Sỏi mật là sự kết tụ thành khối rắn của các thành phần dịch mật, tạo nên một hoặc nhiều viên giống như viên sỏi, nằm trong lòng hệ mật.

Tùy vị trí, có hai loại sỏi là sỏi túi mật và sỏi đường mật.

Sỏi túi mật có thể rơi xuống ống mật chủ, biến thành sỏi đường mật (gọi là thứ phát) nhưng không có chiều ngược lại.

Sỏi túi mật và sỏi đường mật khác nhau từ nguyên nhân, chất tạo sỏi, cho đến triệu chứng và cách điều trị.
 
Siêu âm là phương pháp phổ biến và khá hiệu quả trong việc xác định bạn có bị sỏi mật hay không.

Sỏi túi mật có thể gây ung thư

Triệu chứng điển hình của sỏi túi mật là những cơn đau dữ dội vùng dưới sườn phải kèm nôn ói. Đau có thể tự giảm trong vài giờ. Nếu kéo dài sẽ gây viêm túi mật cấp làm cho bệnh nhân sốt, đau bụng lan rộng, có khi nhiễm trùng nặng gây sốc và các biến chứng nặng nề. Sau nhiều đợt đau, túi mật viêm nhiễm kéo dài trở nên viêm mạn tính. Một số ít trường hợp có thể gây ung thư.

Chẩn đoán sỏi túi mật thường dễ dàng và chính xác. Đa số trường hợp chỉ cần siêu âm là thấy sỏi và các biến đổi bệnh học của túi mật như thành dày, teo nhỏ hay căng to, u... Biến chứng thường gặp là viêm túi mật cấp gây hoại tử và thủng túi mật, có thể dẫn đến tử vong nếu không điều trị kịp thời. Các biến chứng khác gồm dò mật - ruột, tắc ruột do sỏi mật, sỏi rơi xuống ống mật chủ gây viêm đường mật, viêm tụy cấp.

Trước đây có nhiều phương pháp điều trị như dùng thuốc tan sỏi, lấy sỏi để lại túi mật (phẫu thuật lấy sỏi, tán sỏi ngoài cơ thể...), phẫu thuật cắt túi mật.

Hiện phương pháp điều trị được ưa chuộng trên thế giới là phẫu thuật nội soi cắt túi mật. Sau phẫu thuật bệnh nhân bình phục nhanh, ít đau, chỉ cần nằm viện 1 - 2 ngày, không tái phát bệnh, không ảnh hưởng nhiều đến chức năng tiêu hoá, không di hại sức khoẻ về sau.



Sỏi đường mật dễ bị biến chứng nặng

Một số biện pháp được xem như có khả năng giảm thiểu nguy cơ tái phát sỏi đường mật: tránh nhiễm giun đường ruột (ăn uống vệ sinh, đặc biệt lưu ý khi dùng rau xanh phải rửa đúng cách.
 
Xổ giun định kỳ mỗi 6 tháng); dinh dưỡng đầy đủ (khẩu phần ăn cân đối các nhóm chất, ăn điều độ, không nhịn ăn bỏ bữa); điều trị rối loạn lipid máu nếu có; tăng cường vận động thể dục, thể thao…

Nguyên nhân sinh sỏi liên quan các yếu tố như nhiễm giun đường ruột (đặc biệt giun đũa từ ruột chui lên đường mật), dinh dưỡng kém, do yếu tố cơ thể bệnh nhân (hẹp đường mật, nang đường mật, bệnh hồng cầu dễ vỡ)... Một số trường hợp sỏi chưa gây triệu chứng, phát hiện tình cờ qua siêu âm bụng.

Triệu chứng điển hình là đau dưới sườn phải, sốt rét run và vàng da. Tình trạng này gọi là nhiễm trùng đường mật. Nhiễm trùng đường mật dễ diễn biến nặng thành sốc nhiễm trùng với tỷ lệ tử vong rất cao.

Chẩn đoán sỏi đường mật thường dựa vào siêu âm. Tuy nhiên độ chính xác kém hơn so với chẩn đoán sỏi túi mật. Do đó, một số trường hợp, bác sĩ phải sử dụng chụp X-quang đường mật, chụp cắt lớp vi tính hoặc chụp cộng hưởng từ.

Sỏi đường mật dễ gây những biến chứng rất nặng dẫn đến tử vong như sốc nhiễm trùng, viêm phúc mạc mật, áp xe gan, suy gan - suy thận, viêm tuỵ cấp...

Điều trị chỉ có cách lấy hết sỏi. Sỏi đường mật rất dễ tái phát. Hiện nay mặc dù có nhiều tiến bộ trong điều trị nhưng y học thế giới cũng chỉ đạt được ở mức lấy hết sỏi chứ chưa chống tái phát sỏi có hiệu quả.

Phương pháp phẫu thuật: phẫu thuật mở hoặc phẫu thuật nội soi mở ống mật lấy sỏi, cắt gan phần chứa sỏi, lấy sỏi rồi nối mật - ruột. Ngoài việc lấy hết sỏi, nhiều trường hợp còn phải thực hiện các biện pháp điều trị hẹp đường mật rất phức tạp.

Phương pháp không phẫu thuật: nội soi lấy sỏi qua đường miệng, nội soi lấy sỏi xuyên qua da.