1. Thuốc Corticoid dạng xịt được chỉ định cho những trường hợp nào? Độ tuổi nào có thể bắt đầu sử dụng?

Thuốc Corticoid dạng xịt nằm trong họ thuốc steroid có tác dụng chống viêm và dị ứng tại chỗ. Dạng dùng này được xịt vào mũi để giúp giảm nghẹt mũi, kích ứng, dị ứng và một số vấn đề về mũi khác.

So với thuốc đường uống, corticoid dạng xịt ít tác dụng phụ hơn và giúp giảm hiệu quả các triệu chứng ở hầu hết trường hợp, đặc biệt là ở những bệnh nhân viêm mũi dị ứng nặng ở giai đoạn mãn tính. Đó là nhờ vào hai ưu điểm nổi bật.

Một là thuốc chủ yếu tác dụng tại niêm mạc mũi, ít tác dụng toàn thân vì vậy sẽ không gây ra nhiều tác dụng phụ trên dạ dày, huyết áp, đường huyết, xương khớp... như corticoid đường uống. Hai là thuốc sử dụng ở dạng xịt với liều lượng rất nhỏ - chỉ một vài trăm microgam, dưới dạng các hạt cực nhỏ như sương mù, dễ thấm sâu vào niêm mạc mũi xoang nên thuốc có tác dụng nhanh.

Chính nhờ những đặc tính ưu việt này, thuốc có hiệu quả cao trong điều trị nhưng vẫn tương đối an toàn khi sử dụng trong thời gian dài. Thuốc không có chống chỉ định với người bệnh dạ dày nói riêng và nhiều bệnh khác nói chung (trừ trường hợp bệnh lao phổi).

Hiện, thuốc xịt mũi corticoid đa phần là do bác sĩ kê đơn (Rx), chỉ một số ít được phân loại OTC (không kê đơn). Trong đó, thuốc corticoid dạng xịt chứa Budesonide là thuốc không cần kê đơn, được chỉ định để điều trị và ngăn ngừa các triệu chứng dị ứng theo mùa và quanh năm (như nghẹt, chảy nước mũi, nghẹt mũi hoặc ngứa mắt, mũi, họng, hắt hơi); điều trị và phòng ngừa polyp mũi.

Corticoid xịt mũi như loại chứa Budesonide giúp duy trì hiệu quả cả ngày (Ảnh minh họa)

2. Sử dụng Corticoid dạng xịt như thế nào để đảm bảo hiệu quả (liều lượng, kỹ thuật sử dụng, lưu ý trước - trong và sau khi dùng…)?

Lưu ý trước khi sử dụng, hãy lau sạch vòi xịt. Thuốc cần được tinh chỉnh trước khi sử dụng lần đầu tiên hoặc khi không sử dụng trong một thời gian dài (trên 1 tuần), bằng cách mở nắp và lắc đều chai thuốc, sau đó bóp nhả vòi xịt cho tới khi thấy có thuốc phun ra đều và dưới dạng phun mù. Tránh không để thuốc phun vào mặt.

Nếu vòi xịt bị tắc, kéo mạnh để gỡ vòi xịt ra khỏi phần thân và ngâm trong nước nóng vài phút rồi rửa lại bằng nước lạnh, sau đó để khô tự nhiên rồi lắp lại vào thân. Không dùng kim hay vật nhọn để thông vòi xịt vì có thể làm hư và làm lượng thuốc xịt ra không chính xác.

Nguyên tắc sử dụng, tay phải xịt mũi trái và tay trái xịt mũi phải, không chạm và hướng vòi xịt vào phía vách ngăn mũi để tránh hiện tượng bị chảy máy cam. Khi xịt thuốc, không đưa đầu xịt vào mũi quá sâu mà chỉ đặt vòi xịt ở ngay đầu mũi để xịt thuốc vào đúng niêm mạc mũi.

Các bước sử dụng:

1. Hít thở nhẹ vài lần hoặc hỉ mũi để làm thông đường mũi

2. Mở nắp và lắc đều chai thuốc

3. Dùng ngón tay bịt một bên mũi

4. Đưa phần vòi xịt vào bên trong phía bên mũi còn lại, hướng phần vòi xịt vào phía sâu bên trong mũi, không hướng về phía vách ngăn mũi.

5. Bóp vòi xịt để phun thuốc vào trong mũi, hít vào từ từ, nhẹ nhàng.

6. Lặp lại các bước từ 3-5 cho phía mũi đối điện

7. Sau khi dùng xong, lau mũi với khăn giấy và đóng nắp chai thuốc

Lưu ý sau khi sử dụng. Nên súc miệng bằng nước, không nuốt sau mỗi lần dùng thuốc corticoid. Bảo quản thuốc ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Khi đã mở nắp lọ thuốc, chỉ sử dụng tối đa trong vòng 1 tháng. Nếu dùng thuốc cho trẻ nhỏ, cha mẹ cần giúp trẻ dùng để xịt thuốc được đúng cách.

