CT phổi định lượng - Thêm công cụ cho chẩn đoán và đánh giá bệnh lý nhu mô phổi

Phân tích định lượng tổn thương nhu mô phổi trên cắt lớp vi tính (CT) lồng ngực lát mỏng có vai trò ngày càng tăng trong đánh giá lâm sàng và quản lý các bệnh phổi kẽ, các bệnh viêm nhiễm... Các công cụ định lượng trên CT phổi ngày nay có thể hỗ trợ chẩn đoán chính xác và theo dõi đáp ứng điều trị hiệu quả hơn thông qua mô tả chi tiết và đầy đủ về độ nặng, độ lan rộng các đặc điểm tổn thương trên cùng một kiểu hình bệnh lý.

Trường hợp thứ nhất là bệnh nhân nam H.A.T., 40 tuổi, đến thăm khám vì bệnh phổi kẽ, kiểm tra kiểu hình trên HRCT viêm phổi tổ chức với các mảng kính mờ, xơ xẹp tập trung nhiều ở phổi phải và rải rác phổi trái. Sau 2 tháng điều trị, người bệnh quay lại tái khám, được chụp HRCT kiểm tra, tổn thương ở phổi phải giảm rõ, tuy nhiên lại xuất hiện thương tổn nhiều ở phổi trái đặc biệt vùng đáy phổi.

Trường hợp này để so sánh độ nặng của tổn thương qua hai lần chụp là vấn đề khó cho các nhà hình ảnh học. Ứng dụng cắt lớp vi tính định lượng bằng Thoracic VCAR (GE Healthcare, Chicago, Illinois, United States), các bác sĩ nhận thấy tổn thương kính mờ trên CT cụ thể: Tổn thương chiếm 26% thể tích phổi phải và 21% thể tích phổi trái ở ngày đầu tiên đến khám; và tổn thương phổi phải giảm còn 21%, trong khi phổi trái tăng lên 27% khi quay lại tái khám.

Ngoài các nhận xét trên, Thoracic VCAR còn cho thông tin về thể tích nhu mô phổi toàn phần, là 2,8 lít vào ngày 20/8, nhưng chỉ còn 2,2 lít vào ngày tái khám. Như vậy, các thông tin toàn diện hơn đã giúp ích cho các nhà lâm sàng trong quyết định lựa chọn điều trị bệnh.

Trường hợp thứ hai là nam bệnh nhân N.T.L., sinh năm 1951, phát hiện bệnh phổi mô kẽ từ 2017, theo dõi điều trị không đều. Tháng 1/2024 xuất hiện ho nhiều, mệt, khó thở khi gắng sức, đến khám tại Ngọc Minh phát hiện tổn thương xơ kèm kính mờ phần thấp sát màng phổi thùy dưới hai phổi, đo dao động xung ký thấy tắc nghẽn ngoại biên mức độ nhẹ.

Bệnh nhân được điều trị tái khám và đều đặn, đến tháng 7/2024, ông L. được chụp CT định lượng kiểm tra thấy tổn thương kính mờ giảm rõ từ 13,2% xuống còn 5,9%, tổng thể tích phổi tăng từ 2,69 lít lên 3,5 lít, lâm sàng bệnh nhân giảm khó thở khi gắng sức rõ.

Tuy nhiên, đến tháng 2/2025 chụp CT định lượng đánh giá lại thì thấy tổn thương kính mờ tăng từ 5,9% lên 13,3%, tổn thương đông đặc cũng tăng từ 1,1 lên 1,67% và tổng thể tích phổi giảm từ 3,5 lít xuống còn 2,4 lít. Dựa vào lâm sàng bệnh nhân gia tăng ho đàm, khó thở và diễn tiến của CT định lượng, bác sĩ đánh giá bệnh nhân đang vào diễn tiến cấp tính và có điều trị tương ứng.

TS.BS Hoàng Thị Triều Nghi - Khoa Chẩn đoán Hình ảnh cho biết, phân tích CT định lượng là công cụ mạnh mẽ trong việc đánh giá bệnh nhu mô phổi. Các bước cải tiến công nghệ ngày nay cung cấp các biện pháp định lượng mức độ nghiêm trọng của bệnh và kiểu phân bố tổn thương nhu mô phổi tạo điều kiện chẩn đoán chính xác và cung cấp một tiêu chuẩn khách quan để đánh giá đáp ứng điều trị, tiến triển bệnh và phân loại bệnh. Việc áp dụng các công nghệ để khai thác tối đa thông tin dữ liệu từ CT lát mỏng đã và đang trở thành xu thế mới có giá trị trong thực hành lâm sàng y học chứng cứ trên thế giới và tại Việt Nam.

Hiện nay, tại Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh đang áp dụng đánh giá định lượng tổn thương nhu mô phổi bằng phần mềm Thoracic VCAR đã được cơ quan quản lý FDA phê duyệt. Thoracic VCAR hỗ trợ các bác sĩ chẩn đoán hình ảnh phân vùng tổn thương nhu mô phổi dựa trên đậm độ Hounsfield, hay tính chất cản tia X của vật chất.

Các tổn thương nhiễm trùng hoặc viêm, xơ hóa mô kẽ, phế nang, xuất huyết, u tân sinh thường làm tăng đậm độ Hounsfield của nhu mô phổi, tạo nên các hình ảnh kính mờ, đông đặc, lát gạch, tổ ong, khảm, vôi… Các tổn thương như khí thủng, kén khí, tràn khí thì ngược lại làm giảm đậm độ nhu mô trên trường phổi khảo sát.

Tuy nhiên nhược điểm của các loại công cụ dựa vào đậm độ Hounsfield cổ điển là sẽ thay đổi tuỳ thuộc vào mức độ hít vào, khả năng nín thở của người bệnh trong các lần chụp quét khác nhau. Thoracic VCAR giải quyết vấn đề trên bằng cách cho phép người dùng hiệu chỉnh các ngưỡng đậm độ Hounsfield cho mỗi loại tổn thương, cũng như thêm hoặc bớt các dãy màu tuỳ thuộc vào sự hiện diện các loại tổn thương khác nhau trong nhu mô phổi.

Ngoài ra, thông tin về tính chất phân bố của tổn thương theo từng phân thuỳ, thể tích từng thuỳ và toàn bộ phổi giúp đánh giá một cách toàn diện và khách quan hơn tình trạng bệnh lý như trong hai trường hợp ví dụ trên.