1. Ba nhóm nguyên nhân gây nghẹt mũi

Thưa bác sĩ, để bắt đầu, bác sĩ có thể chia sẻ một chút, nghẹt mũi là gì và nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng này?

BS.CK1 Lưu Tú Anh - Chuyên khoa Tai Mũi Họng, Phòng khám Bernard trả lời: Nghẹt mũi là tình trạng hơi thở qua mũi không dễ dàng do dịch mũi, cấu trúc mũi, niêm mạc mũi sưng viêm gây cản trở, tắc nghẽn đường thông khí thở.

Có rất nhiều nguyên nhân gây nghẹt mũi, nhìn chung được chia thành 3 nhóm:

- Nghẹt mũi do viêm mũi xoang, gồm viêm mũi dị ứng (liên quan đến tiếp xúc các yếu tố môi trường thay đổi hay khói, bụi, hóa chất...) hoặc viêm mũi không dị ứng (viêm mũi xoang do virus, vi khuẩn, nấm).

Tất cả các yếu tố nêu trên làm niêm mạc mũi sung huyết, sưng nề và tiết ra dịch mũi, cản trở đường thông khí thở, khiến bệnh nhân bị nghẹt mũi.

- Nghẹt mũi do bất thường cấu trúc mũi cản trở quá trình thông khí ở mũi, bệnh nhân bị dị tật bẩm sinh vùng mũi như vẹo vách ngăn, quá phát cuốn mũi, các khối u mũi xoang, phì đại VA.

- Cuối cùng là nghẹt mũi do thuốc: Người bệnh lạm dụng thuốc nhỏ co mạch trong thời gian dài, ảnh hưởng đến chức năng của các thụ thể cảm nhận sự nghẹt mũi. Người bệnh sẽ thường xuyên bị ngạt mũi, dù cấu trúc mũi thông thoáng.

2. Các phương pháp chẩn đoán nguyên nhân nghẹt mũi

Với các nguyên nhân vừa nêu, xin BS cho biết, chúng ta có những phương pháp nào để có thể chẩn đoán được nghẹt mũi do nguyên nhân từ đâu?

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Tùy theo từng nguyên nhân nghẹt mũi mà có nhiều phương pháp chẩn đoán khác nhau, cách điều trị khác nhau. Sau thăm khám, bác sĩ có thể sử dụng thêm phương pháp nội soi vùng mũi họng.

Nhờ dụng cụ nội soi chuyên dụng, bác sĩ có thể phát hiện được các tổn thương ở mũi, dị dạng cấu trúc mũi hoặc dị vật ở mũi khiến người bệnh bị nghẹt mũi.

Chụp X-quang có thể phát hiện được dị tật hoặc dị vật gây tắc nghẽn ở mũi. CT scan và MRI có thể phân tích cấu trúc mô bị tổn thương, gây ra tình trạng nghẹt mũi.

3. Phân loại nghẹt mũi

Nghẹt mũi được phân loại như thế nào? Bệnh này có nguy hiểm không, có lây không, thưa BS?

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Nghẹt mũi được phân thành nghẹt mũi một bên và nghẹt mũi hai bên.

Nghẹt mũi một bên là tình trạng nhiều người mắc phải do thay đổi thời tiết hay tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi kèm với chế độ sinh hoạt bất thường. Nghẹt mũi một bên xảy ra và tự khỏi trong 1 tuần thì thường không quá nguy hiểm.

Tuy nhiên, ngạt mũi một bên kéo dài lâu hơn có thể là dấu hiệu đang mắc các bệnh đường hô hấp như viêm xoang dị ứng, viêm xoang mạn, lệch vách ngăn mũi,… Đáng chú ý, nghẹt mũi một bên có thể là là triệu chứng của ung thư vòm, ung thư vùng mũi xoang.

Bệnh nhân nên đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị thích hợp, kịp thời.

Nghẹt mũi hai bên nguyên nhân có thể do cảm lạnh, cảm cúm hoặc dị ứng. Khi hệ hô hấp tiếp xúc với các tác nhân gây kích ứng thì xoang và niêm mạc mũi sẽ bị kích ứng, tăng tiết chất nhờn để đào thải chất gây dị ứng. Kết quả của quá trình là dịch mũi tiết quá nhiều dẫn đến nghẹt mũi hai bên, cản trở đường hô hấp.

