Thể dục - thể thao có ý nghĩa quan trọng cho giữ gìn sức khoẻ. Tập luyện làm cho cơ thể dẻo dai, năng động nhờ tăng sức cường cơ và tăng phản xạ, làm chậm lại quá trình lão hóa. Tập luyện chắc chắn làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và hô hấp, đặc biệt làm giảm nhẹ xơ vữa động mạch và nhồi máu cơ tim.

GS.TS.BS Nguyễn Sào Trung: Nếu bạn tập luyện thường xuyên và đều đặn vài lần trong tuần, sức khỏe và tinh thần của bạn chắc chắn sẽ tốt hơn - Ảnh: AloBacsi

Các hình thức tập luyện

Có rất nhiều hình thức luyện tập khác nhau cho những chức năng khác nhau trong cơ thể. Một số động tác làm tăng cường cơ bắp. Một số bài tập có hiệu quả tốt cho cả tim phổi, làm tăng phản xạ và trương lực cơ.

Tập thể dục nhịp điệu là hoạt động giúp phổi tăng trao đổi oxy, nên nếu bạn tập, không những cơ săn chắc mà còn là cách tự luyện thở. Đây là cách tập tốt nhất phòng ngừa bệnh tim mạch, cải thiện sức khỏe nhanh chóng, làm cơ thể phát triển cân đối hài hoà.

Những phương pháp khác như đi bộ, chạy bộ, đi xe đạp, chơi cầu lông, bơi lội, thể hình (gym),... đều đặn và thường xuyên đều giúp ích cho sức khỏe của bạn, làm tăng cường sự rắn chắc của cơ, tăng sức đề kháng giúp cơ thể chống lại với tác động có hại từ môi trường bên ngoài.

Các phương pháp thể dục dưỡng sinh (thái cực quyền, y võ dưỡng sinh…) đã chứng tỏ ưu thế tuyệt đối của cách luyện tập phối hợp tinh thần và thể xác. Người tập chú trọng vào từng động tác hết sức tinh tế và được thư giãn tuyệt đối về tinh thần. Các động tác vận dụng nội công vừa tăng cường sức bên trong cơ thể vừa chống đỡ được các tác nhân kích thích từ bên ngoài.

Cải thiện sức khỏe

Các bài luyện tập cải thiện tình trạng tưới máu cho cơ thể, cung cấp chất nuôi dưỡng và thải bớt các chất thải làm cho cơ trở lên mạnh mẽ hơn, tăng cường tính bền vững của các dây chằng, giúp cho khớp cử động dễ dàng và mạnh mẽ hơn.

Luyện tập làm cho cơ thể rắn chắc và săn lại, làm tiêu bớt mỡ thừa, kiểm soát được cân nặng và phòng ngừa chứng béo phì.

Khi phải lao động và làm việc quá căng thẳng, những người có tập luyện ít cảm thấy mệt mỏi hơn người không tập. Cơ thể những người có tập luyện đã quen với sự hoạt động. Sức lao động, năng lực làm việc của họ hơn hẳn những người cùng lứa tuổi. Họ không có cảm giác đau lưng, mỏi cổ khi ngồi quá lâu. Trong lúc cơ thể đang hoạt động, họ biết cách luyện tập thư giãn đúng mức, ngay cả khi đang làm việc.

Phòng ngừa và tránh các bệnh tim mạch

Các bài tập giảm hẳn nguy cơ mắc bệnh mạch vành, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch. Khi tập luyện, nhịp tim mạnh và nhanh hơn bình thường làm cho cơ tim co bóp mạnh hơn và tăng lưu lượng tuần hoàn của máu đến nuôi dưỡng các cơ quan và các mô trong cơ thể, phòng ngừa nguy cơ xơ vữa mạch máu khi về già.

Các bài tập thể dục dưỡng sinh

Những bài luyện tập này thường dành cho người lớn tuổi và những người bị bệnh do di chứng tai biến mạch máu não, tai biến tim mạch,... Có những bài tập riêng biệt dành riêng cho từng loại bệnh: khó thở do tâm phế mạn, hen phế quản, rối loạn tiêu hoá do các bệnh lý về tiêu hoá gan mật. Đặc biệt có tác dụng tốt cho những người bị liệt nửa người.

