1. Đặc điểm người bệnh thận độc nhất

BS có thể chia sẻ một vài tình huống, trường hợp mà bệnh nhân chỉ có hoặc chỉ còn lại một quả thận không?

ThS.BS Phạm Trần Thiên Nhân trả lời: Thường sẽ có 2 nhóm nguyên nhân chính cho trường hợp người bệnh chỉ còn lại một quả thận độc nhất. Nhóm nguyên nhân đầu tiên, là trường hợp người bệnh có thận độc nhất bẩm sinh. Nghĩa là một người từ khi sinh ra chỉ sống với một quả thận đến cuối đời.

Nhóm thứ hai, là một người trong quá trình sinh sống, vì một số lý do sau phải tiến hành phẫu thuật triệt để cắt một bên thận và chỉ còn lại một quả thận. Nhóm nguyên nhân đó bao gồm, đầu tiên thường gặp nhất là bệnh nhân phải hiến thận, ghép thận. Nhóm nguyên nhân thứ hai là do chấn thương. Nguyên nhân thứ ba là do mắc bệnh ung thư.

2. Bệnh nhân thận độc nhất có suy giảm về mặt sức khoẻ và tuổi thọ không?

Những trường hợp bệnh nhân chỉ còn lại 1 quả thận, điều này có ảnh hưởng như thế nào đến sức khoẻ? Đặc biệt có nhiều người lo ngại liệu rằng có tổn thọ về sức khoẻ cũng như tuổi thọ của họ hay không, thưa BS?

ThS.BS Phạm Trần Thiên Nhân trả lời: Hãy xem tuổi thọ của người bệnh chỉ còn một thận độc nhất giống như một “ngọn nến”, khi thấp “ngọn nến” lên, nếu như may mắn không có ngọn gió nào thổi qua, tuổi thọ của “cây nến” vẫn vậy, sẽ không có ảnh hưởng gì. Nhưng lúc nào “cây nến” cũng có nguy cơ tiếp nhận một ngọn gió đi qua, người bệnh thận độc nhất cũng vậy, cũng sẽ có nguy cơ bị suy giảm chức năng thận.

Công việc của người bệnh là cần phải che chắn gió cẩn thận, phải rào hết tất cả các nguyên cơ làm suy giảm chức năng thận của người chỉ còn một thận. Tên của những ngọn gió hay những nguyên cơ người bệnh suy thận có thể gặp phải trong quá trình chỉ còn lại một thận bao gồm những bệnh đồng mắc như đái tháo đường, tăng huyết áp, viêm cầu thận,... Nhóm nguyên nhân thứ hai là do hành vi, lối sống không lành mạnh và những chế độ dinh dưỡng không hợp lý, đồng thời do việc hút thuốc lá.

3. Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân thận độc nhất như thế nào?

Trong chế độ dinh dưỡng của những bệnh nhân thận độc nhất, họ cần phải lưu ý đặc biệt những điểu gì, thưa BS?

ThS.BS Phạm Trần Thiên Nhân trả lời: Có bốn nguyên tắc ngắn gọn nhất để người bệnh có thể đúc kết được và làm theo. Nguyên tắc đầu tiên là phải nạp đủ năng lượng. Nguyên tắc thứ hai là phải giảm đạm. Ba là nguyên tắc cần phải giảm liều lượng muối trong ăn uống và cuối cùng là nguyên tắc phải uống đủ nước.

4. Nguyên tắc giảm đạm cho bệnh nhân thận độc nhất

BS có thể chia sẻ cụ thể hơn về nguyên tắc giảm đạm là như thế nào để  bệnh nhân thận độc nhất có thể áp dụng?

ThS.BS Phạm Trần Thiên Nhân trả lời: Ở từng chức năng thận khác nhau, sẽ có các khuyến cáo về số lượng đạm tiêu thụ mỗi ngày khác nhau. Tuy nhiên, ở một người có chức năng thận bình thường và một người chỉ còn một quả thận và chức năng thận bình thường, lượng đạm được khuyến cáo sẽ rơi vào khoảng 0.8g cho mỗi kilogam cân nặng mỗi ngày. Cụ thể, giả dụ một người 60kg sẽ rơi vào khoảng 50g đạm cho mỗi ngày.

Cần phải lưu ý một điểm quan trọng, đó là lượng đạm trong một chén cơm rơi vào khoảng 5g, trung bình mỗi ngày người bệnh ăn 3 bữa, mỗi bữa 1 chén. Nghĩa là hấp thụ được 15g đạm mỗi ngày. Lúc này, chúng ta chỉ còn 30g đạm đến từ nguồn gốc động vật, như vậy vào mỗi bữa ăn chúng ta sẽ ăn 10g đạm. Trong 10g đạm sẽ tương ứng với 50g thịt cá.

Đối với chất lượng đạm, người bệnh cần nên tránh  những loại thịt đỏ, thịt được chế biến sẵn, những loại sữa tách béo và các loại đậu. Một số nghiên cứu đã minh chứng rằng việc hạn chế hấp thụ những loại thực phẩm này sẽ giúp bảo tồn được chức năng thận tốt hơn ở một người có chức năng thận bình thường.

Người bệnh cần phải giảm liều lượng muối trong quá trình ăn uống, do trong muối có chứa natri. Natri chính là nguyên nhân gây tổn thương mạch máu ở thận, làm suy giảm chức năng thận dù cho người bệnh có tăng huyết áp hay không. Một khuyến cáo được đưa ra, chỉ nên ăn dưới 2g natri, tương đương với 5g muối mỗi ngày.

