NỘI DUNG BUỔI TƯ VẤN

Tiếp theo kỳ trước: Thăm khám tuyến tiền liệt cần chuẩn bị gì?

6. Xin BS cho biết khi tuyến tiền liệt bị viêm sẽ có những dấu hiệu nào?

Thường viêm tuyến tiền liệt hay gặp bởi quá trình nhiễm từ bên ngoài theo đường niệu đạo và xâm nhập vào tuyến tiền liệt và gây ra viêm. Thứ hai là con đường máu xâm nhập sang nhiễm khuẩn đường tiết niệu sẽ gây ra viêm tuyến tiền liệt thì bệnh nhân sẽ có những triệu chứng đầu tiên như chán ăn, mệt mỏi, sốt,...

Đặc biệt, bệnh nhân sẽ có một triệu chứng đặc thù đó là tiểu rát, buốt và cảm thấy tức nặng ở vùng tầng sinh môn. Khi bệnh nhân ngồi trên xe đạp thì các triệu chứng sẽ nặng hơn, đặc biệt là các triệu chứng kích thích đi tiểu liên tục.

Viêm tuyến tiền liệt nếu trở nặng sẽ gây ra áp xe tuyến tiền liệt và có nguy cơ bí tiểu, nhiễm khuẩn, tổn thương các cơ quan lân cận,... Bệnh nhân đến với thầy thuốc khi có những dấu hiệu này thì thầy thuốc sẽ thăm trực tràng.

Khi khám tuyến tiền liệt, bác sĩ sẽ đi đôi găng và bôi gel để đưa ngón tay vào trong trực tràng, tiếp xúc tuyến tiền liệt, nếu bệnh nhân bị mắc bệnh viêm tuyến tiền liệt thì sẽ gây ra cảm giác rất đau khi ấn vào vị trí này. Nếu như bị áp xe thì chúng ta cũng sẽ thấy bộ phận này rất mềm giống như một ổ trên tay như mụn nhọt, đây là những dấu hiệu của áp xe tuyến tiền liệt.

Khi xét nghiệm, công thức máu sẽ có hội chứng nhiễm trùng từ nước tiểu, tinh dịch,... đặc biệt những trường hợp viêm tuyến tiền liệt thì dấu ấn sinh học PSA, PSA sẽ tăng trong viêm tuyến tiền liệt và ung thư tuyến tiền liệt tuy nhiên viêm tuyến tiền liệt khi hết sẽ giảm PSA và ung thư tuyến tiền liệt nếu không được can thiệp thì PSA sẽ càng ngày càng tăng.

7. Phì đại tuyến tiền liệt sẽ gây ra những triệu chứng gì, điều trị như thế nào ạ?

Ở người lớn tuổi, thường là trên 50 là hiện tượng tuyến tiền liệt phì đại ra về kích thước. Nếu tuyến tiền liệt nằm ở một vị trí không liên quan đến đường tiểu thì có lẽ chúng ta không nên can thiệp nếu đây là lành tính, cũng giống như tóc bạc có thể không đẹp nhưng cũng không có hại cho chúng ta.

Thế nhưng tuyến tiền liệt lại ôm lấy niệu đạo sau, cửa ngõ từ nước tiểu từ trong bàng quang ra sẽ đi ngang qua cổ bàng quang và tuyến tiền liệt. Khi tuyến tiền liệt phì đại thì sẽ gây ra hiện tượng chèn ép vào đường tiểu làm cho bệnh nhân tiểu khó khăn, tiểu nhiều lần, ảnh hưởng đến chức năng khác của cơ thể.

Ví dụ như bệnh nhân bị phì đại tuyến tiền liệt ở người lớn tuổi, một đêm có thể tiểu 4-5 lần thậm chí có khi hơn. Một giấc ngủ mà phải dậy đến rất nhiều lần để đi tiểu như vậy thì chất lượng cuộc sống sẽ suy giảm nhanh chóng, bệnh nhân sẽ suy nhược cơ thể, làm tăng nguy cơ của các bệnh lý khác.

Đặc biệt, ảnh hưởng của tuyến tiền liệt khi phì đại như vậy sẽ làm cho bóng đái bị chống đối, tạo ra các túi thừa, tạo sỏi, nguy cơ nhiễm trùng, nhiễm khuẩn, đặc biệt nhất là suy thận.

