1. Khả năng tự bảo vệ của gan thay đổi thế nào qua thời gian?

Thời gian không chừa một ai, tuy nhiên trong cơ thể tốc độ lão hóa của các cơ quan không đồng đều. Nếu như ở tuổi 20, 35, 40 chúng ta có thể bắt gặp những dấu hiệu lão hóa rất sớm ở da, cơ xương khớp do các cơ quan này tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng, với những chất độc hại của môi trường bên ngoài thì gan - nhà máy lọc máu của cơ thể - mãi đến tận 70 tuổi mới bắt đầu có dấu hiệu lão hóa.

Có thể nói, gan là bộ phận duy nhất trong cơ thể có thể “nghênh chiến” với quá trình lão hoá bởi vì khả năng tái sinh của tế bào gan là rất mạnh. Nếu chúng ta có đời sống khỏe mạnh, sinh hoạt khoa học như không uống rượu, không hút thuốc, hoặc không có bệnh truyền nhiễm thì gan của người 70 tuổi cũng có thể ghép cho người ở độ tuổi 20.

Tuy nhiên, không phải ai cũng duy trì được trạng thái sức khỏe lý tưởng cho tới tuổi “thất thập cổ lai hy”, bởi khi qua tuổi 35-40 là con người bắt đầu bước đến giai đoạn thân già lắm bệnh. Và khi hầu hết các bộ phận khác xuất hiện nhiều bệnh lý thì đây cũng là thời điểm gan phải làm việc vất vả hơn.

Đặc biệt, nếu đã có những bệnh tiềm ẩn trước đó như viêm gan virus, gan nhiễm mỡ nếu không điều trị thì đây là yếu tố nguy cơ sẽ thúc đẩy tốc độ xơ hóa, lão hóa của gan. Ngoài các nguyên nhân bệnh lý thì thói quen sinh hoạt không lành mạnh cũng góp phần làm tổn hại gan, mà rượu bia là kẻ đầu sỏ.

Rượu bia là một trong những yếu tố hàng đầu gây hại gan

2. Rượu bia có chất gì khiến gan tổn hại?

Gan là nơi đầu tiên tiếp nhận rượu bia và các chất độc hại khác được đưa vào cơ thể. Khi đó, gan sẽ sử dụng các loại enzym hoạt động trong một chuỗi phản ứng để biến rượu bia thành sản phẩm cuối cùng, cơ thể sử dụng sản phẩm này để tạo ra các chất dinh dưỡng khác như chất béo. Đó là một phần lý do vì sao khi uống quá nhiều rượu có thể dẫn đến sự tích tụ quá nhiều chất béo trong gan, gây ra bệnh gan nhiễm mỡ do rượu.

Hơn nữa, trong quá trình gan xử lý rượu sẽ tạo ra acetaldehyde - một phân tử độc hại, mặc dù nó sẽ nhanh chóng được chuyển hóa và thải ra ngoài nước tiểu. Song nếu chúng ta uống rượu bia nhanh hơn mức cơ thể có thể xử lý, hệ thống trao đổi chất sẽ bị tắc nghẽn, phân tử độc hại tích tụ và gan bị quá tải.

Nếu đối mặt với tình trạng này thường xuyên và lâu dài, vượt quá sức chịu đựng của gan có thể phát triển thành viêm gan do rượu và cuối cùng là xơ gan, khiến bộ máy thải độc của cơ thể không thể phục hồi được.

3. Chăm sóc gan đúng cách, tổn thương gan do rượu bia có dừng lại không?

Trước hết, cần hiểu rõ giới hạn của gan. Bình thường, cơ thể con người chỉ hấp thu được 50g cồn mỗi ngày thì gan có thể đào thải được. Một lon bia có thể tích 330ml, nồng độ 6% sẽ tương đương với 20g cồn. Vậy nên tiệc dùng dù vui đến mấy chúng ta cũng chỉ dừng lại ở khoảng 2,5 lon bia là đã chạm ranh giới.

Nếu quá chén, số lượng bia này sẽ bị tích lũy lại trong cơ thể. Do đó, nếu hôm trước lỡ uống quá nhiều thì ngày hôm sau phải nghỉ uống để cơ thể đào thải hết, chẳng hạn nếu vượt quá 100g cồn thì phải nghỉ uống rượu bia 3 ngày, khi đó gan mới đủ sức hoạt động.

Một điều tuyệt vời là nếu tổn thương ở giai đoạn sớm (gan thoái hóa mỡ), khi ngừng rượu bia thì gan hoàn toàn có thể khôi phục được. Nhưng nếu ở giai đoạn tổn thương gan mạn tính thì đòi hỏi thời gian rất lâu, có thể 5 - 10 năm mới hồi phục được. Còn nếu vào giai đoạn xơ gan thực sự thì đã quá muộn màng, gan không thể hồi phục.

Nên giới hạn dùng rượu, bia để gan có khoảng thời gian phục hồi, chữa lành. Ảnh minh họa

4. Làm sao gia cố hàng rào bảo vệ gan - nhà máy lọc của cơ thể?

Có một câu nói hay: “bảo vệ gan trước hết là dừng làm tổn hại gan”, cũng có nghĩa, những ai lỡ nhậu nhẹt quá đà phải tiết giảm, tiến tới nói không với bia rượu. Song, với các mối quan hệ xã hội trong cuộc sống khó có thể cắt đứt hoàn toàn các loại thức uống này. Do vậy, điều chúng ta cần đó là cung cấp dưỡng chất nuôi dưỡng gan bằng một số biện pháp khoa học:

• Thứ nhất là duy trì chế độ tập luyện đều đặn tăng cường sức khỏe, uống đủ nước.

• Thứ hai là cân bằng cuộc sống, giảm stress, luôn giữ tinh thần vui tươi lạc quan...

• Thứ ba là nên lựa chọn thực phẩm sạch, không nhiễm hóa chất, hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, ăn ít đồ ăn chứa nhiều dầu mỡ, chất béo, đồ ăn chế biến sẵn… Nên ăn nhiều rau xanh, hoa quả tươi để cung cấp nhiều vitamin, chất chống oxy hóa. Đặc biệt là các loại rau củ quả được chứng minh có lợi cho gan như:

- Đu đủ: Enzym protease từ nhựa quả đu đủ có tác dụng bổ máu, hỗ trợ hồi phục gan.

- Củ cải và mướp đắng: Enzym peroxidase từ hai loại củ quả này hỗ trợ thanh nhiệt, giải độc cho gan và dưỡng gan, ích vị.

- Gấc và lekima: β- caroten từ bột gấc và bột quả lekima hỗ trợ chống oxy hóa tế bào gan, phục hồi chức năng gan và ngăn ngừa tiền ung thư gan.

- Tỏi: Allicin từ bột tỏi có tác dụng kháng khuẩn, thanh lọc gan.

- Ngoài ra, còn có L-cystin, methionin hỗ trợ giải độc, bảo vệ tế bào gan và pluriamin từ nhộng tằm giúp cung cấp acid amin, tăng cường thể trạng.

Đây sẽ là những “vũ khí” đắc lực giúp bạn chủ động bảo vệ gan trước vòng vây của xã hội hiện đại. Từ đó, giúp gan khỏe mạnh, thực hiện đúng nhiệm vụ là “nhà máy vạn năng” thanh lọc, thải độc và làm giảm quá trình lão hóa.

TS.BS Lê Thị Tuyết Phượng - Trưởng khoa Nội Tiêu hóa, BV Nhân dân 115