1. Trẻ ho có đờm, sổ mũi, khò khè, cảnh báo bệnh gì?

Ho chia làm 2 loại khác nhau là ho khan và ho có đờm. Ho có đờm là trường hợp khi ho, người bệnh khạc ra đờm. Tuy nhiên, ở trường hợp trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ rất khó xác định, bởi vì trẻ không biết khạc đờm.

Khi trẻ bị ho có đờm nguyên nhân có thể liên quan đến dị ứng, đặc biệt là do hen suyễn. Hoặc có thể xuất phát từ nguyên nhân nhiễm trùng như viêm đường hô hấp trên, viêm đường hô hấp dưới, viêm phế quản, viêm phổi… Thậm chí khi tim bị nhiễm trùng cũng có thể gây ra tình trạng ho có đờm ở trẻ em.

Nếu trẻ ho có đờm kèm sổ mũi, khò khè kéo dài thì đây là dấu hiệu cảnh báo một số bệnh hô hấp nguy hiểm cha mẹ cần lưu ý. Ảnh minh họa - Nguồn Internet

Trẻ ho có đờm kèm sổ mũi thường là do viêm đường hô hấp như viêm họng, cảm cúm, viêm phế quản hoặc bệnh về phổi. Triệu chứng thường xuất hiện vào thời điểm giao mùa khi thời tiết thay đổi thất thường, khiến trẻ mệt mỏi, khó chịu, biếng ăn,…

Trẻ ho có đờm kèm thở khò khè là triệu chứng khi đường hô hấp (từ khi quản ngực đến các phế quản nhỏ) bị tắc nghẽn dẫn đến việc tiếng thở nghe bất đường. Đây là dấu hiệu có các bệnh nguy nhiễm với nguyên nhân chủ yếu do các bệnh như hen suyễn, viêm phổi, viêm phế quản.

Nếu ho có đờm kèm dấu hiệu khò khè kéo dài có thể là do có dị vật trong đường thở, bị lao, phù phổi, phế quản bị chèn ép, hay một số bệnh bẩm sinh khác.

2. Cẩm nang chăm sóc trẻ khi ho có đờm

Khi trẻ bị ho có đờm, thông thường sẽ nhẹ và tự khỏi trong vòng 1 tuần. Bên cạnh việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, cha mẹ cũng có thể áp dụng những biện pháp khác để giúp con dễ chịu hơn khi bị ho có đờm.

Một trong số đó là cho trẻ uống nhiều nước. Đây là biện pháp cực kỳ quan trọng trong điều trị ho có đờm. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng, nếu cho trẻ uống nhiều nước sẽ có tác dụng làm cho loãng đờm và giúp con hô hấp dễ dàng hơn.

Ngoài ra, cha mẹ cũng cần phải đảm bảo, bổ sung các chất dinh dưỡng cho con thì cơ thể mới đủ sức đề kháng, đủ sức phòng thủ trước các bệnh viêm, nhiễm trùng hô hấp. Mặt khác, các bậc phụ huynh cần lưu ý, nếu trẻ cần dùng các loại thuốc ho, thuốc long đờm thì cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn loại thuốc nào phù hợp với bệnh lý của bé.

Bên cạnh việc ho có đờm kèm các triệu chứng nguy hiểm hoặc con mệt mỏi, ngủ li bì thì cha mẹ nên đưa con tới bệnh viện càng sớm càng tốt

Tuy nhiên, khi trẻ ho có đờm, cha mẹ cũng cần theo dõi sát sao, nếu có những triệu chứng dưới đây thì nên cảnh giác đưa con đi cấp cứu:

● Trẻ có dấu hiệu ngủ li bì không thể đánh thức; ho kèm tình trạng tím tái; ho có đờm kèm co giật... thì nên đưa trẻ đi cấp cứu ngay, vì nếu chậm trễ có thể nguy hiểm đến tính mạng.

