Hotline 24/7
08983-08983

Thuốc giảm đau: Hiểu ĐỦ để chọn ĐÚNG loại thuốc cần dùng

Đau là một trong những triệu chứng thường gặp nhất. Vì vậy, thuốc giảm đau là một trong những giải pháp được dùng thường xuyên và phổ biến nhất. Vậy chọn lựa thuốc giảm đau như thế nào, dùng sao cho hợp lý để “khắc chế” được cơn đau hiệu quả, an toàn?

1. Đau và chọn thuốc giảm đau

Bạn có biết rằng 65% số người trên toàn cầu bị đau cơ thể ít nhất một lần một tuần? Đó có thể là đau đầu, đau răng, đau lưng… Thực tế, đau là một trong những phản ứng tự vệ của cơ thể khỏi những tổn thương, song đây là nỗi thống khổ của người bệnh gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng sống, công việc, sinh hoạt hằng ngày.

Có nhiều cách phân loại đau, nhưng trên lâm sàng có thể phân biệt theo hai hình thái diễn biến cấp tính và mạn tính. Trong đó, đau cấp tính là loại “đau triệu chứng”, xảy ra từ vài giờ, vài ngày đến dưới một tháng, thường do có tổn thương ở mô và khi được điều trị khỏi người bệnh sẽ hết đau.

Đau mạn tính có thể kéo dài từ 3-6 tháng hoặc lâu hơn nữa, tái đi tái lại nhiều lần, cảm giác này kéo dài ngay cả khi nguyên nhân gây đau đã được điều trị. Điều này xảy ra là do các dây thần kinh trở nên quá nhạy cảm và gửi tín hiệu đau đến não ngay cả khi tổn thương đã lành.

Vì đau là triệu chứng thường gặp ở người bệnh nên thuốc giảm đau là loại thuốc được sử dụng thường xuyên và phổ biến nhất. Để giúp việc sử dụng thuốc giảm đau hợp lý, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đề ra 3 cấp độ: đau nhẹ - đau trung bình - đau dữ dội với thang điểm 10 (1-2 đau nhẹ, 3-4 đau vừa phải, 5-6 đau nhiều, 7-8 đau dữ dội, 9-10 đau khủng khiếp).

Bậc 1 là khi đau nhẹ và vừa (thang điểm 1-4) ta nên dùng thuốc giảm đau thông thường mua không cần có toa của bác sĩ là Paracetamol hoặc thuốc nằm trong nhóm có tên gọi chung là thuốc chống viêm không steroid (viết tắt là NSAID, gồm có aspirin, ibuprofen, diclofenac...).

Nếu dùng thuốc giảm đau bậc 1 là Paracetamol hay aspirin không cải thiện có nghĩa người bệnh bị đau ở bậc cao hơn tức đau nặng ở bậc 2 hoặc đau dữ dội như đau ung thư là đau bậc 3. Lúc này phải dùng đến thuốc giảm đau loại gây nghiện có nguồn gốc thuốc phiện với loại trung bình như codein hoặc loại mạnh như morphin. Nhưng thuốc giảm đau bậc 2 và 3 có tính chất gây nghiện, vì vậy bắt buộc phải để cho bác sĩ điều trị chỉ định, tức là chỉ được dùng khi có đơn thuốc được ghi bởi bác sĩ.

2. Sử dụng thuốc giảm đau hợp lý, đúng cách

Nhiều người thường chịu đựng cơn đau lành tính như đau đầu do áp lực cuộc sống, căng thẳng hay đau khớp khi chuyển mùa vì cho rằng những cơn đau này sẽ biến mất sau đó, đồng thời lo lắng tình trạng lạm dụng thuốc giảm đau sẽ gây nghiện, mất trí nhớ…

Song các chuyên gia cũng khuyến cáo, nếu thực sự phải dùng thuốc giảm đau thì nên dùng sớm, điều này giúp “khắc chế” cơn đau đúng lúc, nâng cao chất lượng cuộc sống. Việc chọn và dùng thuốc giảm đau không phải là việc đơn giản, hời hợt mà đòi hỏi phải có sự thận trọng đúng mức.

Nguyên tắc cần nhớ khi sử dụng thuốc giảm đau là đối với những loại thuốc cần kê đơn, bệnh nhân cần tuân thủ thực hiện đúng quy định, không sử dụng khi không có sự tư vấn y tế. sĩ, dược sĩ khi quyết định kê đơn hoặc tư vấn thuốc giảm đau không cần đơn cũng cần khai thác tiền sử dùng thuốc. Điều này giúp lựa chọn thuốc phù hợp với triệu chứng đau, đồng thời tránh được việc sử dụng nhiều biệt dược có chứa cùng một hoạt chất dẫn đến nguy cơ quá liều.

Nguyên tắc thứ hai là lựa chọn thuốc giảm đau phụ thuộc vào bệnh nhân (cơ địa, tuổi, ...), loại  đau,  cường  độ,  mức  độ  nghiêm  trọng  của  đau,  cũng  như  các  chống  chỉ  định,  tác  dụng  không mong muốn và tương tác của thuốc. Nhất là với người cao tuổi, do đây là nhóm người có nhiều bệnh lý phức tạp, thường xuyên sử dụng nhiều thuốc trên nền nhiều yếu tố sinh lý, bệnh lý dẫn đến nguy cơ tăng tác dụng phụ, tương tác thuốc, quá liều thuốc.