TTƯT.BS.CK2 Nguyễn Vĩnh Phước - Trưởng khoa Tai mũi họng, BV Thống Nhất (bác sĩ tư vấn)

3. Người viêm mũi dị ứng nên bắt đầu sử dụng Corticoid dạng xịt khi có triệu chứng hoặc dùng thường xuyên? Thời gian dùng thuốc tối ưu nhất là trong bao lâu?

Tùy vào từng tình trạng cụ thể mà bác sĩ sẽ chỉ định loại thuốc với liều lượng phù hợp. Thông thường, trong 2 tuần đầu tiên người bệnh sẽ xịt ngày 2 lần vào buổi sáng và tối. Mỗi lần xịt 2 nhát sau khi đã vệ sinh mũi sạch sẽ.

Nếu tình trạng bệnh thuyên giảm có thể điều chỉnh để giảm bớt liều lượng thuốc xuống còn 1 lần/ngày và có thể dùng duy trì trong vòng 1 tháng. Trong 6 tháng tiếp theo, tùy vào tình hình diễn biến của bệnh mà bác sĩ sẽ điều chỉnh liều lượng thuốc cho phù hợp nhất.

Bệnh nhân được điều trị bằng corticoid dạng xịt thường sẽ giảm triệu chứng chỉ trong 5-7 giờ sau khi bắt đầu điều trị. Nhưng hiệu quả đầy đủ thường chỉ đạt được sau một thời gian sử dụng (vài ngày đến vài tuần) điều trị.

Nhiều người vì nôn nóng giảm triệu chứng, sau 1-2 ngày sử dụng không thấy hiệu quả liền ngưng thuốc, điều này không đúng, việc dùng thuốc đúng và đủ theo chỉ định của bác sĩ là bắt buộc.

4. Người mắc COVID-19 hoặc trước - sau tiêm vắc xin COVID-19 có được dùng Corticoid dạng xịt? Nếu không được dùng, thì sau bao lâu người bệnh có thể sử dụng lại? Nếu sử dụng được thì cần nhớ những gì?

Đầu tiên, đối với người mắc COVID-19, hiện nay nhiều tỉnh thành áp dụng điều trị, theo dõi F0 tại nhà. Vì vậy, ngoài việc sử dụng các thuốc được y tế cấp phát để điều trị COVID-19, thì đối với các bệnh khác đã có trước đó cũng cần tiếp tục dùng thuốc, người bệnh không nên tự ý ngừng điều trị mà cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.

Viêm mũi dị ứng cũng không ngoại lệ, người bệnh vẫn tiếp tục duy trì điều trị song song với COVID-19, không có lý do gì khi chúng ta đang điều trị mà ngưng cả. Hơn nữa, một số nghiên cứu cũng cho thấy việc sử dụng corticoid dạng xịt mũi có thể mang lại lợi ích cho người bệnh COVID-19. Mặt khác, việc kiểm soát các bệnh lý đi kèm như viêm mũi dị ứng sẽ làm cho bệnh nhân dễ chịu hơn, giúp bệnh nhân thuận lợi và thoải mái hơn trong quá trình điều trị COVID-19.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, Corticoid dạng xịt mũi giúp giảm khả năng chuyển nặng, nhập viện và tử vong ở người mắc COVID-19 (Ảnh minh họa)

Thứ hai, đối với việc tiêm vắc xin COVID-19 ở người đang điều trị bằng corticoid. Trước đây, Bộ Y tế ban hành Hướng dẫn tạm thời khám sàng lọc trước tiêm chủng vắc xin phòng COVID-19 trong đó có trì hoãn với những người trong vòng 14 ngày sử dụng corticoid liều cao tác dụng toàn thân đường uống (từ 20 mg trở lên). Tuy nhiên, hiện nay trong hướng dẫn mới nhất đã không còn tiêu chuẩn này. Vì vậy, chúng ta không cần phải quá lo lắng về việc có nên ngừng sử dụng thuốc ức chế miễn dịch này hay không.

Về corticoid nếu phải sử dụng liều cao dạng uống này thường sẽ có chỉ định của bác sĩ điều trị, vì vậy trước hoặc sau khi tiêm vắc xin người bệnh cũng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa mình đang điều trị về việc có cần ngưng sử dụng hay không. Còn đối với corticoid dùng liều lượng nhỏ, nhất là tác dụng tại chỗ trên niêm mạc mũi như Budesonide thì không cần ngưng sử dụng.

Hiện nay, các bằng chứng cho thấy việc duy trì corticoid không ảnh hưởng đến hiệu quả kháng thể của vắc xin. Do đó, người sử dụng corticoid vẫn có thể duy trì sử dụng trước, trong và sau khi tiêm vắc xin COVID-19, tốt nhất nên tham vấn bác sĩ.