● Trẻ ho mà kèm theo khó thở, ở trẻ nhỏ kèm theo dấu hiệu thở co lõm lồng ngực thì nên đưa trẻ nhập viện càng sớm càng tốt. Để nhận diện cơn thở co lõm lồng ngực, mẹ chỉ cần cho bé nằm và kéo áo cao khỏi lồng ngực và quan sát.

Trẻ có dấu hiệu ho ra máu, khạc đờm có màu như mủ... hoặc nếu trẻ ho từ 1 tuần trở lên mà không có dấu hiệu thuyên giảm, cũng nên đưa trẻ đi khám bệnh càng sớm càng tốt để bác sĩ có hướng điều trị tích cực.

3. Hỏi ngắn - đáp gọn những thắc mắc của mẹ khi trẻ ho có đờm

Nguyễn Hồng Ánh - honganh08…@gmail.com

Thưa bác sĩ, bé nhà em 3 tuổi bị ho có đờm kéo dài nhiều tuần nay, em đã cho bé đi khám và điều trị nhiều nơi từ bệnh viện đến phòng khám mà mãi vẫn không thấy khỏi. Xin bác sĩ cho biết nguyên nhân do đâu ạ?

TS.BS Trần Anh Tuấn - Trưởng khoa hô hấp, Bệnh viện Nhi đồng 1 trả lời:

Chào bạn,

Đối với trẻ 3 tuổi mà ho có đờm kéo dài nhiều ngày thì rất có khả năng bị hen suyễn, trường hợp này nhất thiết phải cho bé đi khám ngay. Bởi bác sĩ cần phải đo chức năng hô hấp thì mới xác định chính xác được bé có hen suyễn hay không.

Mặt khác, một số bé bị nhiễm trùng đường hô hấp, nếu không điều trị đến nơi đến chốn thì cũng có khả năng bệnh kéo dài tương tự như trên.

Như vậy, lời khuyên của tôi dành cho bạn đó là ngoài việc điều trị nâng đỡ để bé dễ chịu hơn thì bạn cần phải đưa bé đi chuyên khoa khám bệnh ngay.

Bạn Hồng Ánh cũng như bạn đọc cần lưu ý, nếu bé ho kéo dài trên 1 tuần lễ thì không nên chần chừ hoặc tự điều trị ở nhà mà hãy đến trẻ đến bệnh viện.

Lê Tuyết - lethituyet…@gmail.com

Em tên Tuyết, 28 tuổi, mới sanh bé đầu, bé nhà em lại đang ho có đờm, bác sĩ cho hỏi màu sắc đờm ở trẻ nhỏ cho biết những gì? Và dấu hiệu nào cần cảnh giác ạ? Cảm ơn bác sĩ.

TS.BS Trần Anh Tuấn - Trưởng khoa hô hấp, Bệnh viện Nhi đồng 1 trả lời:

Chào bạn,

Thật sự màu sắc đàm cũng không đánh giá hết tính chất bệnh. Đa phần ho có đờm ở trẻ nhỏ thì đờm sẽ loãng, nhưng một số lại có dấu hiệu bất thường như ho đờm có lẫn máu thì bạn nên thu xếp đưa bé đi khám bệnh, vì có khả năng bé bị nhiễm trùng đường hô hấp, thậm chí cần cảnh giác bệnh lao phổi còn khá phổ biến ở nước ta.

Còn nếu đờm đục giống như mủ và có màu xanh, vàng thì có khả năng bị nhiễm trùng đường hô hấp nặng cần đưa đi bệnh viện càng sớm càng tốt.

Phạm Anh Thư - anhthusv…@gmail.com

Bác sĩ ơi, trường hợp trẻ nhỏ đơn thuần chỉ ho có đờm và ho có đờm kết hợp với các triệu chứng khác như khò khè, sốt thì nên xử trí như thế nào cho đúng cách ạ? Xin nhờ bác sĩ giải đáp giúp.