Paracetamol gần như không gây ra các ảnh hưởng tiêu cực đến tim mạch hay hệ hô hấp, không gây mất cân bằng acid và base, không gây kích ứng hay xước niêm mạc dạ dày,… trong quá trình sử dụng.

Đối với người sử dụng thuốc khi cần giảm đau chỉ nên dùng thuốc giảm đau bậc 1 và nên chọn paracetamol là thuốc dùng đầu tiên. Vì loại thuốc này an toàn hơn aspirin hoặc các thuốc NSAID khác ở chỗ paracetamol không gây hại dạ dày, tức không gây viêm loét dạ dày - tá tràng. Điều quan trọng là sử dụng paracetamol đúng hàm lượng, liều dùng để đạt hiệu quả giảm đau.

Về mặt an toàn, liều paracetamol sử dụng giảm đau là uống 500 - 1.000 mg/lần, tùy thuộc vào cân nặng (liều lượng theo khuyến nghị quốc tế là từ 10-15mg paracetamol/kg/lần).

Chẳng hạn, với vóc dáng của người Việt trong thời đại mới, cân nặng trung bình của nam giới đã tăng lên 59,2±8,9kg và nữ là 50,8±6,6kg thì liều dùng phù hợp là 650mg paracetamol. Còn liều dùng 500mg paracetamol chỉ phù hợp với thể trạng thấp bé của người Việt gần 2 thập kỷ trước (trung bình 33-50kg). Trong khi đó, liều dùng 1.000mg phổ biến hơn với người nước ngoài bởi cân nặng trung bình của họ cao hơn người Việt, ví dụ như ở Mỹ (nam 88kg, nữ 75kg), Hàn Quốc (nam 69kg, nữ 57kg)...

Lưu ý, không dùng paracetamol quá 4 g một ngày và không sử dụng vượt quá 10 ngày ở người lớn và quá 5 ngày ở trẻ con, trừ khi được bác sĩ hướng dẫn.

Trong trường hợp, nếu tình trạng đau không cải thiện hoặc cải thiện, sau đó lại tái phát nên đến cơ sở điều trị để được bác sĩ khám, xác định nguyên nhân và giúp chọn loại thuốc giảm đau thích hợp. Không nên tự ý dùng thuốc giảm đau bậc cao hơn (bậc 2 hoặc bậc 3) có thể bị nghiện thuốc và tai biến nguy hiểm.

3. Giải đáp những thắc mắc thường gặp về thuốc giảm đau của độc giả

1. Thưa BS, do công việc căng thẳng nên thi thoảng em bị đau đầu. Em mua paracetamol loại 500mg nhưng uống vào không thấy hiệu quả mấy, thành ra khi uống 1 viên không thuyên giảm là lại thêm viên nữa. Như vậy có được không thưa BS? (Đỗ Thùy Chi, nữ, 29 tuổi, 52 kg, TPHCM)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Bạn thân mến,

Hiện nay đã có những loại thuốc được điều chế sẵn cho chúng ta với hàm lượng cao hơn trên một viên thuốc. Bạn cân nặng 52kg, nếu dùng paracetamol 500mg không thấy hiệu quả rõ rệt thì có thể sử dụng hàm lượng cao hơn như 650mg, như vậy số lượng viên bạn sử dụng cũng sẽ ít đi, có thể mỗi ngày bạn chỉ cần dùng khoảng 3 viên là đủ.

2. Khi bị đau đầu nên chọn thuốc giảm đau loại nào để hạn chế tối thiểu các tác dụng phụ mà vẫn đảm bảo hiệu quả giảm đau, thưa BS? (Phạm Viết Lành - Hà Nội)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Để có thể đưa ra lựa chọn nhóm thuốc nào thì trước tiên cần phải biết rằng cơn đau đầu của bạn là do nguyên nhân gì, từ đó mới có thể điều trị và chọn lựa nhóm thuốc thích hợp nhất.

Thông thường đối với những loại đau đầu như đau đầu căng cơ, đau đầu do cảm hoặc thời tiết thay đổi thì chúng ta có thể sử dụng những loại thuốc giảm đau ở bậc thấp nhất như paracetamol vì thuốc giảm đau này ít tác dụng phụ hơn là những loại thuốc giảm đau bậc cao và nó ít khiến người bệnh bị lệ thuộc vào thuốc.

Paracetamol là loại thuốc giảm đau không cần kê đơn, có thể mua tại các quầy thuốc, hiệu thuốc. Ảnh minh họa - Nguồn Internet

3. Chào bác sĩ, chồng tôi mỗi khi đau cổ là lại bị đau đầu, mà đôi khi bị giật mạnh nhói nữa ạ. Chồng tôi khó ngủ hay bấm điện thoại đến tận 1 - 2g sáng, công việc thì phải ngồi nhiều tập trung cao ạ.

