Rối loạn nhận thức và suy giảm trí nhớ hậu COVID-19: Phân biệt và điều trị sao cho hiệu quả?

1. Rối loạn nhận thức gia tăng song hành với sự già hóa dân số

Vượt qua “trận đánh” với virus SARS-Co2-V trong cơ thể, người bệnh phải đối diện với vô vàn khó khăn mang tên hậu COVID-19. Trong đó, tình trạng “nhớ nhớ, quên quên”, thiếu tập trung, kém minh mẫn là thường gặp nhất gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống.

Song, điều đáng lo ngại nhất, những dấu hiệu này có thể khiến bạn nhầm lẫn và bỏ sót một căn bệnh khác, đó là rối loạn nhận thức. Nếu không kịp thời can thiệp và điều trị kịp thời, rối loạn nhận thức (hay rối loạn nhận thức thần kinh - NCD) có thể dẫn đến thiếu ổn định cảm xúc và khó kiểm soát hành động, nghiêm trọng hơn là chuyển thành bệnh Alzheimer, sa sút trí tuệ thực sự.

Rối loạn nhận thức thần kinh thường gặp chủ yếu ở người già, nhưng cũng có thể ảnh hưởng lên người trẻ. Ước tính, rối loạn nhận thức thần kinh tác động 2-10% người trên 65 tuổi. Và từ 5-25% ở người già trên 85 tuổi.

Điều đáng lo là, số người phát triển chứng rối loạn nhận thức đang tăng lên khi dân số già đi, người ta ước tính trên toàn thế giới về số người bị sa sút trí tuệ là 35,5 triệu người vào năm 2010, với số bệnh nhân bị sa sút trí tuệ tăng gần gấp đôi sau mỗi 20 năm, lên 65,7 triệu người vào năm 2030 và sẽ đạt 115,4 triệu người vào năm 2050.

Chính vì vậy, các chuyên gia cho rằng, việc xác định và điều trị người bị rối loạn nhận thức thần kinh nên là một ưu tiên sức khỏe cộng đồng. Việc này góp phần làm tăng cơ hội cải thiện nhờ các biện pháp can thiệp hiệu quả, giúp thay đổi tiến trình của sa sút trí tuệ.

2. Triệu chứng rối loạn nhận thức có dễ nhận biết?

Thực tế, chức năng nhận thức là yếu tố quyết định chính đến chất lượng cuộc sống của một cá nhân. Vì vậy, sự bất ổn định về nhận thức thường kéo theo những tác động ngắn hạn và dài hạn.

Một số tác động ngắn hạn phổ biến bao gồm mất trí nhớ, trạng thái lú lẫn và thiếu phối hợp. Các tác động lâu dài bao gồm việc ngày càng mất trí nhớ nặng hơn, chẳng hạn như quên tên và khuôn mặt của những người thân quan trọng, nói chung là thiếu ổn định cảm xúc và kiểm soát hành động.

Rối loạn nhận thức được xác định và đánh giá bởi những thiếu hụt hoặc mất đi sự chính xác, hiệu quả khi thực hiện các hoạt động chính của chức năng nhận thức cụ thể là chức năng điều hành, học tập và ghi nhớ, chức năng vận động tri giác, ngôn ngữ, sự chú ý và nhận thức xã hội. Cụ thể:

- Chú ý phức tạp: Người bệnh sẽ mất nhiều thời gian để hoàn thành công việc hơn trước đây. Khó khăn trong suy nghĩ và xử lý thông tin khi làm nhiều việc cùng lúc.

- Chức năng thi hành: Khó hoàn thành các công việc nhiều công đoạn. Gặp khó khăn khi tiếp tục làm tiếp công việc bị gián đoạn. Sự tổ chức, lập kế hoạch hoặc đưa ra quyết định có nhiểu trở ngại.

- Học hỏi và ghi nhớ: Hay quên, khó nhớ lại các sự kiện xảy ra gần đây. Đôi khi tự lặp lại vài từ với cùng một người. Không nhớ là đã trả tiền, thanh toán hóa đơn rồi.

- Ngôn ngữ: Khó khăn trong việc tìm kiếm từ ngữ cho câu nói muốn thể hiện. Câu nói có vẻ lộn xộn không đúng với một cấu trúc câu thông thường.

- Vận động tri giác: Các công việc cần nhiều khả năng định vị không gian (spartial) có thể tốn công sức hơn để hoàn thành. Ví dụ như: đan, may vá, lắp ráp, gõ chữ, đục đẽo…

- Nhận thức xã hội: Giảm khả năng đọc các tín hiệu xã hội như nét mặt, giảm sự đồng cảm hoặc giảm sự ức chế. Người bệnh có thể vô cảm hoặc bứt rứt, có sự thay đổi về khí sắc cảm xúc (trầm buồn, thờ ơ, lo lắng hoặc rất vui vẻ, phấn chấn), mất ngủ, ngủ nhiều hoặc rối loạn nhịp sinh học.

3. Điều trị rối loạn nhận thức, giải pháp nào hiệu quả?

Nhận biết rối loạn nhận thức là điều quan trọng để tìm ra giải pháp kịp thời. Song, điều không may là tình trạng này hiện nay vẫn chưa nhận được sự quan tâm đúng mức từ cộng đồng. Nhiều thắc mắc còn bỏ ngỏ chưa biết giãi bày cùng ai:

• Rối loạn nhận thức là gì, làm sao phân biệt với suy giảm trí nhớ hậu COVID-19?
• Điều trị rối loạn nhận thức, bắt đầu từ đâu?
• Nhờ đâu mà Ginkgo Biloba EGb761 trở thành giải pháp hiệu quả trong điều trị rối loạn nhận thức?

Hiểu được sự mối quan tâm về sức khỏe của bạn đọc, đặc biệt là trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19, để giải đáp các thắc mắc này, AloBacsi đã mời BS.CK2 Nguyễn Thị Phương Nga - Trưởng khoa Nội thần kinh - Bệnh viện Thống Nhất TPHCM cùng sự đồng hành của Hội Thần kinh học tham gia chương trình giao lưu trực tuyến với chủ đề “Rối loạn nhận thức và suy giảm trí nhớ hậu COVID-19: Phân biệt và điều trị sao cho hiệu quả?”

Chương trình sẽ được phát sóng trên vào lúc 20g, thứ bảy, ngày 26/03/2022 trên Fanpage AloBacsi - Hỏi bác sĩ trả lời, Youtube AloBacsi và Website AloBacsi.com.

Ngay từ bây giờ, bạn đọc có câu hỏi và băn khoăn về vấn đề này hãy gửi câu hỏi về cho chúng tôi qua website AloBacsi.vn, email kbol@alobacsi.vn, Inbox câu hỏi trực tiếp qua Fanpage AloBacsi - Hỏi bác sĩ trả lời để chuyên gia trả lời trực tiếp trong chương trình.

Cảm ơn Nhãn hàng Tanakan đã đồng hành cùng chương trình!