Thế thì khi một bệnh nhân nam trên 50 tuổi có các dấu hiệu về đường tiểu như tiểu nhiều lần, tiểu rắt, cảm giác tiểu xong vẫn còn nước tiểu, bí tiểu,... chúng ta phải đến khám ngay với các bác sĩ chuyên khoa để có hướng giải quyết.

8. Nang (hay u nang) tuyến tiền liệt, là gì, thưa BS? Nang có cần điều trị không ạ?

Thường khi siêu âm hoặc chụp MRI người ta sẽ thấy những nang tuyến tiền liệt thì đây là những nang lành tính, không cần phải can thiệp. Tuy nhiên những loại nang này xuất phát từ tuyến của tiền liệt và phì đại ra.

Khi có biểu hiện của các nang này đi kèm với nhiễm trùng thì chúng ta phải điều trị bởi nếu không sẽ gây ra nguy cơ viêm tuyến tiền liệt. Bản chất của loại nang này là lành tính và sau này nếu như tuyến tiền liệt phát triển phì đại lên thì người ta có thể điều trị các phương pháp để cắt nang cũng giống như đối với sỏi tuyến tiền liệt, khi tuyến tiền liệt phì đại lên thì bác sĩ sẽ tiến hành cắt và sỏi có thể ra được.

Tôi chưa gặp trường hợp nang trở thành ung thư. Tuy nhiên, siêu âm có thể gặp nhiều trường hợp tuyến tiền liệt có nang. Thường thì nếu như không có triệu chứng gì ở đường tiểu dưới của bệnh nhân thì chúng ta vẫn tiếp tục theo dõi những nang này.

9. Khi có u xơ tuyến tiền liệt, nam giới sẽ được điều trị như thế nào?

Hiện nay thì hội thận Việt Nam đã thống nhất được danh từ “tăng sinh lành tính”. Ngày xưa thì danh từ này là “u phì đại lành tính”, “u xơ tuyến tiền liệt”, “phì đại tuyến tiền liệt”,... nhưng bản chất của nó vẫn là một loại tăng sinh lành tính.

Nếu như tuyến tiền liệt phát triển mà không ảnh hưởng đến đường niệu đạo thì chúng ta có thể sống hòa bình, không sao cả nhưng vì ảnh hưởng đến niệu đạo là đường ra của nước tiểu nên chúng ta cần phải có biện pháp.

Như vừa rồi tôi đã trình bày, đối với những bệnh nhân ngoài 50 có các triệu chứng tăng sinh tuyến tiền liệt thì tùy theo mức độ của bệnh lý mà người ta có những phương án điều trị khác nhau.

Trong tăng sinh tuyến tiền liệt có 3 mức độ: nhẹ, trung bình và nặng. Tăng sinh tuyến tiền liệt ở mức độ nhẹ thì bác sĩ sẽ hướng dẫn bệnh nhân có chế độ ăn uống hợp lý, thể thao, sinh hoạt điều độ và chế độ ăn sẽ giảm những chất kích thích như rượu, bia,... Khi theo dõi, không có nghĩa là bệnh nhân không làm gì mà bệnh nhân vẫn phải quan tâm đến nó một cách tích cực, ghi nhận các triệu chứng như thế nào để có phương án điều trị tiếp theo.

Mức độ nặng phì đại trung bình thì có thể điều trị nội khoa. Hiện nay có rất nhiều loại thuốc để điều trị bệnh lý này có thể ức chế các thụ thể alpha làm cho cơ ở cổ bàng quang bị giãn ra. Tuyến tiền liệt khi phì đại sẽ làm cho đường tiểu hẹp lại và khi được dùng thuốc ức chế alpha sẽ làm cho cơ ở vùng này giãn ra giúp bệnh nhân đi tiểu dễ dàng, cải thiện các triệu chứng.

Bên cạnh đó, có một thứ thuốc làm cho tuyến tiền liệt chậm phát triển lại, chúng ta sẽ phối hợp hai loại thuốc này với nhau. Thuốc làm giãn cổ bàng quang kết hợp với thuốc làm chậm phát triển tuyến tiền liệt sẽ giúp bệnh nhân cải thiện được các triệu chứng.