Xin hỏi BS, tình trạng này là bệnh gì ạ? Làm sao để cải thiện thưa BS? Thi thoảng đau quá anh có dùng thuốc giảm đau, em muốn hỏi khi dùng thuốc thì cần lưu ý gì  ạ? (Trần Thị Thanh Hồng - Hongttt…@gmail.com)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Chào bạn,

Ngay ở câu hỏi đặt ra có lẽ bạn đã tự trả lời được rồi. Thứ nhất chồng bạn thức khuya 1-2 giờ sáng, rồi hôm sau lại dậy sớm để đi làm, như vậy sẽ không ngủ đủ giấc. Vì thế nguyên nhân đầu tiên là thiếu ngủ.

Thứ hai, khi bấm điện thoại não chúng ta phải làm việc. Thay vì giờ đó bộ não và đôi mắt cần được nghỉ ngơi thì chồng bạn lại bắt chúng hoạt động, do đó sẽ gây ra tình trạng căng thẳng quá mức và dẫn đến hiện tượng đau đầu.

Thứ ba, có thể do chồng bạn nằm gối quá cao, điều này làm cơ cổ bị căng và gây ra đau, đặc biệt là đau vùng gáy.

Vì thế, để giúp chồng bạn không bị đau đầu nữa tốt nhất là bạn nên khuyên chồng mình ngủ sớm, tránh sử dụng điện thoại khuya, nên đi ngủ trước 23g đêm là tốt nhất. Khi ngủ nên nằm gối thấp vừa phải.

Trong những đau đầu lành tính, chồng bạn có thể những loại thuốc tương đối và có ít tác dụng phụ nhất chính là Paracetamol có thể mua dễ dàng tại hiệu thuốc, một trong những nhóm an toàn và lành tính, ít tác dụng phụ trên cơ thể nhất. Lưu ý, không dùng paracetamol quá 4 g một ngày.

Thức khuya, xem điện thoại không chỉ gây ảnh hưởng mắt mà còn khiến não bộ phải hoạt động, làm việc liên tục, gây ra tình trạng đau đầu do thiếu ngủ. Ảnh minh họa - Nguồn Internet

4. Thưa BS, em bị đau đầu thường xuyên do không ngủ được, thường xuyên suy nghĩ lo âu không kiểm soát được. Đã từng khám và dùng thuốc điều trị thần kinh từ 4 năm trước, ngưng thuốc được hơn 1 năm nay. Mong BS cho em lời khuyên. (Tram Thi Hoang Anh - Tramhoanganh…@gmail.com)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Chào bạn,

Theo như mô tả bạn thường xuyên mất ngủ hay lo lắng, lo âu thì tất cả những nguyên nhân này đều có thể dẫn đến đau đầu. Nhóm đau đầu thường được nghĩ đến nhiều nhất đó là đau đầu do căng thẳng.

Khi bị đau đầu như vậy đầu tiên bạn cần phải điều chỉnh lại chế độ ngủ của mình, tăng thời gian ngủ lên. Nếu có nhiều lo âu trong công việc thì phải làm sao để phải giảm bớt đi những điều khiến bạn căng thẳng, thay đổi một chế độ ăn uống hợp lý, chịu khó mỗi sáng thức dậy luyện tập thể dục,…

Khi sử dụng các biện pháp không dùng thuốc mà cơn đau đầu vẫn chưa dứt thì bạn nên đến gặp bác sĩ để điều trị giúp bạn có cuộc sống được chất lượng hơn, từ đó năng suất công việc cũng sẽ cao hơn.

5. Thưa BS, hôm trước em mệt, đầu óc lâng lâng do cảm lạnh thì có nhờ bạn mua giùm thuốc giảm đau. Bạn em mang về Hapacol loại 650mg paracetamol, mà nhờ bạn nên không rõ có dùng được cho đau do cảm không ạ? Hapacol có công dụng gì, dùng được cho ai ạ? Em cảm ơn BS. (Thu Nguyệt - nguyennguyet65…@gmail.com).

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Bạn thân mến,

Theo thông tin từ nhà sản xuất, Hapacol với hàm lượng 650mg paracetamol phù hợp cho người lớn, trẻ em trên 12 tuổi trong tầm cân nặng 43-65kg. Ngoài công dụng điều trị triệu chứng đau do đau đầu, đau nửa đầu, đau răng, đau nhức do cảm cúm, đau họng, đau nhức cơ xương, đau do viêm khớp, đau sau khi tiêm ngừa hay nhổ răng... còn giúp hạ sốt ở bệnh nhân bị cảm hoặc các bệnh có liên quan đến sốt.

Trân trọng!

Kính mời quý độc giả cùng đón xem những nội dung tiếp theo trong chuyên đề Giảm đau hiệu quả.

Đối tác AloBacsi

Đăng ký nhận bản tin sức khoẻ

Để chủ động bảo vệ bản thân và gia đình

Đăng ký nhận bản tin sức khoẻ để chủ động bảo vệ bản thân và gia đình

hoàn toàn MIỄN PHÍ

Khám bệnh online

X