1. Viêm gan virus, rượu bia: 2 “hung thần” dẫn đến xơ gan

Theo bạn, cơ quan nào trong cơ thể có tài biến hóa khôn lường? Đó là lá gan, bởi nó có khả năng tái tạo rất lớn. Một người khi mất đi 60% khối lượng gan vẫn có thể tái tạo lại phần nhu mô gan đã mất. Nhưng chúng ta đã “cướp” đi cơ hội để cơ quan này tái sinh khi để xơ gan trở thành kết cục cuối cùng của các bệnh lý gan mãn tính mà không có giải pháp “cầm chân” hợp lý.

Hay nói cách khác, xơ gan là hậu quả của việc lá gan bị các tác nhân gây hại tấn công trong thời gian dài, dẫn đến tế bào gan bị chết đi và thay thế bằng các mô sẹo, không phục hồi được. Gan bị chai cứng dần và không thực hiện được những chức năng bình thường.

Rượu bia là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến xơ gan. Thậm chí, rượu bia còn “quá độ” qua giai đoạn viêm gan, có thể tiến thẳng đến xơ gan. (Ảnh minh họa)

Tại Việt Nam, nguyên nhân phổ biến gây xơ gan là viêm gan siêu vi B và viêm gan siêu vi C. Thường xuyên sử dụng rượu bia và tình trạng gan nhiễm mỡ là nguyên nhân đứng ở vị trí thứ hai và thứ ba. Một số nguyên nhân khác như bệnh gan tự miễn, tình trạng ứ đọng sắt, đồng trong gan hoặc do tắc mật lâu ngày...

Khi gan bị xơ, những chức năng quan trọng của gan suy giảm, dẫn đến những biến chứng nặng nề như cổ chướng, ói ra máu do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, nhiễm trùng, hôn mê gan, suy thận và nguy hiểm nhất là ung thư gan. Chức năng gan suy yếu làm giảm sức đề kháng nên người bệnh dễ bị nhiễm trùng, viêm phổi, tình trạng gan càng suy sụp nhanh hơn.

>>> Những biến chứng nguy hiểm của xơ gan, AloBacsi ơi?

2. Đau hạ sườn phải, trướng bụng: Dấu hiệu cảnh giác với xơ gan

Điều quan trọng nhất là kịp thời nhận diện dấu hiệu xơ gan. Nhưng ngặt một nỗi, gan luôn có khả năng bù trừ rất tốt, tức là phần gan chưa bị chai cứng sẽ làm thay chức năng, nhiệm vụ cho phần gan đã bị tổn hại và chai cứng cho đến khi gan bị chai cứng trên 75% thì mới có biểu hiện bệnh rõ ràng.

Nhưng chúng ta cần biết rằng, trước khi bị xơ gan, hầu hết các bệnh nhân đều mắc các bệnh lý do viêm gan do virus, nghiện rươu. Vì thế, cần theo dõi thật cẩn trọng các triệu chứng dù là nhỏ nhất.

Nếu có dấu hiệu đau hạ sườn phải, trướng bụng, hãy đi khám ngay để được chẩn đoán kịp thời (Ảnh minh họa)

Thông thường, ở giai đoạn sớm (xơ gan còn bù) các triệu chứng của bệnh rất nghèo nàn. Người bệnh chỉ thấy hơi đau ở hạ sườn phải, bụng trướng nhẹ, xuất hiện sự giãn các vi mạch ở cổ, mặt... Nhiều trường hợp không có các triệu chứng lâm sàng, người bệnh vẫn lao động, học tập bình thường.

Giai đoạn này có thể chỉ vài tuần, có khi kéo dài vài tháng, thậm chí vài năm. Vì không có biểu hiện rõ rệt nên người bệnh chủ quan, không đi khám, không có chế độ ăn uống sinh hoạt hợp lý. Nhiều người vẫn dùng rượu bia, thuốc lá, sử dụng những chất không có lợi cho gan... làm cho bệnh càng có cơ hội bùng phát mạnh ở giai đoạn tiếp theo.

Và chỉ đến khi bệnh nhân đã qua giai đoạn muộn (xơ gan mất bù) thì các triệu chứng mới bộc lộ rõ. Điển hình nhất là suy gan và tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Tình trạng xơ hóa làm chức năng gan suy giảm, dẫn đến mệt mỏi, chán ăn, gầy sút, rối loạn tiêu hóa, ăn không tiêu, sợ mỡ, rối loạn đại tiện.

Phù là một triệu chứng nổi bật của bệnh nhân xơ gan. Lúc đầu là phù hai chi dưới, về sau gan suy nhiều có thể bị phù toàn thân. Ngoài ra, xơ gan cũng ảnh hưởng đến chức năng nội tiết của cơ thể. Ở phụ nữ thì thường có rối loạn kinh nguyệt, còn nam giới biểu hiện là liệt dương, vú lớn.

