1. “Nếu không di dời kịp thì chắc chắn thiệt hại nhân mạng còn cao gấp mấy lần”, ông Khổng Văn Hậu, Phó trưởng phòng Nông nghiệp và phát triển nông thông huyện Văn Yên, Yên Bái nhắc đi nhắc lại, khi đưa chúng tôi đi thăm các hộ dân sập nhà trên địa bàn huyện.

Chỉ tay vào mấy cái xác nhà bệp dúm dó dưới hàng chục tấn đất, anh trưởng thôn kể: “3 phút, bà con vừa chạy ra khỏi nhà 3phút, nghe một tiếng ầm, rồi là núi toác ra cả mảng ầm ầm đổ xuống, tích tắc, căn nhà ba gian, chỉ còn là một mớ tôn, gỗ, cột xi măng, méo mó thảm hại”.

3 phút - những câu chuyện về nhà sập hoàn toàn nhưng người an toàn, tất cả xoay quanh 3 phút sinh tử. Đi hay ở. Sống hay chết.

Nhận quà cứu trợ cho gia đình bị sập nhà, anh Ma Văn Hồi, Thôn Liên Hiệp xã Ngòi A huyện Văn Yên, Yên Bái, lấy tay quệt nước mắt. Mới là người có căn nhà rộng rãi, khang trang nhất bản, đất đổ về đè bẹp căn nhà mơ ước. “Tiếc lắm, dành dụm và vay ngân hàng mới làm xong ở chưa được một năm. Nợ đang còn mà nhà thì…”. 

Trong câu chuyện của anh vẫn có cụm từ “3 phút”. Mới ra khỏi nhà có 3 phút. Ngoái nhìn lại, đã nghe tiếng ầm ầm của đất đá đổ về. “Mà cũng may mà nghe lời trưởng bản dời đi, nếu không thì nằm lại với căn nhà”.

Cũng lại câu chuyện, “3 phút trước, cháu nó còn ở ngoài nhà chơi với bố mẹ. Tự nhiên cháu lại chạy vào phòng sau nhà, ngay sau đó, đất đá đổ xuống, xé toạc bức tường, đè cháu dưới hàng chục tấn đất. Phải mất 3 tiếng phá tường, đào mãi mới đem được xác cháu ra ngoài. Căn nhà đúc hiếm hoi, chắn chắn tường xây hai hàng gạch, giờ bị hỏng hơn phân nửa. Toàn bộ 3 phòng sau nhà giờ toàn đất là đất. 

Hôm qua, chính chúng tôi cũng có 3 phút quyết định. Số là hành trình đến huyện Bảo Yên, nơi có ngôi làng hơn 100 người mất, thiệt hại nặng nhất Lào Cai đã chốt xong hẹn. Định đi luôn trong đêm. Nhưng huyện gọi, báo, xin hoãn. “Được chăm sóc y tế thì tốt lắm nhưng giờ đường đến đó liên tục sạt lở, lại đang có vết nứt mới, đường đi phong toả. Xin hẹn đón đoàn vào tuần sau”.

Cũng trong 3 phút tính và quyết. Không để thêm áp lực cho địa phương. Đoàn quyết định dành ngày thứ ba của hành trình cho tỉnh khác. Đâu cũng là bà con, đâu cũng cần giúp đỡ.

2. Không thể phủ nhận vai trò rất quan trọng của cán bộ địa phương tại vùng cao. Các anh kiên quyết bắt di dời, là sống. Ai chần chừ không theo thì “không có cơ hội sửa sai”. Thời gian phải bỏ lại tất cả tài sản để thoát thân đếm bằng số phút trên một bàn tay, ai chần chừ thì không kịp để nhìn thấy mặt trời.

Ở Lào Cai, quyết định đúng đắn của anh trưởng thôn Kho Vàng, xã Cốc Lầu (huyện Bắc Hà) vào sáng 9/9, cứu sống 115 con người. Ngay khi phát hiện vết nứt 20cm trên đồi, anh quyết đưa dân đi. Thuyết phục mọi người bỏ lại tất cả, chỉ mang theo lương thực lên ngọn núi cao cách đó 1km. Không có quyết định dứt khoát của anh, cả thôn Kho Vàng không tránh khỏi thương vong sau đợt sạt lở lớn.

3. Mưa bão, lũ lụt tàn phá thì ai cũng sợ, cũng lo nhưng qua đó cũng nhận ra nhiều giá trị:

- Tình người. Tình đồng loại. Câu chuyện ở Thái Nguyên, kể về hai nhà hàng xóm nhiều năm mâu thuẫn, không qua lại nhưng khi nước lớn, nhìn gia đình bên cạnh lóp ngóp trên mái nhà, anh hàng xóm nhà cao hơn đã khoét tường, thả dây cho cả nhà bám theo đu vào nhà lánh nạn.

…

Còn nhiều lắm những tình người quý giá, lúc hoạn nạn mới tỏ được lòng nhau, mới biết chữ Tình quý giá đến thế nào.