Theo BS.CK2 Nguyễn Xuân Thắng, sau khi bị rách sụn chêm nếu không được tập vật lý trị liệu, bệnh nhân sẽ bị teo cơ chân phẫu thuật, cứng khớp và vị trí phẫu thuật phục hồi chậm. Cũng có thể bệnh nhân không thể quay trở lại lao động trước đây được.

Sau đây là một số bài tập theo phác đồ của Bộ Y tế, bệnh nhân nên được tập theo và tốt nhất có kỹ thuật viên vật lý trị liệu trợ giúp, hướng dẫn.

Giai đoạn I: 1 tuần sau phẫu thuật

Mục tiêu:

• Kiểm soát đau và phù nề.
• Bắt đầu tập vận động khớp gối.
• Tập co cơ tĩnh cơ tứ đầu đùi.

Bài tập:

• Bệnh nhân được mang nẹp đùi cẳng chân với khớp gối duỗi hoàn toàn tránh làm ảnh hưởng tới sụn chêm được tái tạo. Nẹp được mang cả ngày và đêm.
• Có thể vận động gập duỗi gối ngay từ ngày thứ 2 sau mổ. Không được gập gối quá 90º (tháo nẹp khi tập). Gối được phép gấp khi bệnh nhân ngồi và khi bệnh nhân không đi lại.
• Tập gồng cơ đùi tư thế gối duỗi hoàn toàn, gồng 20 lần, mỗi lần giữ 5 giây, tập khoảng 3 liệu trình 1 ngày.
• Tập duỗi thẳng khớp gối ở tư thế nằm hoặc ngồi cố gắng giữ ở tư thế đó trong 5 phút. Tập 3 lần/ngày.
• Đeo nẹp: Tập vận động khớp háng và khớp cổ chân
• Bệnh nhân được sử dụng nạng khi đi bộ (mang nẹp duỗi gối hoàn toàn) chịu trọng lượng dần lên chân phẫu thuật, bệnh nhân có thể chịu trọng lượng hoàn toàn khi bệnh nhân không thấy đau khớp gối.

Giai đoạn II: 2 đến 6 tuần sau phẫu thuật

Mục tiêu:

• Bảo vệ khớp gối tránh vận động quá mức và làm lành vết thương.
• Lấy lại tầm vận động của khớp, với giới hạn gập gối đến 90º
• Bắt đầu tập mạnh sức cơ.

Các bài tập:

• Tập gồng cơ tứ đầu đùi, tập 20 lần, mỗi lần giữ 5 giây, ngày tập 3 liệu trình như vậy.
• Tập duỗi thẳng khớp gối, giữ mỗi lần 5 phút, 3 lần/ngày.
• Tập gập duỗi khớp gối khi tháo nẹp gấp không quá 90º, tập 20 động tác, 3 lần/ngày.
• Nằm với chân duỗi thẳng: co cơ tĩnh toàn bộ chân phẫu thuật:
• Nâng chân lên khỏi mặt giường.
• Có thể đặt một cái gối dưới khớp gối, gồng cơ nâng chân thẳng, giữ 5 giây sau đó gập gối xuống.
• Vận động khớp cổ chân.
• Dạng khép khớp háng với gối duỗi thẳng.
• Đứng: chịu trọng lượng lên chân phẫu thuật.
• Nhún chân, chịu trọng lượng lên mũi chân, giữ 1 giây, làm khoảng 20 lần.
• Tập xuống tấn với gối gấp 45º, giữ 5 giây sau đó từ từ đứng lên, làm như vậy khoảng 20 lần.
• Khi đi lại : Đi bộ đeo nẹp với gối duỗi thẳng, sử dụng nạng khi đi bộ, chịu trọng lượng vào chân phẫu thuật. Nếu thấy đau khớp gối, giảm trọng lượng tỳ vào chân phẫu thuật. Có thể gấp gối khi ngồi. Sau 4 tuần có thể bỏ nẹp duỗi gối khi đi lại.

Giai đoạn III: 6 đến 12 tuần sau phẫu thuật sụn chêm

Mục tiêu:

• Chịu trong lượng vào chân phẫu thuật
• Lấy lại hết tầm vận động của khớp gối.
• Tập mạnh sức cơ.

Các bài tập:

• Bài tập gập duỗi khớp gối chủ động lấy lại tầm vận động bình thường của khớp gối.
• Bắt đầu bỏ nạng tập đi bộ chậm.
• Tiếp tục tập các bài tập ở giai đoạn trên.
• Tập đứng chịu lực hoàn toàn trên chân phẫu thuật.
• Tập xuống tấn: Gập gối đến 90º giữ 5 giây sau đó từ từ đứng lên.
• Tập đứng lên từ tư thế ngồi trên ghế.
• Tập vận động gập duỗi gối có sức cản (trên máy tập hoặc dụng cụ trợ giúp tránh không được xoắn vặn khớp gối).
• Tập lên xuống cầu thang.
• Tập đạp xe đạp từ 10 tới 20 phút.
• Giai đoạn này chưa chạy và chơi thể thao.

Giai đoạn IV: Sau 4 tháng phẫu thuật

Bệnh nhân bắt đầu tập chạy.

Sau 6 tháng bệnh nhân trở lại các hoạt động thể thao.

Chú ý điều chỉnh trong quá trình tập:

• Nếu thấy đau, sưng tăng sau tập thì giảm thời gian tập và số lần tập xuống
• Có thể trườm lạnh khớp gối phẫu thuật sau mỗi lần tập để tránh sưng đau, chú ý chỉ trườm lạnh sau tập hoặc khi bị sưng đau tăng, tránh trườm lạnh kéo dài làm co mạch máu dẫn đến giảm nuôi dưỡng khớp sẽ chậm phục hồi
• Sau 1 tuần phẫu thuật có thể trườm nóng để tăng tuần hoàn nuôi dưỡng cho khớp.

BS.CK2 Nguyễn Xuân Thắng

Nguyên trưởng khoa Y học cổ truyền-Phục hồi chức năng, Bệnh viện Nhân dân 115