Cách nhận biết dấu hiệu bất thường trong nhịp thở của trẻ?

Câu hỏi

Chào bác sĩ, em tên Yến, 29 tuổi, ở TPHCM. Bé nhà em được 6 tháng, bác sĩ cho hỏi, nhịp thở ở trẻ thế nào là bình thường, thế nào là bất thường, có sự khác biệt giữa trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và trẻ lớn không ạ?

Làm sao để đếm nhịp thở, phát hiện những dấu hiệu bất thường ở trẻ? Nếu có bất thường thì nên xử trí như thế nào thưa bác sĩ? Em cảm ơn nhiều.

Trả lời

TS.BS Trần Anh Tuấn

Trưởng khoa hô hấp, BV Nhi đồng 1 - Bệnh viện Nhi đồng 1

Trẻ thở nhanh và co lõm ngực là dấu hiệu bất thường cha mẹ nên lưu ý

Chào bạn,

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đúc kết từ nhiều công trình nghiên cứu quy mô trên thế giới và rút ra 2 dấu hiệu vô cùng quan trọng mà ngày này người ta xem là cuộc cách mạng trong lĩnh vực hô hấp Nhi. Nhờ 2 dấu hiệu mà giúp nhận diện một kẻ thù rất sớm đối với trẻ, đó là bệnh viêm phổi hay còn gọi là sưng phổi. Đồng thời, còn giúp chúng ta biết được khi nào có thể chăm sóc trẻ ở nhà, khi nào phải nhập viện.

Đầu tiên là thở nhanh, đây là triệu chứng xuất hiện sớm nhất khi trẻ từ viêm đường hô hấp trên bình thường chuyển sang viêm phổi. Dấu hiệu này xuất hiện sớm hơn tất cả các dấu hiệu mà bác sĩ nghe phổi bằng ống nghe, thậm chí là sớm hơn cả những dấu hiệu mà chụp X-quang ghi nhận được để phát hiện viêm phổi.

Vấn đề phát hiện dấu hiệu thở nhanh còn mang ý nghĩa thực tế. Nếu muốn nghe phổi chúng ta phải mất 6 năm học y khoa, muốn chụp phim phổi không phải nơi nào cũng có, đó là chưa kể nếu chụp nhiều quá bé còn bị ăn tia X-quang.

Các bậc phụ huynh chỉ cần sử dụng đồng hồ có kim dây hoặc điện thoại di động mà bộ đếm giờ thì đều có thể đếm được nhịp thở của trẻ, hoàn toàn không khó. Tốt nhất các bậc phụ huynh nên xem nhịp thở lúc bé nằm yên, không khóc, không bú. Chúng ta nhìn vào phần bụng của trẻ, mỗi lần ngực bụng nhấp nhô là một nhịp. Chúng ta đếm trong vòng 60 giây xem bao nhiêu lần nhấp nhô thì sẽ biết được một phút các bé thở bao nhiêu nhịp.

Sau đó, đối chiếu với ngưỡng thở nhanh. Tuổi càng nhỏ thì thở càng nhanh. Đối với em bé dưới 2 tháng tuổi, ngưỡng thở nhanh là 60 lần/ phút, hay nói cách khác nếu một em bé dưới 2 tháng tuổi mà đếm được trong 1 phút từ 60 nhịp trở lên là thở nhanh. Nếu em bé từ 2 tháng đến 1 tuổi thì trong 1 phút nếu nhịp thở đếm được từ 50 lần trở lên là thở nhanh. Đối với em bé trên 1 tuổi, nếu 1 phút đếm được 40 lần trở lên là thở nhanh.

Tóm lại có 3 con số dễ nhớ để phát hiện nhịp thở nhanh, đó là: 60 với trẻ dưới 2 tháng, 50 với trẻ dưới 1 tuổi và 40 với những trẻ trên 1 tuổi.

Nếu kiểm tra thấy bé thở nhanh thì nên đưa đi khám ngay, vì có khả năng đã xuất hiện triệu chứng đầu tiên của viêm phổi. Lưu ý với các bậc phụ huynh, đối với bệnh viêm phổi, các bé được phát hiện sớm bao nhiêu thì kết quả điều trị càng tốt bấy nhiêu.

Triệu chứng thứ 2 đó là quan sát xem khi thở bé có bị co lõm lồng ngực hay không? Đây là dấu hiệu giúp cha mẹ nhận định bé có nên nhập viện hay chưa. Để quan sát dấu hiệu này, bắt buộc phải cho các bé nằm (trên giường càng tốt, nếu không thì có thể cho bé nằm trong lòng mẹ).

Điều quan trọng và cần thiết phải làm là vén cao áo để quan sát đầy đủ phần ngực, dưới lồng ngực của bé thở như thế nào. Bình thường khi bé thở thì phần dưới lồng ngực vẫn nở ra để tiếp nhận oxy. Trong trường hợp nếu phần dưới lồng ngực mỗi lần bé hít vào thấy hóp, lõm thì khi đó là dấu hiệu thở co lõm lồng ngực, cảnh báo bé đã bị viêm phổi nặng và cần nhập viện ngay.

Nói tóm lại, đối với bé mắc bệnh hô hấp, ngoài vấn đề ho thì chuyện quan trọng hơn cần lưu ý là xem em bé thở như thế nào. Trên thực tế, chúng tôi thấy một số tình huống, các ông bố bà mẹ thường có thói quen khi thấy con ho là mặc 2-3 lớp áo vì sợ gió, nhưng khi lớp áo dày quá sẽ không quan sát được khi nào bé bắt đầu khó thở.

Có nhiều trường hợp các bà mẹ đưa con đến bệnh viện trong tình trạng bé thở rất nhiều và không thể trả lời được cho chúng tôi em bé bắt đầu khó thở từ khi nào, chỉ vì bé mặc đồ quá dày.

Thân mến.

(Trích từ livestream TS.BS Trần Anh Tuấn hướng dẫn cách xử trí triệu chứng ho, sốt của trẻ trong mùa dịch COVID-19)

Câu hỏi liên quan