TS.BS Trần Anh Tuấn - Trưởng khoa hô hấp, Bệnh viện Nhi đồng 1 trả lời:

Chào bạn,

Khi bé ho có đờm, bạn cần lưu ý:

Thứ nhất, xem bé có dấu hiệu nào nguy hiểm không, ví dụ như ngủ li bì khó đánh thức, tím tái, co giật,… trường hợp này nhất thiết phải đưa bé đi cấp cứu nhanh càng sớm càng tốt để bác sĩ chẩn đoán nguyên nhân và điều trị kịp thời.

Thứ 2, xem có dấu hiệu khó thở không, chẳng hạn như thở co lõm lồng ngực, cần phải đi khám, vì chỉ có bác sĩ mới chẩn đoán đúng nguyên nhân và cho điều trị phù hợp. Bởi tình huống này có thể bé đã mắc viêm phổi, thậm chí viêm phổi nặng cần phải điều trị kháng sinh cho đúng mới giúp nhanh khỏi bệnh và tránh biến chứng hay tử vong.

Còn nếu bé không khó thở hay có dấu hiệu đặc biệt gì khác thì có thể điều trị ở nhà nhưng lưu ý:

● Cho ăn đầy đủ dưỡng chất, không nên kiêng ăn. Nhiều người khi thấy con ho có đờm hay kiêng thịt bò, tôm, cua… Tuy nhiên y học đã chứng minh không có bằng chứng nào cho thấy cần phải kiêng ăn như vậy, trừ trường hợp trẻ bị dị ứng. Ngược lại nên ăn uống đầy đủ dưỡng chất thì mới có sức khỏe để vượt qua bệnh tật thuận lợi hơn.

● Một số trường hợp trẻ ho có đờm bị nôn ói, cha mẹ nên cho trẻ ăn thức ăn mềm hoặc loãng hơn bình thường để trẻ dễ nuốt. Đồng thời chia bữa ăn, uống thành nhiều cữ nhỏ để bé đỡ nôn ói khi bị ho nhiều.

● Ngoài ra, cần uống đủ nước sẽ giúp trẻ dịu họng, long đờm. Vì nếu trường hợp nhiễm trùng hô hấp trên mà kèm theo mất nước thì bệnh sẽ trở nặng hơn.

● Bên cạnh đó, cũng có thể sử dụng thuốc để điều trị các triệu chứng kèm theo như thuốc hạ sốt nếu nhiệt độ từ 38,5 độ trở lên và để an toàn nên sử dụng thuốc có thành phần paracetamol. Hoặc nếu trẻ bị khò khè sẽ dùng thuốc giãn phế quản theo đúng chỉ định của bác sĩ.

● Trong các trường hợp nhiễm trùng hô hấp dẫn đến việc ho có đờm ở trẻ thì đa phần nếu được chăm sóc tốt sẽ khỏi trong vòng từ 10-14 ngày. Lưu ý trong suốt thời gian này vẫn cần theo dõi vì nếu quá 1 tuần tình trạng bệnh của bé không thuyên giảm cần phải đưa đi khám bệnh. Đặc biệt lưu ý, nếu bé xuất hiện dấu hiệu nặng hơn như đã nói ở trên thì cần nhập viện sớm để được điều trị thích hợp.

Kim Ngân - nganhoavan…@gmail.com

Em là nữ, ở TPHCM, ở nhà nội trợ và chăm con năm nay 5 tuổi. Em nghe nói khi trẻ ho có đờm thì nếu cha mẹ biết cách vỗ sẽ giúp trẻ long đờm dễ hơn và nhanh khỏi bệnh. Vậy nhờ BS hướng dẫn cách vỗ long đờm cho trẻ? Sai lầm nào cần tránh khi vỗ long đờm ạ? Chân thành cảm ơn.