Nghẹt mũi có nguy hiểm không phụ thuộc vào bệnh mà người bệnh đang mắc. Bệnh viêm xoang cấp tính ở những người bệnh suy giảm miễn dịch (HIV, tiểu đường) cần điều trị kịp thời để ngăn biến chứng vào ổ mắt, não - màng não. Ngạt mũi có thể từ bệnh ung thư vòm hoặc mũi xoang gây ra, cần đi khám để được bác sĩ chẩn đoán sớm và điều trị phù hợp.

Tùy thuộc vào nguyên nhân, ngạt mũi có thể chỉ bị vài ngày trong bệnh cảm cúm, nhưng cũng có thể kéo dài hàng tháng, dai dẳng trong viêm mũi xoang mạn tính, viêm mũi do thuốc, khối u, vẹo vách ngăn, quá phát cuốn mũi, phì đại VA, dị vật,….

Nghẹt mũi là triệu chứng của 1 bệnh. Trong bệnh cảm cúm do nhiễm siêu vi, có thể lây qua đường hô hấp. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, che mũi miệng khi hắt hơi, đeo khẩu trang khi đang ngạt mũi nhằm tránh nguồn vi khuẩn phát tán trong cộng đồng, lây lan cho người bên cạnh.

4. Ai dễ bị nghẹt mũi?

Xin hỏi BS, những nhóm người nào dễ bị nghẹt mũi nhất ạ?

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Những người dễ bị nghẹt mũi thường có cơ địa nhạy cảm, hay bị nhiễm virus, có tiền sử dị ứng,…

Ngoài ra còn có một số yếu tố làm tăng nguy cơ nghẹt mũi như dị tật vách ngăn hoặc các tắc nghẽn ở mũi như polyp, VA quá phát kéo dài; nhiễm khuẩn do virus, vi khuẩn; thường xuyên tiếp xúc với môi trường khói bụi, ô nhiễm; tinh thần không thoải mái, thường xuyên bị căng thẳng, stress kéo dài; thời tiết lạnh, hanh khô.

5. Phân biệt triệu chứng nghẹt mũi do viêm xoang, viêm mũi dị ứng, cảm, cúm...

Khi bị viêm xoang, viêm mũi, cảm, cúm... chúng ta đều có thể bị nghẹt mũi. Làm thế nào để phân biệt triệu chứng nghẹt mũi của các bệnh lý này?

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Tùy theo từng bệnh lý mà nghẹt mũi đi kèm với nhiều triệu chứng khác nhau.

Nghẹt mũi do viêm mũi dị ứng sẽ kèm theo hắt hơi, ngứa mũi, sổ mũi trong nhưng không sốt. Nếu bệnh nhân bị sốt, đó có thể là triệu chứng của cảm, cúm.

Trên cơ địa bệnh nhân bị viêm xoang, nghẹt mũi kèm theo các triệu chứng của xoang như chảy dịch mũi sau, chảy mũi đục hoặc vàng, dịch mũi hôi, nặng mặt, nhức đầu, người mệt mỏi, khạc đờm nhầy đục,…

6. Vì sao nghẹt mũi tăng nặng khi nằm ngủ?

Một số bạn đọc than phiền rằng tình trạng nghẹt mũi của họ thường nặng hơn khi nằm. Có những hôm nặng đến mức không thể ngủ cả đêm. BS có thể lý giải nguyên nhân cũng như cách cải thiện tình trạng này?      

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Nghẹt mũi có thể xuất hiện bất kỳ lúc nào trong ngày, thường kéo dài khoảng vài giờ. Nhưng cũng có những trường hợp kéo dài liên tục suốt cả ngày, thậm chí vài ngày.

Thường thấy rằng nghẹt mũi trở nên nặng hơn vào ban đêm, đặc biệt khi nằm ngủ. Trong tư thế nằm, sự tăng lượng máu đến vùng đầu kéo theo việc giãn rộng các mạch máu nhỏ trong mũi, làm tăng viêm mũi và sưng nề mũi. Ngoài ra, khi nằm, với tác dụng của trọng lực làm chất nhầy đọng trong khoang mũi, đọng sau cổ họng.

