Polyp đại tràng do đâu mà có?

1. Sự tăng sinh bất thường của tế bào niêm mạc - cơ chế nền tảng

Niêm mạc đại tràng liên tục tái tạo. Khi quá trình này xảy ra bất thường - tế bào tăng sinh quá mức hoặc không theo đúng chu trình chết tế bào - sẽ tạo thành polyp. Sự rối loạn này liên quan đến nhiều yếu tố từ tuổi tác, chế độ ăn uống đến di truyền.

2. Tuổi càng cao, nguy cơ càng lớn

Nguy cơ xuất hiện polyp tăng rõ sau 45–50 tuổi. Càng lớn tuổi, các đột biến tế bào tích tụ theo thời gian, khiến niêm mạc đại tràng dễ hình thành các khối tăng sinh bất thường. Đây cũng là lý do các tổ chức y khoa khuyến cáo nội soi tầm soát ung thư đại tràng từ 45 tuổi trở lên.

3. Di truyền và bệnh lý gia đình

Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng. Người có người thân bậc một mắc polyp hoặc ung thư đại trực tràng có nguy cơ cao hơn đáng kể. Một số hội chứng di truyền như polyp tuyến gia đình (FAP), hội chứng Lynch, hội chứng Peutz-Jeghers làm polyp xuất hiện từ sớm, số lượng nhiều và khả năng ung thư hóa rất cao. Dù hiếm gặp nhưng các tình trạng này cho thấy gen là yếu tố quyết định ở một nhóm bệnh nhân.

4. Chế độ ăn uống và lối sống

Nhiều nghiên cứu cho thấy chế độ ăn nhiều thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, ít chất xơ làm tăng nguy cơ hình thành polyp. Thói quen ít vận động, béo phì, hút thuốc lá và uống rượu cũng góp phần thúc đẩy tổn thương niêm mạc đại tràng. Những yếu tố này gây viêm mạn tính và tạo môi trường thuận lợi cho tế bào bất thường phát triển.

5. Viêm đại tràng mạn tính

Người mắc các bệnh viêm ruột như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn có nguy cơ phát triển polyp cao hơn. Sự viêm kéo dài làm tổn thương niêm mạc, khiến khả năng tái tạo tế bào bị rối loạn, dễ dẫn đến tăng sinh bất thường.

6. Ảnh hưởng của hormone và chuyển hóa

Một số nghiên cứu ghi nhận người bị đái tháo đường type 2, đề kháng insulin hoặc rối loạn chuyển hóa có nguy cơ cao hơn. Insulin và các yếu tố tăng trưởng liên quan có thể kích thích sự phát triển của tế bào niêm mạc ruột.

7. Sử dụng thuốc kéo dài

Một số thuốc như corticosteroid hoặc thuốc ức chế miễn dịch khi dùng kéo dài có thể làm thay đổi phản ứng viêm và quá trình sửa chữa tế bào, gián tiếp tạo điều kiện hình thành polyp. Tuy nhiên, nguy cơ này còn phụ thuộc liều lượng và bệnh lý nền của từng người.

8. Vì sao cần tầm soát định kỳ?

Điều nguy hiểm là polyp đại tràng thường không gây triệu chứng. Chỉ đến khi chảy máu, đau bụng, thay đổi thói quen đi tiêu hoặc phát triển thành ung thư, người bệnh mới phát hiện. Nội soi đại tràng giúp phát hiện và cắt bỏ polyp ngay khi còn nhỏ, loại bỏ nguy cơ ung thư từ sớm.

Kết luận

Polyp đại tràng hình thành do sự kết hợp của nhiều yếu tố: tuổi tác, di truyền, chế độ ăn, thói quen sống, bệnh lý nền và tình trạng viêm mạn tính. Dù phần lớn là lành tính, polyp vẫn là “cảnh báo đỏ” cần được xử lý kịp thời.

Tầm soát định kỳ, duy trì chế độ ăn lành mạnh, tăng cường vận động và bỏ thuốc lá là những biện pháp thiết thực để giảm nguy cơ mắc polyp và bảo vệ sức khỏe đại tràng lâu dài.