Tầm soát ung thư đại trực tràng: Khi nào cần làm?

1. Tầm soát ung thư đại trực tràng sớm có ý nghĩa như thế nào?

Việc tầm soát ung thư đại trực tràng có ý nghĩa như thế nào, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Thiện Nhân - Trưởng đơn vị ung bướu, Bệnh viện Nguyễn Trãi TPHCM trả lời:

Tầm soát có nghĩa là tìm kiếm ung thư ngay từ giai đoạn rất sớm. Ung thư giai đoạn sớm thường diễn tiến âm thầm nên người bệnh dễ bỏ qua.

Khi phát hiện sớm, điều trị đơn giản, hiệu quả cao, thời gian nằm viện ngắn, chi phí thấp.

Ngược lại, nếu phát hiện muộn, bệnh nhân có thể phải trải qua nhiều đợt phẫu thuật, hóa trị phức tạp, tăng gánh nặng tài chính và ảnh hưởng đến chất lượng sống.

2. Những phương pháp tầm soát ung thư đại trực tràng được khuyến cáo

Với sự tiến bộ của y học, hiện nay có những phương pháp tầm soát ung thư đại trực tràng nào, thưa bác sĩ?

BS.CK2 Nguyễn Thiện Nhân trả lời:

Hiện nay có 2 phương pháp tầm soát ung thư đại trực tràng được khuyến cáo:

- Xét nghiệm tìm hồng cầu trong phân: Giúp phát hiện chảy máu vi thể - dấu hiệu có thể do polyp hoặc ung thư. Dù mắt thường không thấy máu trong phân, nhưng xét nghiệm có thể phát hiện hồng cầu. Nếu kết quả dương tính, bệnh nhân sẽ được chỉ định nội soi đại trực tràng để xác định nguyên nhân.

- Nội soi đại trực tràng: Là phương pháp phát hiện tổn thương, xác định là lành tính hay ác tính. Trong một số trường hợp, nếu phát hiện tổn thương ở giai đoạn sớm, có thể tiến hành cắt bỏ ngay qua nội soi, tránh được phẫu thuật lớn sau này.

3. Những ai nên tầm soát ung thư đại trực tràng?

Những nhóm đối tượng nào sẽ có nguy cơ mắc phải ung thư đại trực tràng, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Thiện Nhân trả lời:

Tầm soát ung thư đại trực tràng chia làm 2 nhóm nguy cơ:

Nhóm nguy cơ trung bình: Người từ 45 - 75 tuổi, không có tiền sử gia đình mắc ung thư đại trực tràng, không có bệnh lý đa polyp, đột biến gen liên quan đến ung thư.

Phương tiện và tần suất tầm soát: Xét nghiệm máu ẩn trong phân mỗi năm 1 lần và nội soi đại trực tràng 5 năm/lần nếu kết quả lần trước bình thường.

Nhóm nguy cơ cao: Có người thân mắc ung thư đại trực tràng (đặc biệt trước 45 tuổi), có bệnh lý polyp, đột biến gen…

Phương tiện và tần suất tầm soát: Nội soi đại trực tràng bắt đầu từ 40 tuổi hoặc sớm hơn 10 năm so với độ tuổi người thân bị bệnh; tần suất tầm soát từ 1- 3 năm/lần. Xét nghiệm phân nên thực hiện hằng năm. Một số trường hợp có thể xét nghiệm tìm DNA hoặc RNA của tế bào ung thư trong phân, đây là phương pháp hiện đại có độ nhạy cao.

4. Các kỹ thuật mới giúp tầm soát ung thư đại trực tràng sớm

Bác sĩ có thể chia sẻ thêm về các kỹ thuật mới, giúp người dân bớt e ngại khi tầm soát?

BS.CK2 Nguyễn Thiện Nhân trả lời:

Trước đây, nội soi đại trực tràng gây khó chịu, nhất là với phụ nữ. Nhưng hiện nay, kỹ thuật này đã có hỗ trợ gây mê, không đau.

Ngoài ra, nội soi không chỉ để chẩn đoán mà còn điều trị các tổn thương sớm như polyp, ung thư khu trú.

Một cập nhật nổi bật khác là xét nghiệm DNA/RNA trong phân - phát hiện ung thư ngay cả khi chưa nội soi. Phương pháp này không xâm lấn, chi phí hợp lý và mở ra cơ hội tầm soát dễ tiếp cận hơn cho cộng đồng.

5. Việc tầm soát ung thư đại trực tràng có gây hại gì không?

Một số bệnh nhân lo lắng rằng việc tầm soát có thể gây ra những tác hại gì không, thưa bác sĩ? 

BS.CK2 Nguyễn Thiện Nhân trả lời:

Hiện có hai phương pháp chính để tầm soát ung thư đại trực tràng: Một là xét nghiệm phân hoặc máu. Hai là nội soi đại trực tràng. 

Trong đó, nội soi đại trực tràng là một kỹ thuật xâm lấn nhưng với sự hỗ trợ của gây mê, cảm giác khó chịu của bệnh nhân đã giảm đi rất nhiều.

