Những biến chứng có thể xảy ra khi mắc viêm gan B

Những biến chứng mà người bệnh viêm gan B có thể sẽ phải đối diện là gì, thưa BS?

ThS.BS.CK2 Trần Kinh Thành trả lời: Cho đến nay, Việt Nam vẫn là quốc gia nằm trong vùng dịch tễ nhiễm viêm gan B với mức độ rất cao. Mặc dù đã có rất nhiều phương pháp để dự phòng nhiễm viêm gan B như tiêm ngừa, các nhóm thuốc kháng virus điều trị trong một số trường hợp nhiễm viêm gan virus B có chỉ định điều trị, bệnh nhân vẫn có những biến chứng nặng nề.

Hầu hết những người bị viêm gan virus B nếu không được theo dõi, không được kiểm soát tốt sẽ chuyển từ giai đoạn viêm gan virus B cấp sang viêm gan virus B mạn. Gần như viêm gan virus B mạn sẽ chuyển thành xơ gan và ung thư gan. Đã có nhiều trường hợp tử vong vì biến chứng này.

Gần 3% viêm gan B mạn diễn tiến sang ung thư mà không qua giai đoạn xơ gan

Cụ thể hơn, nếu bệnh nhân không được điều trị tốt, thời gian tiến triển từ viêm gan B sang xơ gan và ung thư gan là bao lâu? Những yếu tố nào sẽ thúc đẩy quá trình này diễn ra sớm hơn, nhanh hơn, thậm chí chuyển từ viêm gan B sang ung thư gan mà không phải qua giai đoạn xơ gan?

ThS.BS.CK2 Trần Kinh Thành trả lời: Một người nhiễm viêm gan virus B ở giai đoạn mạn, dù có kiểm soát tốt, tiến trình diễn biến sang xơ gan hoặc ung thư gan vẫn có thể xảy ra. Nếu không kiểm soát tốt tình trạng viêm gan virus B, tiến trình này bị rút ngắn lại.

Có nhiều yếu tố ành hưởng đến thời gian tiến triển dài hay ngắn. Theo các nghiên cứu, một người bị viêm gan B mạn có xơ gan trong khoảng 20 năm, thậm chí xuất hiện tình trạng ung thư gan.

Những bệnh nhân bị viêm gan virus C đi theo một tiến trình cụ thể đó là bệnh nhân chỉ bị ung thư gan khi đã qua giai đoạn xơ gan. Đối với viêm gan virus B, hầu hết đi theo tiến trình tương tự nhưng vẫn có một tỷ lệ nhỏ dưới 3% từ viêm gan mạn dẫn đến ung thư gan, không qua giai đoạn xơ gan.

Dù bệnh nhân có điều trị kháng virus đi chăng nữa, mục tiêu điều trị vẫn là làm chậm tiến triển dẫn đến xơ gan, từ đó chậm tiến triển dẫn đến ung thư gan. Thuốc kháng virus không đồng nghĩa với việc kiểm soát bệnh nhân chắc chắn không bị xơ gan và ung thư gan.

Chính vì vậy, khi bệnh nhân vị viêm gan virus B sẽ qua nhiều giai đoạn, trong đó có giai đoạn điều trị kháng virus. Một khi đã chấp nhận uống thuốc, người bệnh phải tuân theo phác đồ và phải uống thuốc liên tục, chỉ được dừng thuốc khi có sự cho phép của thầy thuốc.

Các nghiên cứu cho thấy, việc dừng thuốc đột ngột sẽ khiến nguy cơ viêm gan bùng phát nặng nề hơn, thậm chí dễ tử vong hơn tiến trình tự nhiên của virus viêm gan B mà không uống thuốc kháng virus.

Thuốc kháng virus không phải liệu pháp chữa dứt điểm viêm gan virus B

Theo BS, đâu là những khó khăn trong việc điều trị căn bệnh viêm gan B?

ThS.BS.CK2 Trần Kinh Thành trả lời: Đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có thuốc kháng virus nào mới được cấp phép điều trị viêm gan virus B. Các nhà khoa học và các hãng dược đều tiếp tục nghiên cứu thuốc mới với mong muốn thanh trừ, thải trừ được hoàn toàn virus B trong một thời gian ngắn.