Bên cạnh đó, bệnh nhân dễ bị chảy máu dưới da và niêm mạc, như chảy máu cam, chảy máu chân răng. Một số trường hợp da sạm đen do lắng đọng sắc tố hoặc vàng mắt, vàng da kèm theo ngứa, nhất là trường hợp xơ gan do ứ mật.

Khi đã có những biểu hiện của giai đoạn muộn thì gan không còn cơ hội phục hồi nữa. Lúc này, bệnh rất ít đáp ứng điều trị, có đến 60% tử vong trong năm đầu tiên, trên 80% tử vong trong vòng 2 năm và chỉ 6% sống quá 3 năm.

Vì thế, các chuyên gia khuyến cáo, đối với những người có sẵn bệnh lý về gan đừng bỏ qua bất kỳ cuộc hẹn nào với bác sĩ để được kiểm tra diễn tiến của bệnh, từ đó mới có hướng xử trí phù hợp, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Tương tự, với người có nguy cơ cao như sử dụng rượu bia nhiều, liên tục cần đi khám sức khỏe định kỳ hằng năm để có thể phát hiện kịp thời xơ gan giai đoạn sớm.

3. Cách nào làm chậm tốc độ xơ hóa, ngăn ngừa biến chứng?

Xơ gan có thực sự đáng sợ như chúng ta vẫn nghĩ? Quả thực, nếu không được điều trị kịp thời sẽ chẳng khác gì “quả bom hẹn giờ” đã được kích hoạt. Nhưng nếu chúng ta hiểu biết đầy đủ và chăm sóc đúng cách vẫn có cơ hội làm chậm tốc độ xơ hóa, ngăn ngừa biến chứng, bảo tồn chức năng gan trong thời gian dài.

Chế độ dinh dưỡng của người xơ gan là một yếu tố quan trọng để giữ sức khỏe. Người bệnh không nên kiêng ăn quá mức, đảm bảo đầy đủđủ từ 2.500 - 3.000cal mỗi ngày, với thành phần thức ăn phù hợp, đầy đủ các chất gồm chất đạm và nên dùng dầu thực vật, tránh dùng mỡ động vật.

Các món ăn nên thay đổi để gan không phải làm việc quá sức, thức ăn được hấp thu tốt hơn, tránh rối loạn tiêu hóa, tốt nhất nên chia nhỏ khẩu phần ăn, cho người bệnh ăn 4-5 bữa một ngày và bổ sung vitamin bằng các loại nước hoa quả ép và trái cây.

Cần hạn chế muối và nên ăn lạt hoàn toàn khi có phù và bụng to nhiều vì khi ăn muối nhiều, sẽ gây tích nước trong tế bào, càng làm cho tình trạng phù tăng lên. Khi bị phù phải dùng một số thuốc lợi tiểu sẽ làm mất kali làm cho người bệnh mệt mỏi hơn cho nên người bệnh cần ăn thêm thực phẩm giàu kali để bổ sung lượng kali đã mất. Tuy nhiên, người bệnh xơ gan ở giai đoạn muộn thì cần phải hạn chế thực phẩm giàu đạm, đề phòng hôn mê gan.

Kể cả khi đã vào giai đoạn xơ gan cũng không nên buông xuôi, nuông chiều cho các thói quen xấu như thức khuy, rượu bia, thuốc lá nhiều, dung thuốc bừa bãi, thay vào đó nên ăn nhiều rau xanh, hoa quả, đi ngủ sớm (Ảnh minh họa)

Nếu xơ gan đã xuất hiện triệu chứng phù hai chân thì cần cho người bệnh nằm kê chân cao hơn so với tim. Hàng ngày cần vệ sinh mũi miệng sạch sẽ, đặc biệt là khi có chảy máu cam, chảy máu chân răng, để đề phòng nhiễm trùng răng, miệng và tạo cho người bệnh cảm giác ngon miệng. Ngoài ra, vì người bệnh rất mệt mỏi cho nên cần tạo không gian thoáng mát, yên tĩnh, hạn chế người ra vào thăm hỏi nhiều.

Ngay cả khi bị xơ gan, người bệnh cũng không nên quá lo lắng và căng thẳng, vì việc tuân thủ điều trị tốt sẽ giúp bệnh ngừng tiến triển và hạn chế biến chứng. Không nên dùng các thuốc gây hại cho gan như thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau paracetamol. Tuyệt đối phải tránh xa các loại bia rượu. Nên tuân thủ đúng thuốc điều trị theo hướng dẫn của thầy thuốc.

>>> Từ gan nhiễm mỡ đến viêm gan, xơ gan cách nhau “quãng đường” bao xa?