Ghép phổi - “đỉnh cao” trong ghép tạng, vì sao lại khó hơn cả ghép tim, gan, thận?

Trong y học hiện đại, ghép tạng được xem là phép màu giúp kéo dài sự sống cho những bệnh nhân suy tạng giai đoạn cuối. Ở Việt Nam, chúng ta đã thực hiện thành công nhiều ca ghép tim, ghép gan, ghép thận, thậm chí là ghép ruột.

Tuy nhiên, ghép phổi vẫn được coi là kỹ thuật khó bậc nhất - dù về lý thuyết, phổi cũng là một cơ quan có thể “thay thế” được như các tạng khác.

Vậy điều gì khiến việc ghép phổi trở nên phức tạp đến như vậy?

1. Phổi - cơ quan dễ tổn thương và nhạy cảm nhất với môi trường

Phổi là cơ quan duy nhất trong cơ thể tiếp xúc trực tiếp với môi trường bên ngoài thông qua hít thở. Điều này khiến phổi dễ bị nhiễm khuẩn, nhiễm virus và các chất độc hại từ không khí.

Khi được lấy ra khỏi cơ thể người hiến, mô phổi rất “mỏng manh” - chỉ cần sai sót nhỏ trong bảo quản hay vận chuyển cũng khiến phổi bị tổn thương, mất khả năng trao đổi khí.

Trong khi đó, tim, gan và thận là những tạng nằm sâu bên trong, được bảo vệ tốt hơn. Các cơ quan này có thể chịu đựng thời gian thiếu máu lạnh dài hơn trong quá trình vận chuyển, còn phổi chỉ cần chậm vài giờ là có thể hư hại không thể sử dụng.

2. Ghép phổi đòi hỏi “phù hợp” tuyệt đối

Một trong những thách thức lớn nhất là độ tương thích giữa người cho và người nhận.

Phổi có cấu trúc phức tạp với hàng triệu túi khí nhỏ li ti, hệ mạch máu dày đặc, cùng các yếu tố miễn dịch đặc trưng. Do đó, chỉ cần sai khác nhỏ về nhóm máu hay kích thước phổi, nguy cơ đào thải tăng lên rất cao.

Đặc biệt, sau ghép, phổi rất dễ bị viêm và thải ghép cấp, bởi nó tiếp xúc trực tiếp với không khí và vi sinh vật. Người bệnh phải dùng thuốc ức chế miễn dịch liều cao suốt đời, khiến cơ thể dễ nhiễm trùng nặng.

3. Phẫu thuật ghép phổi phức tạp bậc nhất

Ghép phổi không chỉ là “thay tạng”, mà là thay một hệ thống hô hấp sống động - gồm mạch máu, khí quản, phế quản, màng phổi, cơ hoành…

Phẫu thuật kéo dài 8-12 giờ, đòi hỏi đội ngũ phẫu thuật viên, gây mê hồi sức và hô hấp trị liệu phải phối hợp chính xác từng phút.

Chỉ cần rò khí, tụ dịch hoặc tắc mạch máu nhỏ cũng có thể khiến phổi ghép không hoạt động được.

So sánh:

• Ghép thận: tạng được nối vào mạch máu vùng chậu, không cần thay đổi cấu trúc cũ.
• Ghép gan, ghép tim: tuy phức tạp nhưng cấu trúc ít tiếp xúc với môi trường, dễ kiểm soát hơn.
• Ghép phổi: vừa phải đảm bảo thông khí, vừa đảm bảo lưu thông máu - giống như “ghép một hệ thống sống” chứ không chỉ là một cơ quan đơn lẻ.
  
  

4. Chăm sóc hậu phẫu cực kỳ khó khăn

Sau khi ghép, người bệnh phải nằm hồi sức tích cực, thở máy và được theo dõi sát sao trong nhiều tuần. Chỉ cần nhiễm khuẩn hô hấp nhẹ cũng có thể dẫn đến suy hô hấp nặng.

Phổi ghép cũng thường bị viêm phổi tái phát hoặc thải ghép mạn tính, dẫn đến xơ phổi - nguyên nhân hàng đầu khiến bệnh nhân tử vong sau vài năm.

Do đó, việc chăm sóc, tập thở, vật lý trị liệu hô hấp, dinh dưỡng và theo dõi miễn dịch sau ghép là cả một hành trình dài và đầy rủi ro.

5. Nguồn tạng hiến hiếm hoi

Không chỉ khó về kỹ thuật, nguồn phổi hiến phù hợp cũng rất hiếm.

Người hiến phải có phổi khỏe mạnh, không hút thuốc, không viêm phổi, không chấn thương ngực và qua đời trong điều kiện đảm bảo. Tỷ lệ người hiến phổi đủ tiêu chuẩn chỉ chiếm khoảng 10-15% tổng số người hiến tạng.

Chính vì vậy, trên thế giới, số ca ghép phổi vẫn ít hơn rất nhiều so với ghép tim hay ghép gan.

Kết luận: Ghép phổi là “đỉnh cao” của y học cấy ghép

Ghép phổi được xem là “đỉnh cao” của y học cấy ghép, kết tinh trình độ phẫu thuật, hồi sức và chăm sóc toàn diện.

Khó khăn là thế, nhưng thành công của mỗi ca ghép phổi mở ra hy vọng mới cho những bệnh nhân mắc bệnh phổi giai đoạn cuối như xơ phổi, giãn phế nang, tăng áp phổi hay COVID-19 nặng.

Mỗi lá phổi hiến tặng không chỉ là một cơ quan - mà là một “hơi thở mới” của sự sống.