Các bài tập dưỡng sinh rất chú trọng đến việc tập thở. Luyện hơi thở biết kìm giữ và nén hơi chủ động rất ích lợi cho việc phòng ngừa và chữa trị nhiều bệnh về hô hấp, tiêu hoá và rối loạn thần kinh thực vật...

Kiểm soát việc tập luyện

Cần thiết lập kế hoạch tập luyện vừa sức mình mới có hiệu quả tốt. Tránh tập luyện quá nặng nhọc vì bạn sẽ dễ mệt mỏi và nản lòng, việc tập luyện sẽ không được thường xuyên liên tục. Khi có những dấu hiệu bất thường xảy ra trong lúc tập, cần ngưng tập, tìm hiểu nguyên nhân và tránh những động tác không phù hợp với sức khỏe của mình. Có thể cảm thấy đau thắt ngực, đau cổ và cánh tay như tê dại đi. Có khi cảm thấy hồi hộp, đánh trống ngực, cảm giác yếu lả đi và khó thở. Như vậy nghĩa là bạn đã tập quá sức chịu đựng của cơ thể bạn, không những không cần thiết mà còn làm hại cho sức khỏe của bạn nữa.

Nhiều người thích tập ở nhà một mình, với các dụng cụ và thiết bị trợ giúp (như các máy tập đi bộ, tập chạy...). Tập như vậy sẽ mau chán, sẽ dễ dàng tập không thường xuyên và bỏ tập khi có bất kỳ một lý do (hay “cớ”) nào đó dù có khi lý do đó không quan trọng (như bận việc, như bệnh...). Để tránh tình trạng chán tập, nên tập chung với nhiều người, hoặc tập tại các câu lạc bộ thể dục thể thao. Khi có nhiều người cùng tập, bạn sẽ quên đi thời gian, thời gian của các cữ tập sẽ ... trôi qua nhanh, bạn sẽ cảm thấy thoải mái hơn khi vừa tập vừa hàn huyên với người khác.

Tăng sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần

Tập thể dục - thể thao không chỉ có tác dụng tiêu hủy chất béo, giảm bớt năng lượng thừa, làm giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, bệnh tiểu đường, béo phì, và nhiều chứng bệnh khác (kể cả một số bệnh ung thư). Tập thể dục thường xuyên còn tăng sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần của bạn.

- Sự vận động giúp cơ thể bơm máu tốt hơn, làm tăng lượng oxy trong máu, tăng tốc độ máu chảy lên não do đó làm tăng sức mạnh của não, giúp phản xạ của bạn nhanh nhạy hơn, giúp bạn tập trung tốt hơn, khả năng sáng tạo cao hơn và hăng say hơn.

- Năng vận động cũng giúp bạn lâu già. Những phụ nữ lớn tuổi vận động thường xuyên (có thể chỉ là đi bộ) sẽ tránh được tình trạng suy giảm về tinh thần.

- Tập thể dục thường xuyên (tập thể hình, đi bộ, đạp xe, bơi và đi nhanh...) giúp giảm stress. Ngoài việc giúp bạn tạm quên những việc làm bận lòng, tập thể dục hoặc chơi những môn thể thao phù hợp với thể lực và lứa tuổi cũng giúp hệ tim mạch khỏe mạnh hơn, giúp bạn dễ dàng hơn để kiềm chế cơn giận dữ trước những bất bình, hồi phục tinh thần nhanh chóng hơn sau khi bị stress, giúp những người bị chứng trầm cảm dễ dàng vượt qua nỗi buồn phiền hơn.

- Vận động thường xuyên cũng là liều thuốc an thần tự nhiên. Tập ít với cường độ cao hoặc tập lâu mà nhẹ nhàng đều có tác dụng tăng nồng độ các chất an thần tự nhiên (như adrenaline, serotonin, dopamine và endorphin) trong não, giúp bạn dễ ngủ và ngủ ngon hơn.

- Khi bạn mạnh khỏe hơn, cơ thể thon thả, rắn chắc hơn, cân đối hơn, bạn sẽ trở nên tự tin, hoạt bát hơn, dễ hoà đồng với cộng đồng hơn, dễ thành công hơn khi thuyết phục người khác.

GS.TS.BS Nguyễn Sào Trung