Đồng thời, hệ thống miễn dịch của cơ thể hoạt động mạnh hơn vào ban đêm so với ban ngày làm các trường hợp nghẹt mũi dị ứng có dấu hiệu tăng khi ngủ.

Tình trạng này có thể khắc phục bằng cách điều chỉnh tư thế nằm. Nằm ngược lại với bên bị nghẹt mũi, nên nằm ngửa hoặc kê thêm gối, nâng cao đầu giúp dễ thở hơn khi ngủ.

7. Ba phương pháp điều trị nghẹt mũi

Thưa BS, những phương pháp điều trị nghẹt mũi đang được áp dụng nhiều hiện nay là gì ạ?

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Đầu tiên là phương pháp điều trị dự phòng, hay còn gọi là điều trị tại nhà. Bệnh nhân nên giữ ấm cơ thể, vệ sinh mũi họng bằng nước muối sinh lý, xịt mũi bằng nước muối biển sâu 1 - 2 lần/ngày. Sử dụng máy tạo độ ẩm để giữ không khí không bị quá khô.

Nghẹt mũi do chất nhầy tiết ra nhiều và đặc; do đó nên uống bổ sung nước cho cơ thể. Nước giúp làm loãng dịch nhầy và ngăn tắc nghẽn. Một người cần uống 1,5 - 2l nước mỗi ngày, không chỉ hết nghẹt mũi mà còn giúp cơ thể khỏe mạnh.

Thứ hai là điều trị nội khoa như sử dụng Sử dụng thuốc thông mũi dạng xịt hoặc nhỏ như oxymetazoline (Xylofar, Rhinex), phenylephrine (Sinex) hoặc thuốc dạng viên như pseudoephedrine (Sudafed, Sudogest).

Bệnh nhân bị nghẹt mũi do viêm mũi dị ứng có thể dùng thuốc kháng dị ứng; nghẹt mũi do viêm mũi xoang có thể dùng thuốc kháng sinh, kháng viêm để chống bội nhiễm và thuốc loãng đàm để tránh đọng dịch.

Tuy nhiên, tôi khuyên bệnh nhân không nên tự ý dùng thuốc khi chưa khám, xác định nguyên nhân gây bệnh.

Phương pháp khác là điều trị ngoại khoa để giải quyết các nguyên nhân gây nghẹt mũi do dị tật bẩm sinh, dị vật, chấn thương, lệch vách ngăn mũi, polyp mũi, VA quá phát…

Với phương pháp điều trị ngoại khoa, bác sĩ có thể điều trị bằng các cách như:

- Tiêm thuốc gây xơ như corticoid vào cuốn mũi;

- Nạo V.A trong trường hợp viêm quá phát che kín cửa mũi sau;

- Phẫu thuật và tạo hình các trường hợp dị hình, dị tật bẩm sinh: dị hình vách ngăn, tịt lỗ mũi sau, sẹo hẹp…

- Đốt nhiệt điện, laser, nitơ lỏng... để điều trị cuốn mũi thoái hóa;

- Phẫu thuật kinh điển hoặc nội soi để loại bỏ dị vật hốc mũi, lấy bỏ các khối u hoặc polyp.

8. Những ưu điểm của nước biển sâu và hướng dẫn sử dụng đúng cách

Nước biển sâu được quảng cáo có tác dụng làm sạch mũi và giảm nghẹt mũi. Sự khác biệt giữa nước biển sâu và nước muối sinh lý là gì? Có phải sản phẩm này phù hợp cho tất cả mọi người không?

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Nước muối sinh lý và nước biển sâu có những ưu và nhược điểm riêng.

Nước muối sinh lý thông thường là dung dịch muối pha loãng được sử dụng phổ biến để vệ sinh bề mặt niêm mạc, trong đó có niêm mạc mũi. Tuy nhiên, nước muối sinh lý không có khả năng làm dịu viêm hoặc tăng cường chức năng niêm mạc mũi. Dung dịch này thiếu các khoáng chất tự nhiên cần thiết và dễ bị nhiễm khuẩn nếu không được bảo quản đúng cách.