Tuy nhiên, điều này còn phải chờ đợi. Còn hiện tại, mục tiêu của thuốc kháng virus chỉ làm cho virus ngủ yên, chạy đến một chỗ khác để ẩn nấp, giúp gan không bị tổn thương và tình trạng viêm không tiến triển, từ đó không tiến triển đến xơ hóa dẫn đến xơ gan hay ung thư gan. Thuốc kháng virus không chữa dứt hoàn toàn được viêm gan virus B.

Khó khăn trong kiểm soát xơ gan và ung thư gan ở bệnh nhân viêm gan B có bệnh đồng mắc

Nhờ BS chia sẻ thêm về các phương pháp điều trị viêm gan B đang được áp dụng hiện nay. Hiệu quả của thuốc trong điều trị ra sao và những điểm còn hạn chế của thuốc trong việc giúp phục hồi, cải thiện chức năng gan sau khi virus đã làm tổn thương các tế bào gan là gì, thưa BS?

ThS.BS.CK2 Trần Kinh Thành trả lời: Khi đã xác định được người bệnh bị viêm gan virus B, cần có một chiến lược theo dõi thật cụ thể với một bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa - Gan - Mật. Không phải ai nhiễm viêm gan virus B cũng được chỉ định uống kháng virus.

Có nhiều trường hợp chỉ sử dụng kháng virus khi tình trạng viêm gan virus B ở giai đoạn hoạt động. Khi còn ở giai đoạn không hoạt động, hay còn gọi là giai đoạn ngủ yên, chúng ta không sử dụng thuốc kháng virus. Một số trường hợp bệnh nhân nhiễm nhưng ở trong giai đoạn dung nạp miễn dịch cũng không chỉ định uống thuốc kháng virus.

Ở các đối tượng đặc biệt như phụ nữ mang thai, cần phải theo dõi sát để có thời điểm sử dụng thuốc, hoặc có những biện pháp tiêm ngừa để dự phòng lây nhiễm cho con.

Ở bệnh nhân có những bệnh lý phải ghép cơ quan, ví dụ bệnh nhân ghép thận bị nhiễm virus B, phải kiểm soát thật tốt virus B. Khi đó tình trạng ghép thận của bệnh nhân mới thuận lợi.

Bệnh nhân có những bệnh lý ngoài gan khác, như có khối u ở cơ quan khác mà có chỉ định hóa trị hoặc dùng các thuốc sinh học để điều trị, bắt buộc phải kiểm soát tốt tình trạng nhiễm viêm gan virus B, sau đó mới được phép sử dụng những nhóm thuốc điều trị bệnh lý khác. Nếu không, khi hóa trị hoặc dùng thuốc sinh học sẽ ảnh hưởng đến miễn dịch. Đó là điều kiện và cơ hội để virus B bùng phát, từ đó gây những tổn thương gan nặng nề, thậm chí gây tình trạng suy gan tối cấp khiến bệnh nhân tử vong.

Hiện nay, trong phác đồ điều trị trên thế giới cũng như phác đồ điều trị của Bộ Y tế Việt Nam, có 2 nhóm thuốc kháng virus đang được sử dụng là nhóm Tenofovir và nhóm Entecavir. Khi sử dụng 2 nhóm thuốc này, phải tuân theo chỉ định của bác sĩ, bệnh nhân phải được theo dõi và điều trị một cách triệt để, không được phép tự ý ngưng thuốc. Vì khi ngưng thuốc, nguy cơ bùng phát của virus sẽ tăng lên rất nhiều, dẫn đến tình trạng gan nặng nề hơn, có thể tử vong.

Ngày nay, người bệnh không chỉ bị viêm gan B đơn thuần mà còn phối hợp với những tổn thương khác ở gan. Sử dụng bia rượu quá nhiều dẫn đến bệnh đồng mắc là tình trạng tổn thương gan không chỉ bởi virus. Nhóm bệnh đang nổi trội hiện nay là gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa, còn gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Đây là những nhóm bệnh đồng mắc hoàn toàn có thể xảy ra ở người bị viêm gan virus B.

