Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, tiếp nhận anh Đ.V.Đ. (45 tuổi, ở Hà Nội) hôn mê sau khi tắm khuya vào đầu tháng 12, khi Hà Nội bắt đầu đợt không khí lạnh.

Bệnh nhân bị xuất huyết não với khối máu 90 cm³. Bệnh nhân buộc phải phẫu thuật mở sọ để giải ép áp lực não. Hiện tại, bệnh nhân vẫn phải điều trị tích cực, duy trì thở máy, tiên lượng rất nặng.

Một trường hợp khác là anh N.X.K. (42 tuổi, Hải Dương). Sau khi tắm đêm ngày 17/12, anh K. đột ngột đau đầu, ý thức chậm dần rồi hôn mê.

Bệnh nhân được sơ cứu tại tuyến trước và chuyển đến Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 vào giờ thứ 3. Dù đã được hồi sức tích cực, do tổn thương chảy máu não quá nặng, bệnh nhân hôn mê sâu và không còn khả năng cứu chữa.

Theo BS Thái Đàm Dũng - Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Hà Nội), cả 2 trường hợp trên đều là những người bệnh khá trẻ, không có bệnh lý mạn tính. Tai biến xảy ra sau khi người bệnh tiếp xúc với lạnh đột ngột, để lại di chứng nặng nề và đe dọa tính mạng.

BS Thái Đàm Dũng nhấn mạnh, điều đáng tiếc này có thể không xảy ra nếu chúng ta biết cách phòng tránh hợp lý. Thời tiết lạnh không chỉ gây co thắt mạch máu, làm tăng huyết áp mà còn làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, dẫn đến cả đột quỵ do xuất huyết não và nhồi máu não. Đặc biệt, thói quen tắm khuya, một vấn đề phổ biến ở Việt Nam, đã trở thành nguyên nhân gây ra nhiều trường hợp đáng tiếc.

Số ca đột quỵ nhập viện gia tăng khi thời tiết lạnh

BS Nguyễn Ngọc Uyển - Khoa Cấp cứu cũng cho biết, vào mùa đông, thời tiết lạnh, số ca đột quỵ nhập viện thường tăng khoảng 10 - 15% so với bình thường. Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy việc tiếp xúc với lạnh là yếu tố nguy cơ thúc đẩy sự gia tăng đột quỵ não, cả đột quỵ chảy máu não và đột quỵ nhồi máu não:

- Sự thay đổi theo mùa và nhiệt độ tác động tới các yếu tố nguy cơ đột quỵ ( tăng huyết áp, tăng đường huyết, tăng lipid máu, rung nhĩ) làm gia tăng nguy cơ đột quỵ.

- Co thắt mạch máu: Có mạch ngoại vi và tăng huyết áp đột ngột thoáng qua sau khi tiếp xúc với lạnh có thể gây vỡ mạch máu não, gây đột quỵ xuất huyết não. Điều này lý giải cho hiện tượng đột quỵ xuất huyết não thường cao nhất vào ngày đầu tiếp xúc với lạnh.

Bên cạnh đó, hiện tượng co mạch nhằm giữ nhiệt cho cơ thể cũng làm tăng độ nhớt của máu. Khi nhiệt độ giảm, cơ thể tăng sản xuất hồng cầu và tiểu cầu để thúc đẩy quá trình trao đổi chất, nhưng điều này lại vô tình làm gia tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Hậu quả là nguy cơ tắc nghẽn mạch máu tăng, dẫn đến nhồi máu não. Đây cũng là lý do đột quỵ nhồi máu não thường xảy ra sau vài ngày tiếp xúc với lạnh.

Nên và không nên làm gì khi phát hiện người bị đột quỵ?

Các bác sĩ khóa Cấp cứu lưu ý người dân cần ghi nhớ nguyên tắc "FAST" - nhận biết những dấu hiệu đột quỵ để kịp thời đưa người bệnh cấp cứu kịp thời, bởi thời gian vàng trong 6 giờ đầu quyết định hiệu quả điều trị.

- F (Face - Mặt): Khuôn mặt lệch, tê hoặc yếu một bên.

- A (Arms - Tay): Yếu hoặc không nâng được một bên tay.

- S (Speech - Lời nói): Nói khó, nói lắp hoặc không hiểu lời nói.

- T (Time - Thời gian): Cấp cứu ngay lập tức, vì thời gian vàng trong 6 giờ đầu quyết định hiệu quả điều trị.
Ngoài ra, người dân cũng cần chú ý đến các triệu chứng khác như đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất thị lực hoặc mất thăng bằng đột ngột…

Theo chuyên gia, khi gặp đột quỵ mùa lạnh, cần gọi ngay cấp cứu, đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Việc đưa người bệnh đến bệnh viện sớm giúp người bệnh được điều trị kịp thời hạn chế được các di chứng về sau.

Trong khi chờ cấp cứu, không nên tự ý cho người bệnh sử dụng bất kỳ loại thuốc nào vì một số loại sẽ làm tình trạng xuất huyết não nghiêm trọng hơn, biến chứng nặng nề, tăng nguy cơ tử vong.

Không chích máu ngón tay người bệnh, không cử động hay lắc người bệnh, không cho ăn hay uống để tránh sặc. Cũng không nên cạo gió, nặn chanh vào miệng bệnh nhân. Đây là những cách sai lầm, không hỗ trợ gì cho việc cứu chữa người bệnh.

Nên để người đột quỵ nằm nghiêng một chỗ, nới lỏng quần áo, tránh trang phục quá chật. Ghi lại thời gian người bệnh có dấu hiệu đột quỵ cũng như các triệu chứng để cung cấp nhân viên y tế.