Khái niệm “giờ vàng” trong cấp cứu đột quỵ đồng nhất trên toàn cầu

Báo cáo cập nhật năm 2022 của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ cho thấy, cứ 40 giây, lại có một người bị đột quỵ. Còn sau mỗi 3 phút 30 giây, lại có một bệnh nhân đột quỵ bị tử vong. Đột quỵ ngày càng trở thành nỗi ám ảnh cho mọi lứa tuổi, đặc biệt người trẻ và trung niên đang có xu hướng gia tăng.

Trước đây, Hội Đột quỵ thế giới cảnh báo cứ 6 người sẽ một người đột quỵ. Song hiện nay tần suất này đã tăng trên toàn cầu, với con số cứ 4 người trên 25 tuổi khỏe mạnh sẽ có một người bị đột quỵ. Tại Việt Nam, tỷ lệ người trẻ bị đột quỵ tăng trung bình 2% mỗi năm, trong đó, nam giới cao hơn nữ giới 4 lần.

Trong đột quỵ, thời gian là não: “Time is brain” (Ảnh minh họa)

Trong đột quỵ, điều quan trọng không chỉ là cứu sống người bệnh, mà còn đảm bảo chất lượng sống về sau. Vì vậy, cấp cứu và điều trị trong “giờ vàng” là yếu tố tiên quyết. Hiện, khái niệm giờ vàng trong cấp cứu đột quỵ đều giống nhau và như nhau trên toàn thế giới, với hai mốc chính là 4,5 giờ (thuốc tiêu sợi huyết), 6 giờ (can thiệp mạch máu não lấy huyết khối).

Sau giờ vàng, tỷ lệ bệnh nhân đột quỵ tử vong càng cao. Nếu như trước giờ vàng, tỷ lệ cứu sống có thể lên đến 70%, nhưng sau 12 giờ thì con số này giảm còn 50%. Đáng chú ý, nếu sau 24 giờ, tỷ lệ cứu sống chỉ khoảng 30%, nhưng tỷ lệ tàn phế lên đến 70%.

Vì thế, bệnh nhân đến cơ sở y tế có điều kiện cấp cứu, điều trị đột quỵ càng sớm càng tốt. Đặc biệt, bệnh nhân đến trong giờ vàng, nhưng trong 1 giờ đầu thì tỷ lệ cứu sống vẫn cao hơn, có thể lên đến 90% đối với đột quỵ do nhồi máu não.

Hiểu đúng về “cửa sổ” thời gian vàng nới rộng đến 24 giờ

Gần đây, một số thông tin cho rằng có thể tăng thời gian vàng lên đến 24 giờ nhờ áp dụng thêm phần mềm RAPID hỗ trợ bác sĩ trong chẩn đoán hình ảnh.

Tuy nhiên, các chuyên gia khẳng định, thời gian vàng không thể co giãn theo tiến bộ của y học. Thay vào đó, tiến bộ y học dùng để đánh giá bệnh nhân có khả năng cứu chữa hay không nếu đến sau giờ vàng.

Thực tế, phần mềm ứng dụng này sẽ giúp xác định rõ thể tích vùng lõi hoại tử, thể tích nhu mô não có nguy cơ tổn thương, và hoại tử trong những giờ tiếp theo, còn gọi là “vùng tranh tối tranh sáng” giúp cho các bác sĩ chẩn đoán và can thiệp điều trị chính xác hơn.

Khi não bộ bị tấn công, mỗi giây đều quan trọng (Ảnh minh họa)

Mở rộng cơ hội điều trị đột quỵ, không có nghĩa là mở rộng cửa sổ “thời gian vàng”. Hay nói cách khác, RAPID là “trợ thủ” gia tăng thêm giá trị chẩn đoán để bác sĩ điều trị được nhiều bệnh nhân hơn, hoặc không nên điều trị nhằm tránh lãng phí trong can thiệp nội mạch.

Đối với bệnh nhân đột quỵ đã qua “giờ vàng” vẫn còn có thể can thiệp được, tùy theo tình hình mức độ của mỗi bệnh nhân, nhưng tỷ lệ tàn phế rất cao. Do vậy, đến trong thời gian vàng là điều kiện tối ưu nhất để cứu sống bệnh nhân đột quỵ.

Song song đó, bệnh nhân và gia đình cần nhận biết các dấu hiệu của đột quỵ để cấp cứu càng sớm càng tốt trong những giờ đầu. Bệnh nhân đột quỵ có thể xuất hiện đột ngột triệu chứng tê hoặc yếu vùng mặt, tay hoặc chân. Đặc biệt là khi triệu chứng xảy ra một bên cơ thể, méo miệng, đột ngột không nói được hoặc khó nói, nhìn mờ, đau đầu, chóng mặt, mất thăng bằng...