Ngộ độc khí CO mùa mưa bão: Hiểm họa chết người khi đốt than, chạy máy phát điện trong nhà

1. Vì sao khí CO gây ngộ độc nhanh chóng?

Thưa BS, khí CO là gì và vì sao nó lại gây ngộ độc nhanh đến như vậy?

BS Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch thường trực Hội Truyền nhiễm TPHCM trả lời:

Khí CO (carbon monoxide) sinh ra khi có sự đốt cháy không hoàn toàn, chẳng hạn khi đốt than, chạy máy phát điện hoặc động cơ dùng xăng, dầu trong không gian kín.

Trong không gian kín, khí CO sẽ chiếm chỗ của oxy trong không khí, làm giảm lượng oxy cần thiết cho cơ thể.

Con người cần oxy để hô hấp và vận chuyển đến các mô, tế bào. Khi hít phải khí CO, oxy không thể đến được các cơ quan. Chính vì vậy, người hít phải khí CO sẽ nhanh chóng bị thiếu oxy, ngộ độc và có thể tử vong.

2. Những tình huống dễ gây ngộ độc khí CO trong đời sống

Những tình huống nào trong sinh hoạt hằng ngày dễ khiến người dân bị ngộ độc khí CO nhất, thưa BS?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Thông thường, cháy nhà hoặc hỏa hoạn là tình huống dễ nhận biết nhất gây ngộ độc khí CO. Tuy nhiên, nhiều trường hợp ngộ độc lại xảy ra trong sinh hoạt hằng ngày mà người dân không để ý.

Ví dụ, ngủ trong xe ô tô vẫn nổ máy, chạy máy phát điện trong phòng kín, hay đốt lò than để sưởi ấm khi trời lạnh... đây đều là các tình huống rất nguy hiểm, dễ dẫn đến ngộ độc khí CO.

3. Vì sao khí CO “giết người trong im lặng”?

Có nhiều trường hợp ngủ trong phòng kín bật máy phát điện hoặc bếp than bị tử vong. BS có thể giải thích cơ chế ngộ độc CO trong các tình huống này không?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Trong không khí bình thường, oxy chiếm khoảng 21%. Nhưng khi ở trong phòng kín có máy phát điện hoặc bếp than đang cháy, lượng khí CO sẽ liên tục thải ra và hòa vào không khí, khiến oxy bị chiếm chỗ và giảm mạnh, có khi chỉ còn 1-2%, thậm chí gần như bằng 0.

Khi nồng độ CO tăng lên, oxy trong không khí giảm xuống, người trong phòng sẽ hít phải không khí thiếu oxy, không thể trao đổi khí trong phổi, nên oxy không đến được các mô và cơ quan trong cơ thể.

Khi không còn đủ oxy, người ta sẽ rơi vào tình trạng hôn mê. Đặc biệt nếu đang ngủ, sẽ không giật mình hay phản ứng kịp, và có thể tử vong ngay trong giấc ngủ. 

4. Khí CO khác gì với khí gas rò rỉ?

Khí CO khác với khí gas rò rỉ (khí LPG) như thế nào về tính chất và hậu quả?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Khí gas (LPG) có mùi đặc trưng, giúp con người dễ nhận biết. Khi bị rò rỉ, mùi đó sẽ kích thích khứu giác, khiến người ta thức dậy hoặc chạy ra ngoài kịp thời. Nguy hiểm của khí gas chủ yếu là nguy cơ cháy nổ, vì chỉ cần một tia lửa nhỏ là có thể gây nổ ngay.

Trong khi đó, khí CO hoàn toàn không có mùi, không màu, không gây kích thích, nên người hít phải không hề cảm nhận được. Đặc biệt, nếu đang ngủ trong phòng kín, cơ thể không nhận ra tình trạng thiếu oxy, dẫn đến hôn mê và tử vong trong im lặng.

Ngoài ra, khí gas thường chỉ tập trung ở khu vực bếp, còn khí CO có thể lan khắp phòng kín, đặc biệt khi chạy máy phát điện hoặc đốt than trong nhà. Vì vậy, khí CO nguy hiểm hơn nhiều so với khí gas, bởi nó không cảnh báo bằng mùi, không gây nổ ngay, mà âm thầm lấy đi oxy, dẫn đến tử vong. 