Cần phải lưu ý, trong chế độ ăn hằng ngày, lượng thực phẩm chúng ta nạp vào đã chứa sẵn 2g muối, lượng còn lại có thể được nêm vào trong thức ăn là 3g muối. Trong 3g muối này tương ứng với một muỗi cà phê muối nhỏ, 2 muỗng canh bột nêm hoặc 3 muỗng canh nước mắm.

5. Như thế nào là tuân thủ đúng nguyên tắc uống nước đầy đủ?

Đối với bệnh nhân có một quả thận độc nhất, việc cần tuân thủ nguyên tắc uống nước đầy đủ như thế nào là đúng, thưa BS?

ThS.BS Phạm Trần Thiên Nhân trả lời: Nguyên tắc uống nước đầy đủ đối với mỗi người là trên 2,5ml nước mỗi ngày. Khuyến cáo cáo này ở người bình thường rơi vào khoảng tầm 2ml nước, đối với bệnh nhân thận độc nhất sẽ tăng thêm 500ml trong một ngày.

Theo các khuyến cáo, mỗi một người nên uống nước càng nhiều càng tốt, nhưng cần phải thận trọng. Do trong các nguyên tắc, có nguyên tắc giảm muối, nếu uống quá nhiều nước sẽ có triệu chứng hạ Natri. Các triệu chứng cần nhận biết để có thể tự theo dõi hạ Natri khá điển hình như chóng mặt, xay xẩm và buồn nôn.

6. Bệnh nhân thận độc nhất cần phải thay đổi lối sống như thế nào?

Về chế độ sinh hoạt của bệnh nhân, đối với bệnh nhân có 1 quả thận, họ cần phải thay đổi lối sống của mình như thế nào, thưa BS?

ThS.BS Phạm Trần Thiên Nhân trả lời: Nguyên tắc đầu tiên nhất về thay đổi lối sống là cần phải giảm cân, các nghiên đã chỉ ra ở một người chỉ còn một quả thận do hiến thận và bị béo phì sẽ có nguy cơ tử vong cao gấp đôi so với một người có chỉ số BMI bình thường. Mức BMI khuyến cáo cho người bệnh chỉ còn một quả thận độc nhất là nên duy trì trong ngưỡng từ 23-25.

Nguyên tắc thứ hai là chúng ta nên tăng cường vận động thể lực. Cường độ hoạt động thể lực được khuyến cáo là ở mức trung bình và kéo dài trong vòng 30 phút, đồng thời tần suất tập luyện nên duy trì 5 ngày trong một tuần là tổt nhất. Điều quan trọng nhất là tuyệt đối không được hút thuốc lá, cũng như không tiếp xúc với khói thuốc dù là chủ động hay thụ động.

7. Những môn thể thao nào phù hợp với bệnh nhân thận đọc nhất?

Đối với bệnh nhân có một quả thận thì nên tập luyện những môn thể thao nào phù hợp với sức khoẻ và thể trạng mình?

ThS.BS Phạm Trần Thiên Nhân trả lời: Những người chỉ còn lại một quả thận, đặc biệt mắc phải do phẫu thuật luôn có một nỗi sợ khi chơi thể thao sẽ gặp những chấn thương ở bên thận còn lại. Ở những môn thể thao có tiếp xúc, chúng ta được khuyến cáo nên tránh vận động. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, môn thể thao gây ra chấn thương thận nhiều nhất là đạp xe đạp, ở nước ngoài sẽ có thêm trượt tuyết và cưỡng ngựa.

Tuy nhiên, cần lưu ý ở những môn này, các nghiên cứu cũng chỉ ra một điều khá thú vị là tỉ lệ chấn thương đầu cao hơn gấp năm lần so với chấn thương thận. Một người không sợ chấn thương đầu do chơi thể thao, sẽ không có lý do gì sợ chất thương thận mà lại không chơi thể thao.

Nhưng vẫn nên khuyến cáo, chọn những môn thể thao tránh tiếp xúc. Nếu sợ xảy ra những rủi ro nguyên cơ về mặt chấn thương, ví dụ bơi lội, thể dục nhịp điệu, chọn những môn thể thao tránh tiếp xúc sẽ phù hợp với bệnh nhân thận độc nhất.

8. Bốn nguyên tắc bảo vệ thận cho bệnh nhân thận độc nhất

BS có thể đưa ra lời khuyên cho bệnh nhân chỉ còn một quả thận làm thế nào để có một cuộc sống tốt và khoẻ hơn, thưa BS?

ThS.BS Phạm Trần Thiên Nhân trả lời: Để có được một cuộc sống khoẻ mạnh và bảo tồn được chức năng thận của mình. Nguyên tắc đầu tiên là người bệnh cần phải đi khám sức khoẻ định kỳ. Khám sức khoẻ định kỳ để chúng ta có thể theo dõi các chức năng thận của mình, đưa ra những xét nghiệm lâm sàn và cận lâm sàn về chức năng thận. Đồng thời cần phải xem xét các bệnh đồng mắc như đái tháo đường, tăng huyết áp và viêm cầu thận có triệu chứng hay không để điều trị sớm, tránh tình trạng ảnh hưởng đến chứng năng thận.

Nguyên tắc thứ hai là cần tăng cường hoạt động thể lực. Nguyên tắc thứ ba là cần phải có chế độ dinh dưỡng hợp lý. Nguyên tắc cuối cùng là không được hút thuốc.