Ngoài ra, chúng ta cũng có thể sử dụng những loại thuốc có nguồn gốc từ thảo mộc, thuốc ức chế Muscarinic để ức chế co cơ của bàng quang, ức chế PDE5,... sẽ làm cải thiện dòng ra của đường tiểu.

Trong tăng sinh tuyến tiền liệt có một phương pháp chẩn đoán để dùng niệu động học để đánh giá đây là triệu chứng của tuyến tiền liệt hay do nguyên nhân của cơ bàng quang, do nguyên nhân của thần kinh, do sự bất hoạt của cơ vòng cổ bàng quang... Phương pháp đo niệu động học hay niệu dòng đồ sẽ giúp cho bác sĩ chẩn đoán xác định chính xác và cho thuốc phù hợp cụ thể cho bệnh nhân.

Khi điều trị nội khoa thất bại hoặc có các biến chứng tăng sinh tuyến tiền liệt ví dụ như túi thừa bàng quang, sỏi, tiểu ra máu, suy thận,... thì lúc này chúng ta phải can thiệp ngoại khoa.

Ngày xưa phương tiện hạn chế nên phải mổ mở nhưng những năm gần đây rất ít các trường hợp phải dùng đến phương pháp này. Hiện tại chúng ta đang sử dụng những biện pháp ít xâm lấn, có thể cắt đốt nội soi là một tiêu chuẩn vàng mà rất nhiều bệnh viện đang thực hiện.

Ngoài ra có thể dùng laser để bóc nhân để làm cho đường niệu đạo thông thoáng hoặc một số trường hợp dùng stent để làm rộng cổ bàng quang.

Ở Bệnh viện Nhân dân 115 của chúng tôi thì có phương pháp can thiệp tắc mạch tuyến tiền liệt, thực hiện rút 2 mạch tuyến tiền liệt lại để giúp nó teo nhỏ bớt kích thước để cải thiện bàng quang và đường tiểu.

Tóm lại, có rất nhiều phương pháp và tùy thuộc vào mức độ của bệnh mà bác sĩ sẽ đưa ra những chỉ định phù hợp cho từng bệnh nhân (cá thể hóa trong điều trị).

10. Bệnh nốt vôi hóa tuyến tiền liệt là gì, có nguy hiểm không ạ?

Siêu âm có thể thấy nốt vôi hóa tuyến tiền liệt, tôi cũng gặp rất nhiều bệnh nhân thắc mắc về bệnh này.

Theo tôi thì bệnh nhân cứ yên tâm nếu như chỉ là nốt vôi hóa tuyến tiền liệt, bởi đây là một hiện tượng rất bình thường. Các cơ quan khác của chúng ta cũng đều có các lớp vôi, thậm chí ngay dưới da cũng có nốt vôi, đó là sự lắng đọng của canxi.

Chúng ta không nên quá lo lắng về vấn đề này, tuy nhiên nếu nốt vôi hóa lớn lên thì có một số trường hợp sẽ trở thành sỏi trong tuyến tiền liệt. Nếu có sỏi mà kèm theo tăng sinh phì đại tuyến tiền liệt và có chỉ định can thiệp thì bệnh nhân sẽ được cắt nội soi, lúc này bác sĩ sẽ cắt cả những nốt vôi cũng như sỏi đưa ra ngoài.

Còn bản thân nếu như không có bất kỳ triệu chứng gì ngoài hình ảnh nốt vôi hóa thì chúng ta cứ yên tâm.

11. Phì đại tuyến, u xơ tuyến tiền liệt có trở thành ung thư không ạ? Làm sao để phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt, thưa BS?

Có một điều khi phì đại tuyến tiền liệt, người ta chưa có những bằng chứng để có thể chứng minh được rằng từ hướng lành sẽ chuyển sang hướng ác nhưng ở một bệnh nhân có thể xảy ra cả 2 hiện tượng vừa phì đại tuyến tiền liệt vừa ung thư.