Chính vì vậy, việc kiểm soát tình trạng xơ gan hay ung thư gan ở bệnh nhân viêm gan virus B càng khó khăn hơn so với những trường hợp bệnh nhân viêm gan B đơn thuần.

Khả năng tái tạo và phục hồi gan trên bệnh nhân viêm gan B

Xin hòi BS, khả năng tái tạo và phục hồi gan ở những người nhiễm viêm gan virus B như thế nào, nhất là khi viêm gian chuyển sang giai đoạn xơ gan?

ThS.BS.CK2 Trần Kinh Thành trả lời: Mục tiêu điều trị ở bệnh nhân bị viêm gan virus B đầu tiên là bình thường hóa men gan, nghĩa là làm cho tình trạng tổn thương gan trở về hoàn toàn bình thường. Thứ hai là ức chế được nồng độ virus thấp nhất, nằm trong ngưỡng không phát hiện được.

Mục đích là từ tình trạng viêm gan B mạn chậm tiến triển đến xơ hóa gan dẫn đến xơ gan. Tình trạng xơ gan được ngăn chặn, kéo dài, nguy cơ ung thư gan cũng sẽ được giải quyết.

Khác biệt giữa tế bào gốc nội sinh và tế bào gốc thông thường

Công nghệ tế bào gốc là một trong những thành tựu y học nổi bật nhất trong thế kỷ qua, trong đó đáng chú ý là nghiên cứu sâu về sự kích hoạt tế bào gốc sẵn có trong cơ thể, kích hoạt tế bào gốc nội sinh.

Nhờ BS chia sẻ thêm, sự khác biệt giữa kích hoạt tế bào gốc nội sinh và phương pháp tế bào gốc thông thường là gì?

ThS.BS.CK2 Trần Kinh Thành trả lời: Cho đến thời điểm hiện tại, trong lĩnh vực bệnh lý về huyết học, việc áp dụng tế bào gốc để ghép tủy, điều trị các bệnh lý về máu đã có những bước tiến vượt bậc và nhiều thành công đã được ghi nhận.

Người ta thấy được tế bào gốc là nhóm tế bào có khả năng biệt hóa và tái sinh để điều trị một số bệnh lý liên quan. Trong nhóm bệnh lý về gan, đã có một số nghiên cứu ứng dụng tế bào gốc để điều trị cho những bệnh nhân bị xơ gan.

Phương pháp tế bào gốc để điều trị các bệnh lý về gan, xơ gan đã được nghiên cứu. Năm 2019, hơn 18 bệnh nhân bị xơ gan đã được lấy tế bào gốc tự thân để điều trị bệnh lý xơ gan. Một nghiên cứu được thực hiện ở Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Hà Nội ghi nhận, có sự cải thiện rõ rệt về các chỉ số sinh hóa gan sau điều trị, ví dụ men gan, bilirubin (chất gây vàng da) hoặc cải thiện tình trạng xơ gan thông qua chỉ số albumin.

Các phương pháp điều trị bệnh gan bằng tế bào gốc hiện có chưa được khuyến cáo áp dụng cụ thể trong thực hành lâm sàng mà vẫn còn đang nghiên cứu. Phương pháp tế bào gốc để điều trị phải lấy máu từ tủy xương, sau đó ly tâm, sau đó tìm phương pháp như CD23 trong điều trị bệnh lý gan, chọn lựa và bơm qua động mạch gan để điều trị.

Đối với tế bào gốc nội sinh, chúng ta sử dụng những chế phẩm không cần trích máu, phân lập, chọn lọc, truyền qua động mạch gan như phương pháp tế bào gốc thông thường. Tế bào gốc nội sinh là những chế phẩm được sản xuất với dạng uống. Thành phần trong những chế phẩm này có khả năng kích hoạt tế bào của cơ thể để giúp tế bào trong gan biệt hóa, tạo thành chất giúp tái sinh, phục hồi chức năng gan.

Kích hoạt để tạo tế bào gốc nội sinh làm chậm tiến trình xơ hóa gan

Đối với các bệnh lý về gan như viêm gan B, xơ gan, kích hoạt tế bào gốc nội sinh có vai trò như thế nào trong việc hỗ trợ điều trị và tăng cường khả năng phục hồi, tái tạo lá gan?

