Kết quả thanh tra 20 cơ sở sản xuất kinh doanh TPCN tại TP HCM và 6 cơ sở ở Hải Phòng cho thấy sai sót trong quảng cáo TPCN chiếm tỉ lệ nhiều nhất với khoảng 50%, với các vi phạm như quảng cáo quá mức so với nội dung đã được duyệt, đưa vào quảng cáo những từ ngữ gây hiểu lầm.

Theo ông Nguyễn Thanh Phong, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, khi thanh kiểm tra, phát hiện có những sản phẩm thực tế công dụng là nâng cao sức đề kháng nhưng quảng cáo chữa cả HIV, ung thư. Việc quảng cáo "vống" đó gây hậu quả rất lớn. Ví dụ như người bị ung thư, đáng lẽ phát hiện sớm họ có thể được điều trị bằng phẫu thuật, xạ trị giúp người bệnh kéo dài cuộc sống, thậm chí khỏi bệnh hoàn toàn. Nhưng điều này lại khiến người bệnh bỏ các loại thuốc điều trị khác, tin vào TPCN với quảng cáo sai, mất cơ hội điều trị tốt hơn.

"Tôi cho rằng đó là cái tội của việc quảng cáo TPCN chứ không chỉ gian dối về thương mại. Các hàng hóa khác, quảng cáo gian dối người tiêu dùng chỉ mất tiền. Nhưng riêng với TPCN, gian dối thì không những mất tiền mà còn ảnh hưởng đến tính mạng", ông Phong nói.

Theo TS Trần Quang Trung, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, các doanh nghiệp TPCN cố tình lách luật, gây hiểu nhầm với người tiêu dùng ngay trong việc ghi nhãn sản phẩm. Ví dụ, có loại vitamin C chỉ có hàm lượng 50 gram, nhưng nhãn lại ghi chữ vitamin C 500 gram. Hay như những loại đông trùng hạ thảo, sâm, linh chi thì chẳng ai phân biệt đâu tốt- xấu, thật- giả vì dán nhãn tùy tiện, lẫn lộn.

Hiện nay, Việt Nam đã có tới 10 nghìn sản phẩm chức năng các loại và hiện có gần 2.000 doanh nghiệp kinh doanh loại sản phẩm này. Trong khi đó, việc lừa dối trong quảng cáo TPCN khiến nhiều người tin TPCN chữa được các bệnh nan y, nên không tiếc tiền sử dụng trong thời gian dài. Dĩ nhiên, bệnh ngày càng nặng và khi đến bệnh viện thì đã quá muộn. Bên cạnh đó, nhiều người dân dễ dàng tin những lời "rỉ tai" của bạn bè, của người bán TPCN, nên tự ý sử dụng mà không nắm được thông tin về bệnh học, cũng như sự tương tác giữa TPCN và thuốc, khiến việc điều trị không đạt được hiệu quả, thậm chí ảnh hưởng đến sức khỏe.

"TPCN tác dụng là sử dụng vi chất dinh dưỡng để bổ sung, phục hồi, đảm bảo chức năng nào đó của cơ thể. Tuy nhiên, người dân cần phải biết, dù các vi chất dinh dưỡng, chất khoáng rất cần cho cơ thể, nhưng cần ở mức độ nhất định, không thể dùng quá liều. Lạm dụng TPCN là rất không nên", TS.BS Lê Danh Tuyên, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng QG cho hay.

TS Trung cho biết, thời gian qua công tác quản lý TPCN còn nhiều bất cập. Nổi cộm là tình trạng kinh doanh đa cấp, lôi kéo nhiều người, thành phần tham gia tạo ra những kênh phân phối bát nháo, thậm chí lừa đảo. Với hình thức đa cấp, các "đại lý" dụ dỗ tuyên truyền người khác bằng cách thổi phồng công hiệu sản phẩm trị cả ung thư, HIV, trong khi có những sản phẩm chẳng khác gì ăn khoai, sắn…

"Vì TPCN không phải là thuốc nên chất lượng của TPCN không bắt buộc phải kiểm nghiệm lâm sàng. Chỉ khi nào xảy ra chuyện như ngộ độc, dị ứng trên người tiêu dùng thì cơ quan chức năng mới biết. Các phép thử đối với thảo dược chủ yếu là định tính (nhìn) chứ chưa làm được định lượng (xét nghiệm) như trên các sản phẩm đắt tiền sâm, nấm linh chi, đông trùng hạ thảo. Ngoài ra, vấn đề giá cũng chẳng ai quản lý vì tự các doanh nghiệp định giá sản phẩm, chưa kể bán hàng kiểu đa cấp. Đây cũng là điều gây thiệt thòi cho người tiêu dùng", TS Trung chia sẻ.

Khảo sát của Cục An toàn thực phẩm năm 2011 cho thấy, tại một số thành phố lớn như: Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, có hơn 50% số người lớn sử dụng TPCN. Điều này cho thấy sử dụng TPCN để chăm sóc sức khỏe đã trở thành xu hướng toàn cầu trong thời đại hiện nay. Tuy nhiên, phần đông người tiêu dùng trong nước vẫn chưa nhận thức được đúng công dụng của thực phẩm chức năng.