5. Dấu hiệu sớm nhận biết ngộ độc khí CO

Người bị ngộ độc CO thường có triệu chứng sớm nào để nhận biết, và dấu hiệu nào báo động nguy hiểm?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Người bị ngộ độc khí CO thường cảm thấy ngộp thở. Trường hợp người đó còn nhận biết được, họ sẽ tự thoát ra khỏi khu vực đó, trừ khi bị cháy lớn, ngộp quá sức.

Còn nếu ở trong một căn phòng mà biết có bếp than hoặc máy phát điện đang chạy, thì người tỉnh táo sẽ cảm thấy thiếu oxy và tự tìm cách ra ngoài. Nhưng vấn đề là khi người ta đang ngủ thì không thể biết được. Lúc đó cơ thể không tỉnh táo, sẽ xây xẩm, thiếu oxy, rồi hôn mê.

6. Phản ứng nhanh cứu người bị ngộ độc khí CO: Đưa ra chỗ thoáng và cấp cứu kịp thời

Nếu nghi ngờ người thân bị ngộ độc CO, sơ cứu ban đầu nên làm thế nào cho đúng cách và an toàn?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Trước hết, phải đưa nạn nhân ra khỏi khu vực có khí CO ngay lập tức, ra nơi thoáng khí, có không khí trong lành, tránh để người cứu cũng bị ngộ độc. Nếu người bệnh vẫn còn lơ mơ, khó thở hoặc mê man, cần đưa đến bệnh viện ngay.

Khi hít phải khí CO, oxy trong cơ thể bị chiếm chỗ, nên người bệnh phải được thở oxy cao áp để đẩy khí CO ra khỏi máu, thay thế bằng oxy. Khi đó, bệnh nhân mới có thể hồi phục.

7. Ngộ độc khí CO được điều trị thế nào tại bệnh viện?

Khi được đưa đến bệnh viện, bệnh nhân ngộ độc CO sẽ được điều trị bằng phương pháp nào, có cần nằm phòng oxy cao áp không?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Đa số các trường hợp sẽ được cho thở oxy liều cao. Một số bệnh nhân nặng hơn có thể được đưa vào phòng oxy cao áp để điều trị, giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn.

8. Sau ngộ độc khí CO: Não và tim có hồi phục được không?

Sau khi qua cơn nguy kịch, não và tim của bệnh nhân có thể hồi phục không, thưa BS? Nếu tập phục hồi chức năng cho người ngộ độc khí thì đến đâu?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Điều này phụ thuộc vào mức độ và thời gian tiếp xúc với khí CO. Nếu ngộ độc nhẹ, được phát hiện sớm và điều trị kịp thời bằng oxy cao áp, cơ thể sẽ bù lại được lượng oxy thiếu hụt, và bệnh nhân thường hồi phục hoàn toàn. 

Tuy nhiên, nếu người bệnh thiếu oxy kéo dài, ảnh hưởng đến não hoặc tim, có thể để lại di chứng thần kinh hoặc tim mạch. Trong những trường hợp này, bệnh nhân cần được tập vật lý trị liệu phục hồi chức năng, tương tự như sau khi bị ngạt nước hoặc thiếu oxy não.

9. Cách phòng tránh ngộ độc khí CO trong mùa mưa bão

Gia đình có thể phòng tránh ngộ độc khí CO bằng cách nào trong mùa mưa bão hoặc khi dùng thiết bị sưởi, máy nổ, bếp than?

BS Trương Hữu Khanh trả lời:

Khi sử dụng bất kỳ thiết bị nào sinh nhiệt hoặc sinh điện, như máy phát điện, bếp than, lò sưởi, chúng ta cần nhớ rằng khí thải từ các thiết bị này đều chứa CO - loại khí con người không thể hít thở được. Vì vậy, tuyệt đối không sử dụng những thiết bị này trong phòng kín.

Với bếp than, lò sưởi phải có ống dẫn khói hoặc hệ thống thông khí rõ ràng, chỉ lấy nhiệt, chứ không để khói lưu lại trong phòng.

Máy phát điện cần được đặt ngoài nhà hoặc ở khu vực thoáng khí, để luồng khí thải thoát ra ngoài.

Không có biện pháp nào an toàn hơn việc không sử dụng thiết bị sinh khí CO trong không gian kín. Đây là nguyên tắc quan trọng nhất để tránh những tai nạn đáng tiếc trong mùa mưa lạnh.