gì, và người bệnh cần chuẩn bị thế nào trước - sau thủ thuật?

BS.CK2 Hoàng Thiên Phúc trả lời:

Tán sỏi qua da rất hiệu quả nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ nhiễm khuẩn do phải bơm nước vào hệ thống thận để tạo áp lực và quan sát rõ trong quá trình thực hiện.

Nguy cơ nhiễm khuẩn càng cao nếu sỏi đã gây viêm hoặc bệnh nhân có nhiễm khuẩn niệu sẵn. Vì vậy, bác sĩ cần tầm soát nhiễm khuẩn kỹ lưỡng trước phẫu thuật, đảm bảo bệnh nhân ổn định, nước tiểu sạch, lượng vi khuẩn rất thấp hoặc không còn.

Thủ thuật có thể chia thành nhiều đợt mổ. Mỗi lần phẫu thuật sẽ được thực hiện theo đường hầm ra da để đảm bảo thận không bị bế tắc. Quá trình này giúp rửa sạch vi khuẩn và tạo điều kiện cho lần tán sỏi tiếp theo.

Bệnh nhân phải kiểm soát nhiễm khuẩn nghiêm ngặt trong và sau thủ thuật. Bệnh nhân cần chuẩn bị tinh thần cho việc chia ca phẫu thuật thành nhiều lần, mặc dù ở một số quốc gia phát triển, phương pháp này không phải là vấn đề lớn vì bảo hiểm y tế và nhận thức về lợi ích sức khỏe.

Ở các nước phát triển, bệnh nhân được gây tê vùng hoặc gây tê tủy sống, có thể xem phim hoặc nghe nhạc trong khi thực hiện, nên tâm lý rất thoải mái.

5. Khi nào có chỉ định mổ mở thay vì tán sỏi?

Khi tán sỏi qua da vẫn chưa đủ, hoặc không phù hợp - những tình huống nào khiến bác sĩ buộc phải chỉ định mổ mở lấy sỏi? Ca mổ như vậy hiện nay có còn phổ biến không, thưa BS?

BS.CK2 Hoàng Thiên Phúc trả lời:

Mổ mở chỉ được cân nhắc khi sỏi đe dọa tính mạng bệnh nhân.

Một trong những biến chứng nguy hiểm của sỏi thận lớn hoặc phức tạp là bế tắc hoàn toàn, dẫn đến thận ứ nước hoặc thận ứ mủ. Khi đó, vi khuẩn có thể xâm nhập vào máu, gây ra nhiễm khuẩn huyết, và trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể bị nhiễm khuẩn huyết nghiêm trọng từ ổ nhiễm trùng do thận ứ mủ.

Để cứu sống bệnh nhân, bác sĩ sẽ mổ mở để lấy sỏi nhanh chóng. Trong một số trường hợp phức tạp hơn, bác sĩ buộc phải cắt thận để bảo vệ tính mạng bệnh nhân.

Ngoài ra, nếu bệnh nhân có bất thường về giải phẫu, bác sĩ sẽ sử dụng phương pháp mổ mở để lấy sỏi và tạo hình lại đường tiểu.

6. Phối hợp đa chuyên khoa trong điều trị sỏi thận phức tạp

Sỏi phức tạp thường đi kèm với các biến chứng như nhiễm trùng, thận ứ nước, ứ mủ, thậm chí suy thận. Việc điều trị có cần phối hợp nhiều chuyên khoa không, và điều gì là ưu tiên hàng đầu trong những ca này?

BS.CK2 Hoàng Thiên Phúc trả lời:

Khi điều trị sỏi thận phức tạp, việc đánh giá toàn diện bệnh nhân là rất quan trọng. Điều này bao gồm việc đánh giá bệnh lý đi kèm và cân nhắc nhiều yếu tố khác.

Quyết định can thiệp phải dựa trên các yếu tố như: nhu cầu của bệnh nhân, tình trạng tài chính, chăm sóc sau mổ, người chăm sóc, thời gian nghỉ dưỡng, khả năng của bác sĩ và cơ sở vật chất của bệnh viện.

Một yếu tố quan trọng là tình trạng bệnh lý đi kèm của bệnh nhân. Để lên kế hoạch điều trị phù hợp, hội chẩn và tương tác giữa các chuyên khoa là điều bắt buộc.

Các bệnh lý như đái tháo đường và tăng huyết áp có thể gây ra sỏi thận, vì vậy việc điều trị sỏi thận cần kết hợp với các chuyên khoa khác như nội khoa, tim mạch, và mạch máu.

Trong những trường hợp phức tạp, sự tham gia của chuyên khoa mạch máu là rất quan trọng để đảm bảo ca phẫu thuật diễn ra suôn sẻ và mang lại kết quả tốt nhất cho bệnh nhân.