ThS.BS.CK2 Trần Kinh Thành trả lời: Đối với viêm gan virus B hay xơ gan, phương pháp tế bào gốc thông thường chưa được phép áp dụng trong phác đồ cùng như áp dụng rộng rãi. Chưa có cơ sở y tế nào áp dụng phương pháp này một cách thường quy để điều trị.

Việc ứng dụng chế phẩm có khả năng kích hoạt để tạo tế bào gốc nội sinh, giúp tình trạng tổn thương gan hoặc làm chậm tiến trình xơ hóa gan dẫn đến ung thư gan là một trong những hướng mới để giúp việc điều trị viêm gan B cũng như những nguyên nhân gây viêm gan khác hiệu quả hơn.

Vai trò của HIF-1 đối với bệnh nhân viêm gan mạn

Hoạt chất HIF-1 Stem, thành phần đầu tiên trên thế giới không chứa tế bào gốc nhưng có khả năng biệt hóa, kích hoạt tế bào gốc nội sinh, đạt giải Noel Y học năm 2019. Nhờ BS nói rõ hơn, hoạt chất HIF-1 Stem là gì, có từ đâu, mang lại những lợi ích nào với bệnh nhân viêm gan B, xơ gan?

Đã có những bằng chứng khoa học mạnh mẽ nào cho thấy những giá trị này trên bệnh nhân mắc các bệnh lý viêm gan B, xơ gan chưa?

ThS.BS.CK2 Trần Kinh Thành trả lời: HIF-1 Stem là một thành phần mới, kích hoạt các tế bào gốc thông qua cơ chế tăng HIF-1. Bản chất của HIF-1 là một protein, được phát hiện trong các nghiên cứu về tế bào nhận cảm với tình trạng oxy hiện có trong tế bào của cơ thể.

HIF-1 sẽ kích hoạt các tế bào gốc nội sinh, từ đó tạo ra các tế bào máu và hồng cầu. Chính vì vậy, khi HIF-1 tăng, các hốc tế bào được duy trì. Sự tăng sinh tế bào gốc cũng như khả năng tự đổi mới và duy trì của tế bào gốc được cải thiện.

HIF-1 thúc đẩy sự biệt hóa của tế bào gốc. Khi kết hợp hai chức năng này với nhau, chức năng của tế bào gốc được duy trì thường xuyên, khả năng trao đổi chất cũng như sự tái tạo của tế bào được cải thiện cao hơn.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến xơ gan, trong đó có viêm gan B. Tiến trình diễn biến đến xơ gan đi qua giai đoạn xơ hóa. Đây là một tiến trình kéo dài và nếu có bất kỳ can thiệp nào, khả năng tái tạo hay hồi phục tình trạng xơ hóa này có thể được phục hồi.

Vai trò của tế bào gốc nội sinh là đảo chiều, nghĩa là tình trạng xơ hóa có khả năng hồi phục. Từ đó, tế bào gan hoạt động bù trừ và cải thiện được tình trạng xơ gan. HIF-1 là một trong những chất được xem là kích hoạt tế bào gốc nội sinh. Tuy nhiên, nếu đã ở giai đoạn xơ gan, tiến trình này không thể hồi phục.

Vì vậy, vai trò của tế bào gốc trong giai đoạn viêm gan mạn hoặc có biểu hiện tiến triển xơ gan khi còn ở giai đoạn xơ hóa là quan trọng. Việc phát hiện và điều trị kịp thời những trường hợp bệnh nhân chưa bước qua giai đoạn xơ gan rất cần thiết, hy vọng ở quá trình đảo chiều của nhóm bệnh lý gan.

>>> Phục hồi gan tổn thương từ liệu pháp tái sinh tế bào gan nội sinh

>>> Làm sao để ngăn chặn tiến triển xơ hóa gan trở thành xơ gan?

Trân trọng cảm ơn Nhãn hàng TPBVSK Nitasora - Liệu pháp tái sinh tế bào gan nội sinh đến từ Nhật Bản đã đồng hành cùng AloBacsi trong chương trình này!