TS.BS Trần Anh Tuấn - Trưởng khoa hô hấp, Bệnh viện Nhi đồng 1 trả lời:

Chào bạn,

Trong đa số các trường hợp vỗ long đờm là một biện pháp hỗ trợ. Tuy nhiên để vỗ hiệu quả yêu cầu cần phải có kỹ thuật viên vật lý trị liệu chuyên nghiệp mới có thể thực hiện một cách an toàn cho trẻ.

Ở một chừng mực nào đó cha mẹ có thể áp dụng vỗ lưng đơn giản để giúp các bé thoải mái hơn, nhưng cần lưu ý một số việc như sau:

Thứ nhất, điều quan trọng nhất là cần phải biết khi nào nên vỗ lưng, khi nào không nên vỗ lưng. Những trường hợp chống chỉ định vỗ lưng, bao gồm:

● Bé có tình trạng khó thở. Trong trường hợp này cần đưa bé đi bệnh viện, vì việc vỗ lưng không có hiệu quả, nhiều khi còn làm bé tăng thêm mức độ khó thở, suy hô hấp.

● Bé ho ra máu cũng không nên vỗ lưng vì sẽ làm tình trạng ho ra máu gia tăng.

● Bé có chấn thương ở vùng ngực, thậm chí vừa phẫu thuật ở vùng ngực cũng không vỗ lưng trong thời điểm này.

● Nếu bé vừa bú hoặc đã bú no, việc vỗ lưng sẽ khiến cho bé có thể nôn ói, ảnh hưởng đến đường thở rất nguy hiểm. Do đó, chỉ nên vỗ lưng sau bữa ăn ít nhất 1 giờ.

Thứ 2, khi vỗ lưng cha mẹ cần lưu ý:

● Cho bé nằm trên đùi của mẹ hoặc trên giường và lót 1 miếng khăn mỏng ở dưới lưng, tránh sử dụng miếng lót quá dày.

● Cởi bớt quần áo của bé, chỉ mặc 1 áo mỏng.

● Vỗ từ phần dưới lồng ngực (tức là từ bẹ sườn trở lên) hướng lên phía trên vùng vai để đàm có thể từ dưới hướng ra ngoài. Không nên vỗ ngay chính đường giữa cột sống trẻ mà vỗ 2 bên cột sống.

● Khi vỗ tránh vỗ mạnh bằng bàn tay dẹt, mà khum khum bàn tay, chủ yếu sử dụng bằng cổ tay là chính, vì vậy cần có sự tập luyện nhất định để khi vỗ lưng bé không bị đau và việc vỗ mới đạt được hiệu quả.

●  Trong quá trình vỗ lưng cần lưu ý cho bé nằm đầu nghiêng 1 bên để đờm dễ thoát ra ngoài. Nếu không để ở tư thế này rất dễ khiến bé bị sặc và gây nguy hiểm đường hô hấp.

Tuy nhiên, cha mẹ cũng cần biết rằng việc vỗ lưng không thể thay thế được phương pháp điều trị nguyên nhân và điều trị căn cơ khác của ho có đờm, vì nó chỉ là phương pháp hỗ trợ giúp cải thiện tình trạng và khiến bé thoải mái hơn.

Trần Thị Thắm - thamthitr…@gmail.com

Chào bác sĩ! Em có thắc mắc mong được bác sĩ giải đáp đó là có nên dùng siro ho tiêu đờm cho trẻ nhỏ không? Nếu có thì cần lưu ý gì khi sử dụng? Và tiêu chí lựa chọn loại siro ho thích hợp cho trẻ ạ? Bé nhà em là con trai, 3 tuổi rưỡi. Cảm ơn bác sĩ.

TS.BS Trần Anh Tuấn - Trưởng khoa hô hấp, Bệnh viện Nhi đồng 1 trả lời:

Chào bạn,

Ho là một phản xạ có lợi cho cơ thể. Khi em bé có đờm thì việc ho là cần thiết để khối đờm và mầm bệnh được tống xuất ra ngoài, giúp đường thở của bé thông thoáng, dễ thở hơn, từ đó mới mau khỏi bệnh. Vì vậy không nên tìm đủ mọi cách để kiềm chế phản ứng có lợi này.