5. Chất budesonide trong một số loại thuốc Corticoid dạng xịt là chất gì? Phụ nữ mang thai, trẻ em có được sử dụng Corticoid dạng xịt chứa Budesonide? Nếu được thì cần lưu ý gì khi sử dụng?

Budesonide là một loại corticoid xịt mũi, được bào chế theo 2 dạng là Budesonide thường (tự do) và budesonide ester hóa. Cụ thể, khi xịt vào mũi, Budesonide tự do sẽ đem lại tác dụng ngay tại chỗ, còn Budesonide este hóa sẽ nằm trong niêm mạc mũi và phóng thích ra Budesonide từ từ, kéo dài suốt 24 giờ. Điều này giúp nồng độ Budesonide tại mũi luôn ổn định, duy trì hiệu quả cả ngày.

Corticoid dạng xịt mũi như loại chứa Budesonide được chỉ định để điều trị và ngăn ngừa các triệu chứng dị ứng theo mùa và quanh năm (như nghẹt, chảy nước mũi, nghẹt mũi hoặc ngứa mắt, mũi, họng, hắt hơi); điều trị và phòng ngừa polyp mũi. Hoạt chất Budesonide thuộc nhóm corticosteroid hoạt động bằng cách làm giảm sưng (viêm) niêm mạc mũi.

Corticoid dạng xịt chứa Budesonide được xem là phương pháp điều trị tương đối an toàn và hiệu quả trong viêm mũi dị ứng, bởi có thể làm giảm các triệu chứng, ngay cả với các trường hợp kéo dài dai dẳng và gần như rất ít tác dụng phụ hơn so với corticoid đường uống.

Hiện nay, nhiều nhà lâm sàng thường chọn Budesonide nếu bắt đầu glucocorticoid đường mũi lần đầu tiên trong trường hợp cần phải sử dụng corticoid trong thời kỳ mang thai, vì thuốc này được phân loại mức độ an toàn loại B, trong khi hầu hết các glucocorticoid khác được phân loại C.

Corticoid dạng xịt mũi như loại chứa Budesonide do có đặc điểm sinh khả dụng toàn thân thấp đã được nhiều công trình nghiên cứu chứng minh sự an toàn, ngay cả đối với phụ nữ mang thai. Vì vậy, nếu đã được bác sĩ chỉ định điều trị thì có thể yên tâm tuân thủ hướng dẫn dùng thuốc. Trước khi chỉ định, bác sĩ đã cân nhắc lợi - hại của thuốc đối với sức khỏe của mẹ và bé.

Ở trẻ em, theo hướng dẫn sử dụng corticoid dạng xịt mũi chứa Budesonide nhà sản xuất khuyến cáo có thể sử dụng cho trẻ từ 6 tuổi trở lên. Trẻ em nếu không tự thực hiện việc xịt thuốc thì lưu ý phải có sự trợ giúp từ người lớn. Trước khi xịt thuốc cần được kỹ hướng dẫn trước khi sử dụng về liều lượng, cách dùng. Nguyên tắc là, dùng tay phải để xịt mũi trái và ngược lại để thuốc hướng về niêm mạc mũi và xoang.

Trẻ trên 6 tuổi bị viêm mũi dị ứng có thể sử dụng corticoid dạng xịt mũi như loại chứa Budesonide (Ảnh minh họa)

6. Khi sử dụng Corticoid dạng xịt chứa Budesonide có cần tránh thực phẩm hoặc các thói quen nào khác? Liệu nó có gây tương tác với các loại thuốc điều trị bệnh?

Khi sử dụng Corticoid dạng xịt mũi như loại chứa Budesonide cần lưu ý đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, dùng đúng liều lượng, chỉ định. Về dinh dưỡng nên cung cấp đầy đủ các chất cho cơ thể, ăn uống lành mạnh, tránh những thực phẩm bản thân bị dị ứng (nếu có).

Về tương tác thuốc, theo Dược thư quốc gia, mặc dù cho tới nay chưa có báo cáo về những tương tác thuốc, nhưng người ta cho rằng budesonide có khả năng tương tác với những thuốc được biết là có tương tác với những corticosteroid khác như: Barbiturat, phenytoin, rifampicin, oestrogen, thuốc chống viêm không steroid…

Ngoài ra còn có Ketoconazol được cho là làm tăng nồng độ trong huyết tương của Budesonide dạng uống, không có thông tin về tương tác nay đối với Budesonid đường mũi. Tuy nhiên, trước khi sử dụng nên trao đổi với dược sĩ, bác sĩ về các loại thuốc bạn đang sử dụng để được tư vấn cách dùng hữu hiệu nhất.

Chương trình này được tài trợ bởi công ty Johnson & Johnson Việt Nam