Vì sao có người dị ứng hải sản, có người không? Giải thích cơ chế dị ứng tôm, cua, sò, ốc…

Hải sản là “thủ phạm” gây dị ứng rất phổ biến. Nhiều người chỉ cần ăn một con tôm hay vài miếng ghẹ đã ngứa ran, phát ban, sưng môi hoặc khó thở. Trong khi đó, có người ăn cả ký tôm vẫn bình thường. Thậm chí có người hôm nay ăn không sao, nhưng vài tháng sau ăn lại bị dị ứng. Rốt cuộc dị ứng hải sản có quy luật gì không? Vì sao cơ thể phản ứng như vậy?

1. Dị ứng hải sản là gì?

Dị ứng hải sản là phản ứng quá mức của hệ miễn dịch đối với một số protein có trong hải sản. Cơ thể nhận nhầm những protein này là “kẻ lạ” và kích hoạt phản ứng dị ứng.

Hơn 90% trường hợp dị ứng tôm - cua xuất phát từ một protein tên là tropomyosin, có mặt trong vỏ giáp xác và cả động vật thân mềm.

Khi cơ thể nhạy cảm với protein này, chỉ cần một lượng rất nhỏ cũng có thể kích hoạt phản ứng:

Ngứa môi, sưng mặt
Nổi mề đay, mẩn đỏ
Đau bụng, tiêu chảy
Khó thở, co thắt phế quản
Sốc phản vệ (hiếm nhưng nguy hiểm)

2. Vì sao có người dị ứng, có người không?

(1) Do cơ địa từng người - yếu tố di truyền

Một số người có cơ địa dị ứng (atopy), nghĩa là cơ thể dễ tạo kháng thể IgE trước các tác nhân lạ. Những người có tiền sử:

viêm mũi dị ứng
hen suyễn
chàm cơ địa
dị ứng phấn hoa

… có nguy cơ cao bị dị ứng hải sản.

Yếu tố gia đình cũng quan trọng: Nếu bố hoặc mẹ bị dị ứng thực phẩm, con cái có nguy cơ cao hơn.

(2) Hệ miễn dịch “ghi nhớ” chất gây dị ứng

Khi tiếp xúc lần đầu, cơ thể có thể không phản ứng ngay, nhưng lại “ghi nhớ” protein lạ bằng cách tạo ra kháng thể IgE. Từ lần ăn tiếp theo trở đi, IgE sẽ nhận diện và kích hoạt phản ứng dữ dội hơn. Đây là lý do tại sao có người ăn nhiều năm không sao, đến một lần thì bị dị ứng nặng.

(3) Do lượng protein gây dị ứng

Có người chỉ cần ngửi mùi tôm đã ngứa, có người ăn vài con mới bị phản ứng. Ngưỡng mẫn cảm tùy từng cá thể.

(4) Tình trạng sức khỏe tại thời điểm ăn

Cùng một người nhưng phản ứng mỗi lần mỗi khác. Các yếu tố làm cơ thể dễ bị dị ứng hơn gồm: căng thẳng, stress; thiếu ngủ; đang bị viêm nhiễm; sau uống rượu bia; cơ thể đang mệt, sức đề kháng kém... Khi đó, hệ miễn dịch hoạt động “nhạy” hơn, dễ phản ứng thái quá với protein trong hải sản.

(5) Dị ứng chéo

Người dị ứng với: bụi nhà (mạt bụi), gián, nhộng tằm... có thể phản ứng chéo với hải sản do các protein giống nhau, đặc biệt là tropomyosin.

Dị ứng hải sản là phản ứng quá mức của hệ miễn dịch với protein trong tôm, cua, sò, ốc… Vì cơ địa từng người khác nhau nên có người dị ứng, có người không, và cũng có trường hợp chỉ thỉnh thoảng mới bị do ảnh hưởng bởi sức khỏe, cách chế biến, hay mức độ nhạy cảm của cơ thể trong từng thời điểm.

3. Vì sao có người chỉ “lâu lâu” mới bị dị ứng?

Hiện tượng này rất phổ biến và có thể do:

- Lượng protein cao - thấp mỗi lần ăn

Tôm nhỏ có lượng tropomyosin thấp hơn tôm sú, cua biển nhiều hơn cua đồng…
Có lần bạn ăn ít → không sao
Có lần ăn nhiều → xuất hiện dị ứng.

- Cách chế biến khác nhau

Nướng - hấp - chiên khiến protein biến đổi khác nhau. Có người ăn tôm hấp vẫn dị ứng, nhưng tôm chiên lại không sao.

- Ô nhiễm trong hải sản

Đôi khi phản ứng không phải dị ứng thật mà là: nhiễm histamine trong cá biển bảo quản kém; hải sản ôi nhẹ; chất bảo quản, thuốc nhuộm (đối với mực, tôm)…

Những trường hợp này gây đỏ mặt, ngứa, tiêu chảy… rất giống dị ứng.