Khi thực hiện nội soi vẫn có một tỷ lệ rất nhỏ xảy ra như chảy máu, xuất huyết hoặc nghiêm trọng hơn là thủng ống tiêu hóa nhưng rất hiếm.

Nội soi đại trực tràng không chỉ giúp chẩn đoán mà còn điều trị sớm, nên vẫn được áp dụng rộng rãi trong y tế.

Trước khi nội soi, bệnh nhân được khám, đánh giá toàn diện bởi bác sĩ. Các yếu tố như tim mạch, tình trạng đông máu, bệnh lý nền sẽ được kiểm tra kỹ. Khâu đánh giá tiền nội soi càng kỹ lưỡng thì nguy cơ tai biến càng giảm.

6. Sự khác biệt giữa khám sức khỏe định kỳ và tầm soát ung thư đại trực tràng

Thưa BS, một số bệnh nhân thường xuyên đi khám sức khỏe định kỳ nhưng sau này được bác sĩ chẩn đoán là mắc ung thư đại trực tràng. Điều này làm họ suy sụp rất nhiều, vậy việc chúng ta đi kiểm tra sức khỏe định kỳ và tầm soát ung thư đại trực tràng khác nhau như thế nào?

BS.CK2 Nguyễn Thiện Nhân trả lời:

Khám tổng quát không đồng nghĩa với việc bạn đã được tầm soát ung thư.

Khám tổng quát thường chỉ bao gồm một số xét nghiệm cơ bản, siêu âm tổng quát hoặc chụp X-quang.

Trong khi đó, tầm soát ung thư là một quá trình có chủ đích, sử dụng các phương tiện chuyên biệt đã được chứng minh hiệu quả trong việc phát hiện sớm ung thư, ví dụ như nội soi đại trực tràng, xét nghiệm máu chuyên biệt, CT tầm soát.

Một số bệnh nhân cho rằng xét nghiệm máu có thể cho biết tất cả mọi vấn đề về sức khỏe, nhưng điều này không chính xác. Trong máu có hàng trăm chỉ số, bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm tùy theo mục tiêu khám. Nếu bạn không yêu cầu xét nghiệm đường huyết hoặc mỡ máu, thì kết quả sẽ không có. 

Việc bạn đã siêu âm trước đó nhưng sau này phát hiện khối u đại tràng là điều hoàn toàn có thể xảy ra.

7. Polyp đại tràng có thể gây ung thư không?

Nhiều bệnh nhân lo lắng khi được chẩn đoán có polyp sau nội soi. Vậy bác sĩ có thể giải thích rõ hơn polyp là gì và nguy cơ ung thư ra sao?

BS.CK2 Nguyễn Thiện Nhân trả lời:

Polyp là tổn thương dạng u lành tính phát triển trong lòng ruột. Phần lớn polyp có thể được loại bỏ dễ dàng trong quá trình nội soi bằng phương pháp cắt qua thòng lọng điện.

Dù đa số polyp là lành tính, vẫn có một tỷ lệ nhỏ polyp mang tính tiền ung thư. Vì vậy, sau khi cắt, bác sĩ sẽ gửi mẫu đi giải phẫu bệnh. Nếu có yếu tố nguy cơ cao, bệnh nhân sẽ được hẹn tái khám.

Đối với những bệnh nhân có đa polyp (rất nhiều polyp trong đại tràng), việc cắt từng phần một không khả thi. Trong trường hợp này, có thể xem đây là tiền ung thư và bệnh nhân sẽ được cân nhắc cắt đoạn đại tràng để phòng ngừa ung thư.

8. Chi phí và địa điểm tầm soát ung thư đại trực tràng

Với người dân ở vùng xa, chi phí và địa điểm tầm soát là mối quan tâm lớn. Vậy chi phí tầm soát hiện nay ra sao, và người dân có thể đến đâu để thực hiện? 

BS.CK2 Nguyễn Thiện Nhân trả lời:

Hiện nay, tầm soát ung thư, trong đó có ung thư đại trực tràng, chưa được bảo hiểm y tế chi trả. Tuy nhiên, chi phí thực tế không cao. 

Tại một số bệnh viện, chi phí nội soi gây mê chỉ khoảng 2 triệu đồng. Người dân có thể thực hiện tầm soát tại các bệnh viện đa khoa có phòng nội soi. 

Tại TPHCM, bệnh viện Nguyễn Trãi hiện đã triển khai đầy đủ kỹ thuật nội soi tầm soát, cắt polyp và điều trị tổn thương ung thư giai đoạn sớm.

9. Hiệu quả của việc tầm soát ung thư đại trực tràng sớm

Vì sao người dân nên tầm soát ung thư đại trực tràng sớm, nếu không thực hiện thì hậu quả có thể là gì, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Thiện Nhân trả lời:

Không chỉ riêng ung thư đại trực tràng mà tất cả các loại ung thư đều có thể tầm soát sớm.

Nếu phát hiện ung thư sớm khi còn là một tổn thương nhỏ, việc điều trị rất đơn giản, hiệu quả cao và ít tốn kém.

Ngược lại, nếu phát hiện muộn, ung thư di căn sẽ khiến quá trình điều trị kéo dài, chi phí tăng cao và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần người bệnh.