So với nước muối sinh lý thông thường, nước biển sâu mang lại nhiều lợi ích vượt trội nhờ được lấy từ vùng biển sâu tinh khiết, không bị ô nhiễm. Sản phẩm có hàm lượng khoáng chất cần thiết cao, giúp hỗ trợ tái tạo tế bào và làm dịu các tổn thương trên niêm mạc mũi.

Nước biển sâu có hiệu quả kháng khuẩn và chống viêm tự nhiên, giảm thiểu nguy cơ thiểu nguy cơ mắc các bệnh lý đường hô hấp.

Do đó, nước biển sâu vẫn được ưu tiên hơn so với nước muối sinh lý trong việc vệ sinh mũ. Ai cũng có thể dùng được nước biển sâu. Sản phẩm được chia thành 2 loại dành cho người lớn và dành cho trẻ em, nên chọn đúng loại cho lứa tuổi phù hợp.

Để đạt được hiệu quả, hãy sử dụng nước biển sâu theo đúng hướng dẫn. Đối với dùng hằng ngày, nên sử dụng vào mỗi buổi sáng và tối để làm sạch mũi. Ngoài ra có thể dùng sau khi tiếp xúc với môi trường ô nhiễm hoặc khi cảm thấy khô mũi.

Tuy nhiên, không nên dùng quá nhiều lần. Việc lạm dụng nước biển sâu có thể làm mất lớp dầu tự nhiên bảo vệ niêm mạc mũi.

Tóm lại, nước biển sâu không chỉ đơn thuần là dung dịch vệ sinh mũi mà còn là một phương pháp bảo vệ sức khỏe toàn diện, đặc biệt hữu ích trong những môi trường ô nhiễm hoặc thời tiết khắc nghiệt.

9. Hậu quả khi lạm dụng thuốc co mạch

Câu hỏi khán giả: Tôi bị viêm xoang mạn tính và thường dùng ống hít, dầu hít để giảm nghẹt mũi. Ban đầu hiệu quả tốt lắm nhưng gần đây, tôi cảm giác mũi bị đau rát và nghẹt nặng hơn sau khi dùng. Nhờ BS tư vấn giúp ạ.

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Đây là tình trạng nghẹt mũi với nguyên nhân viêm mũi do thuốc.

Người bệnh lạm dụng thuốc nhỏ co mạch trong thời gian dài sẽ ảnh hưởng đến chức năng của các thụ thể cảm nhận sự nghẹt mũi. Người bệnh sẽ thường xuyên cảm giác ngạt mũi, dù cấu trúc mũi thông thoáng.

Lời khuyên là bạn nên gặp bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để khám và được chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh đang ở mức độ nào. Từ đó có phác đồ điều trị thích hợp.

10. Cải thiện tình trạng nghẹt mũi khi thời tiết thất thường

Câu hỏi khán giả: Dạo này TPHCM thường có mưa trái mùa, tôi cũng bị nghẹt mũi thường xuyên hơn. Ban đầu chỉ uống nước ấm là đỡ, nhưng gần đây nghẹt mũi kéo dài kèm đau đầu và mất ngủ. Tôi cần làm gì để cải thiện tình trạng này?

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Trường hợp của bạn là nghẹt mũi do tiếp xúc với các yếu tố từ môi trường bên ngoài. Việc điều trị chủ yếu là dự phòng.

Phòng ngừa bị ngạt mũi chính là cách tránh nguyên nhân gây ra bệnh. Bạn cần giữ ấm cơ thể, giữ ẩm cho môi trường sống và làm việc, kết hợp với việc xịt rửa mũi thường xuyên (1 - 2 lần/ngày) bằng nước muối sinh lý 0,9% hoặc chai xịt chuyên dụng - nước biển sâu.

Cùng với đó là vận động thể dục thể thao mỗi ngày áp dụng các bài tập thở để cải thiện tình trạng nghẹt mũi. Chú ý chế độ ăn uống khoa học, hợp lý, bổ sung nhiều rau xanh, vitamin C để tăng cường sức đề kháng.