Chỉ nên sử dụng thuốc ho trong một số tình huống bé ho quá nhiều, đau rát họng, ăn uống khó khăn, thậm chí một số bé ho quá có thể xuất huyết ở mắt…, không phải trường hợp nào cũng dùng được thuốc ho.

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế Việt Nam cũng như Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đối với trẻ em tốt nhất nên sử dụng thuốc ho phù hợp, an toàn với độ tuổi để tránh nguy cơ gặp tác dụng phụ không mong muốn.

Trên thị trường hiện nay có rất nhiều loại thuốc ho nhưng nên tránh những thuốc có nhiều hóa chất khác nhau, ví dụ không dùng thuốc ho mạnh, thuốc ức chế ho sẽ khiến ngộ độc ở trẻ. Nếu ho có đờm sẽ khiến đờm không được tống xuất ra ngoài.

Đặc biệt, không sử dụng thuốc ho kháng trị histamine, ví dụ như thuốc Floctafenine thường để điều trị các bệnh dị ứng như sổ mũi,… khi dùng sẽ giúp an thần nhẹ làm bé dễ buồn ngủ nên không ho nhiều. Nhưng khi sử dụng, ngoài việc ức chế ho còn khiến trẻ không thể tống xuất đàm ra ngoài, dẫn đến đờm có thể bị cô đặc lại và tắc đàm, như vậy sẽ nguy hiểm hơn.

Tốt nhất, nên chọn lựa các loại thuốc ho có nguồn gốc từ thảo dược an toàn bằng việc thông qua sự tư vấn của các dược sĩ nhà thuốc hoặc bác sĩ để việc lựa chọn thuốc ho phù hợp cho bé.

Nguyễn Ngọc Minh Châu - minhchaukt8…@gmail.com

Bác sĩ ơi, em thấy trên thị trường đang có loại thuốc ho cho trẻ tên CozzIvy của Dược Hậu Giang, mình có dùng được cho trẻ nhỏ bị ho có đờm không ạ? Liều dùng và những lưu ý bố mẹ cần biết khi sử dụng CozzIvy? Rất mong được bác sĩ hướng dẫn.

TS.BS Trần Anh Tuấn - Trưởng khoa hô hấp, Bệnh viện Nhi đồng 1 trả lời:

Chào bạn,

Theo tôi được biết thuốc ho CozzIvy của Dược Hậu Giang là một loại thuốc có dẫn xuất từ dược thảo an toàn, đó là lá thường xuân. Đây là loại thảo dược thường được sử dụng ở các nước phương Tây, châu Âu, đã được chứng minh hiệu quả trong các trường hợp ho có đờm ở trẻ em.

Ngoài việc giảm ho, qua một số công trình nghiên cứu lá thường xuân còn có tác dụng giúp việc làm loãng đờm tốt hơn, kháng viêm, giãn phế quản, từ đó tống xuất đờm dễ dàng hơn.

Như vậy, khi trẻ bị ho có đờm, việc sử dụng CozzIvy với thành phần lá thường xuân cũng phù hợp. Theo thông tin từ nhà sản xuất, thuốc này có thể sử dụng cho trẻ nhỏ từ 1 tuổi trở lên. Với liều lượng khuyến cáo nếu bé dưới 5 tuổi nên uống nửa muỗng cà phê (2,5ml) 1 lần và 3 lần 1 ngày. Còn bé trên 5 tuổi trở lên thì 1 lần sử dụng 5ml, 3 lần 1 ngày.

Kính mời quý độc giả cùng đón xem những nội dung tiếp theo trong chuyên đề https://alobacsi.com/benh-ho-o-tre-em/