Ở một bệnh nhân được xác định có bướu lành tuyến tiền liệt thì chưa có bằng chứng về khoa học là tuyến tiền liệt từ lành tính thành ung thư. Tuy nhiên, các dấu hiệu được xen kẽ lẫn nhau, một bệnh nhân bị ung thư tuyến tiền liệt thì tuyến tiền liệt vẫn phát triển, cũng chèn ép vào đường niệu đạo và cũng gây ra các triệu chứng của đường tiểu. Và một bệnh nhân phì đại tuyến tiền liệt cũng có những triệu chứng kích thích đường tiểu, vậy thì hai bệnh lý này khác nhau ở điểm nào?

Như chúng ta đã biết, tăng sinh tuyến tiền liệt thường phát triển ở những vùng trung tâm nên nhanh chóng xuất hiện và gây ra những triệu chứng ở đường tiểu dưới, ngược lại ung thư tuyến tiền liệt thường phát triển ở vùng ngoại vi của tuyến tiền liệt nên khi ung thư bắt đầu xuất hiện sẽ gây ra ít các triệu chứng, nhưng nếu như ung thư đã phát triển và lan vào vùng bên trong thì lúc đó sẽ gây ra triệu chứng.

Chúng ta thường có thể thấy những trường hợp ung thư tuyến tiền liệt đến với bệnh viện là ở giai đoạn trễ bởi vì xuất hiện đầu tiên ở vùng ngoại vi thì những vùng này là vùng xa và ít ảnh hướng đến đường niệu đạo và gây ra ít các triệu chứng của đường tuyến tiền liệt thì bệnh nhân cũng không cảnh giác, không đi kiểm tra định kỳ.

Khi có những triệu chứng về đường tiểu và bệnh nhân bắt đầu đi khám thì lúc này nếu đó là ung thư thì đã vào giai đoạn trễ, còn nếu phì đại tuyến tiền liệt thì lại ở giai đoạn phát triển sớm. Do ở vùng trung tâm nên khi phì đại tuyến tiền liệt phát triển lên thì ngay lập tức sẽ ảnh hưởng đến vùng niệu đạo và bệnh nhân sẽ xuất hiện các triệu chứng tuyến tiền liệt rất sớm.

Khi đến với chúng tôi, một trong những thăm khám đầu tiên đó là luồn ngón tay vào tuyến tiền liệt, nếu đây là ung thư thì bộ phận tuyến tiền liệt sẽ cứng, còn nếu là tăng sinh tuyến tiền liệt thì mật độ chắc hơn và sẽ không cứng.

Và đặc biệt khi chúng ta thử dấu ấn sinh học PSA thì trong ung thư tuyến tiền liệt thì chỉ số PSA sẽ cao hơn, nếu là tăng sinh tuyến tiền liệt thì chỉ số này có thể bình thường. Có một số trường hợp tăng sinh tuyến tiền liệt với thể tích khá lớn thì chỉ số PSA có thể tăng nhẹ. PSA là chỉ số để hướng đến bác sĩ để xác định, chẩn đoán đây là ung thư hay tăng sinh tuyến tiền liệt bởi vì hai bệnh này có hướng xử trí, điều trị sẽ khác nhau.

Trường hợp u xơ tuyến tiền liệt cũng vậy, một triệu chứng lành tính và một khi đã chắc chắn xác định đây là lành tính thì chưa có bằng chứng để chứng minh nó chuyển thành ung thư. Tuy nhiên, trên một bệnh nhân có thể vừa tồn tại tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt và ung thư tuyến tiền liệt, do vậy bệnh nhân phải khám bác sĩ chuyên khoa để tầm soát, phát hiện sớm ung thư khi nghi ngờ.

Tôi lấy ví dụ khi trên bệnh nhân có một tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt nhưng PSA tăng, siêu âm có những nhân lạ thì bệnh nhân có thể sinh thiết và phát hiện sớm ung thư, từ đó chúng ta sẽ có những phương pháp điều trị phù hợp.

~~~~~~~~
Những chia sẻ của TS.BS Trương Hoàng Minh - Trưởng khoa Ngoại niệu-Ghép thận, Bệnh viện Nhân dân 115, đã cung cấp cho bạn đọc một cái nhìn tổng thể về những bệnh thường gặp ở tuyến tiền liệt, hiểu rõ cách thăm khám và vai trò của việc tầm soát ung thư sớm. Thay mặt bạn đọc, xin chân thành cảm ơn bác sĩ!.

Hồng Nhung - Minh Khuê
Ảnh: Hoàng Long