Tiếp theo, cần uống đủ nước, nhất là khi thời tiết hanh khô hoặc sử dụng máy lạnh thường xuyên; đeo khẩu trang khi ra ngoài nhằm tránh tiếp xúc khói bụi, dị vật, khói thuốc lá.

11. Có nên dùng Rhinex 0,05% khi bị nghẹt mũi?

Câu hỏi khán giả: Em hay nghẹt mũi, bạn cùng phòng chỉ em xài thuốc nhỏ mũi Rhinex 0.05%, em thấy nó nhỏ mũi hiệu quả thông mũi nhanh lắm. Em có nên mua xài không ạ?

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Rhinex là thuốc có chứa dược chất Naphazolin nitrat.  Đây là một chất cường giao cảm, có tác dụng làm co mạch tại chỗ nhanh chóng, giảm sung huyết và sưng khi nhỏ thuốc vào niêm mạc mũi.

Do đó, Rhinex thường được chỉ định trong điều trị các tình trạng viêm mũi, sổ mũi, nghẹt mũi do viêm xoang.

Rhinex cũng có một số tác dụng phụ không mong muốn và một số chống chỉ định người dùng. Vì vậy người dân không tự ý mua thuốc loại thuốc này để dùng, mà nên gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và có chỉ định thích hợp. Chỉ dùng thuốc nhỏ mũi Rhinex 0.05% khi có chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.

12. Nghẹt mũi kéo dài bao lâu là bất thường?

Nhờ BS tóm tắt lại một số điểm chính cần lưu ý, khi bị nghẹt mũi, chúng ta nên làm gì để cải thiện triệu chứng, giảm cảm giác khó chịu? Nghẹt mũi thường sẽ kéo dài bao lâu, tình trạng nghẹt mũi kéo dài bao lâu là bất thường, cần thăm khám với bác sĩ?

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Thời gian bị nghẹt mũi kéo dài bao lâu còn tùy thuộc vào tình trạng bệnh của bệnh nhân. Nghẹt mũi do cảm cúm có thể khỏi trong vài ngày, không quá nguy hiểm.

Nếu đã áp dụng cách giảm nghẹt mũi mà vẫn không thuyên giảm, kéo dài dai dẳng, đi kèm các biểu hiện sau, bệnh nhân cần đến gặp bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để được chẩn đoán và điều trị:

- Tình trạng ngạt mũi 1 bên hoặc cả 2 bên kéo dài hơn 1 tuần mà không giảm, không đáp ứng thuốc

- Nghẹt mũi kèm theo sốt cao, mệt mỏi.

- Nghẹt mũi kèm theo triệu chứng đau vùng xoang.

- Dịch nhầy khi ngạt mũi có màu xanh đục hoặc màu vàng.

- Nghẹt mũi kèm mắc bệnh nền như hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).

- Ngạt mũi, chảy mũi liên tục sau chấn thương đầu, có thể do rò rỉ dịch não tủy rất nguy hiểm.

13. Phòng tránh nghẹt mũi lúc giao mùa

Cuối cùng, BS có thể chia sẻ một vài cách hiệu quả để có thể tránh bị nghẹt mũi, đặc biệt khi thời tiết chuyển mùa, mưa nắng thất thường?

BS.CK1 Lưu Tú Anh trả lời: Khi thời tiết thay đổi thất thường, vùng mũi họng cũng có những phản ứng tương ứng, thông thường là các biểu hiện nghẹt mũi. Để khắc phục vấn đề này, cần tạo cho cơ thể một hệ miễn dịch và sức đề kháng tốt.

Bên cạnh đó, môi trường xung quanh phải sạch, bổ sung độ ẩm vào không khí giúp mũi không khô và nghẹt mũi. Người bệnh có thể dùng nước xịt mũi để đường mũi không bị khô.

Nên uống nhiều nước vì hất lỏng trong cơ thể giúp chất nhầy loãng đi và hỗ trợ hệ thống miễn dịch. Ngoài ra, người bệnh tránh uống rượu và đồ uống chứa caffein như cà phê hoặc soda vì có thể làm tình trạng mất nước trở nên trầm trọng hơn.