Hội chứng chân không yên: Rối loạn thầm lặng ảnh hưởng lớn đến giấc ngủ và chất lượng sống

Hội chứng chân không yên là gì?

Hội chứng chân không yên (Willis-Ekbom disease) là một rối loạn vận động mãn tính khá phổ biến, đặc trưng bởi cảm giác khó chịu hoặc bất thường ở chân, kèm theo thôi thúc không thể cưỡng lại việc phải cử động chân. Các triệu chứng thường xuất hiện rõ khi người bệnh ở trạng thái nghỉ ngơi, đặc biệt vào buổi tối hoặc ban đêm, và có thể cải thiện tạm thời khi đi lại hoặc co duỗi chân. Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng giấc ngủ và cuộc sống hằng ngày.

Triệu chứng điển hình

Người bệnh thường mô tả cảm giác như ngứa ngáy, nhói, bị kim châm, kiến bò hoặc căng tức trong chân, khởi phát sau khoảng 15-30 phút nằm nghỉ, đặc biệt vào ban đêm. Trường hợp nặng, các triệu chứng có thể xảy ra ngay cả khi đang ngồi lâu như trong cuộc họp, lái xe, học hành hoặc làm việc.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân chính xác của hội chứng chân không yên hiện chưa rõ ràng. Một số cơ chế được cho là liên quan đến rối loạn dẫn truyền dopaminergic trong hệ thần kinh trung ương, thiếu sắt tại các vùng đặc hiệu của não, hoặc yếu tố di truyền trên nhiễm sắc thể thường.

Hội chứng này được phân loại thành dạng nguyên phát (di truyền, khởi phát sớm) và thứ phát (liên quan đến các bệnh lý như thiếu sắt, suy thận mạn, đái tháo đường, bệnh thấp khớp, thần kinh ngoại biên, thiếu folate, magie, bệnh amyloid, tổn thương rễ thần kinh thắt lưng, đau xơ cơ). Ngoài ra, một số loại thuốc như kháng dopamin, diphenhydramine, thuốc chống trầm cảm ba vòng hoặc SSRI cũng có thể khởi phát hoặc làm nặng thêm triệu chứng.

Biến chứng nếu không điều trị

Nếu không được điều trị, hội chứng chân không yên có thể gây rối loạn giấc ngủ kéo dài, khiến người bệnh mệt mỏi, buồn ngủ ban ngày, giảm khả năng lao động, học tập, gia tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu, và tiềm ẩn nguy cơ tai nạn nếu người bệnh điều khiển phương tiện khi thiếu ngủ.

Chẩn đoán bệnh như thế nào?

Chẩn đoán hội chứng này chủ yếu dựa vào bệnh sử và mô tả triệu chứng điển hình như cảm giác khó chịu khi nghỉ ngơi (đặc biệt về đêm), cải thiện khi vận động, và gây rối loạn giấc ngủ. Không có xét nghiệm đặc hiệu, tuy nhiên bác sĩ có thể yêu cầu làm xét nghiệm sàng lọc để loại trừ các nguyên nhân thứ phát như thiếu sắt.

Điều trị hội chứng chân không yên

Việc điều trị bao gồm cả biện pháp không dùng thuốc và dùng thuốc.

Về không dùng thuốc, người bệnh được khuyên nên tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga; duy trì thói quen ngủ tốt, tránh sử dụng thiết bị điện tử, caffeine, rượu trước khi ngủ; đồng thời thư giãn tinh thần và đảm bảo ngủ đủ giấc.

Trong trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể kê đơn bổ sung sắt nếu có thiếu máu thiếu sắt, các thuốc chống động kinh như Gabapentin, Pregabalin, thuốc đồng vận dopamin như Pramipexole, Ropinirole, hoặc Levodopa trong một số trường hợp đặc biệt.

Dinh dưỡng và phòng ngừa

Hiện chưa có biện pháp phòng ngừa đặc hiệu. Tuy nhiên, chế độ ăn giàu sắt và vitamin C được khuyến khích để hỗ trợ cải thiện triệu chứng. Người bệnh nên bổ sung rau lá xanh đậm, thịt đỏ, hải sản và các loại trái cây giàu vitamin C như cam, quýt, kiwi. Đồng thời, nên hạn chế caffeine, rượu, các thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường hoặc dầu mỡ.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh cần đi khám sớm nếu có triệu chứng điển hình của hội chứng chân không yên, đặc biệt khi đi kèm mất ngủ kéo dài, cảm giác lo âu, trầm cảm, mất tập trung, hoặc tình trạng này ảnh hưởng rõ đến sinh hoạt và công việc.