Điều trị viêm mũi xoang: rửa mũi, dùng thuốc, phẫu thuật, cải thiện môi trường sống...

1. Bệnh lý mũi xoang không phân biệt độ tuổi, giới tính

Thưa BS, viêm xoang có phải bệnh thường gặp đối với người Việt Nam? Bệnh phổ biến ở nhóm người ở độ tuổi nào, làm công việc nào?

ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Viêm mũi xoang là một bệnh lý khá thường gặp ở nước ta, tỷ lệ khoảng 2 - 5% dân số. Bệnh có thể gặp ở mọi độ tuổi, người lớn và trẻ em đều có thể mắc bệnh, không có sự phân biệt về giới.

Tuy nhiên, một số người có khả năng dễ mắc bệnh lý viêm mũi xoang hơn những người khác, đặc biệt là những người làm việc hoặc sống trong môi trường không khí lạnh, khô; tiếp xúc thường xuyên với hóa chất, khói bụi; người hút thuốc lá.

2. Bốn cấp độ viêm xoang phân theo thời gian

Bệnh viêm xoang được phân loại như thế nào? Những nguyên nhân gây viêm xoang nào thường gặp nhất hiện nay, thưa BS?

ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Viêm mũi xoang có thể được phân loại theo nhiều cách, một trong số đó là phân loại theo tác nhân gây bệnh như viêm xoang do virus, viêm xoang do vi khuẩn, viêm xoang do vi nấm, viêm mũi xoang do dị ứng...

Tuy nhiên, trên thực hành lâm sàng, chúng tôi thường phân theo phân độ về thời gian để hướng đến phác đồ điều trị phù hợp cho người bệnh. 4 cấp độ viêm xoang theo thời gian gồm:

1. Viêm xoang cấp (viêm mũi xoang dưới 4 tuần)

2. Viêm xoang cấp tái phát

3. Viêm xoang bán cấp (từ 4 đến dưới 12 tuần)

4. Viêm xoang mạn (kéo dài trên 12 tuần).

3. Các triệu chứng điển hình của viêm mũi xoang

Xin hỏi BS, triệu chứng nào được xem là điển hình nhất của viêm mũi xoang? Các triệu chứng của viêm mũi xoang có dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác không?

ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Các nhà thực hành lâm sàng phân các triệu chứng mũi xoang thành 2 nhóm: nhóm triệu chứng chính và nhóm triệu chứng phụ.

Các triệu chứng chính bao gồm nghẹt mũi, chảy mũi, giảm khứu hoặc mất khứu. Người bệnh có cảm giác nặng vùng mặt; có thể sốt trong trường hợp viêm mũi xoang cấp.

Các triệu chứng phụ gồm đau đầu, đau tai, đau răng, hôi miệng, ho, mệt mỏi, sốt mà không kèm viêm xoang cấp.

Nếu có từ 2 triệu chứng chính hoặc 1 triệu chứng chính kèm 2 triệu chứng phụ, có thể chẩn đoán bệnh nhân bị viêm mũi xoang.

Tuy nhiên, một số triệu chứng viêm mũi xoang dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác, đặc biệt là triệu chứng phụ đau đầu. Nếu bệnh nhân đến khám với triệu chứng đau đầu, bác sĩ và nhân viên y tế phải phân biệt tình trạng này do viêm mũi xoang hay do các nguyên nhân khác.

Những trường hợp đau đầu mà không kèm bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến mũi xoang như nghẹt mũi, sổ mũi, giảm khứu, mất khứu,... thì tình trạng đau đầu này hiếm khi do bệnh lý viêm mũi xoang gây ra, cần hướng đến những nguyên nhân khác.

4. Các cận lâm sàng chẩn đoán bệnh lý viêm mũi xoang

Bên cạnh các triệu chứng lâm sàng, các bác sĩ có cần đến các biện pháp cận lâm sàng để chẩn đoán chính xác tình trạng viêm mũi xoang không, thưa BS?

ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Đối với bệnh lý mũi xoang, chỉ cần thăm khám lâm sàng, hỏi bệnh sử thật kỹ và đánh ấn điểm đau trên xoang là có thể hướng đến nguyên nhân viêm mũi xoang, nếu có triệu chứng phù hợp.

Tuy nhiên, nếu việc điều trị không hiệu quả, có thể cần đến những biện pháp lâm sàng khác để hỗ trợ, trong đó đầu tay là nội soi mũi xoang. Thông qua nội soi, bác sĩ có thể thấy những dòng mủ đục xuất phát từ các vùng xoang, hướng đến nguyên nhân tắc nghẽn và có thể chẩn đoán rõ ràng bệnh lý mũi xoang hoặc các nguyên nhân phù hợp.

Trường hợp bệnh nhân bị viêm mũi xoang dị ứng, trong hốc mũi có phù nề lan tỏa hoặc các khối polyp gây tắc nghẽn vùng mũi xoang cũng có thể chẩn đoán ngay lập tức.

CT scan cũng là một phương pháp hữu ích, công cụ chẩn đoán này hiếm khi bỏ sót bệnh.

5. Hai nhóm phương pháp chính điều trị bệnh lý mũi xoang

Xin hỏi BS, hiện nay có những phương pháp nào đang được áp dụng để điều trị viêm mũi xoang? Trong đó, phương pháp nào tối ưu và thường được áp dụng nhất?

 ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Có thể chia thành 2 nhóm phương pháp hỗ trợ điều trị bệnh lý viêm mũi xoang. Đầu tiên là điều trị nội khoa và thứ hai là can thiệp phẫu thuật.

Điều trị nội khoa bao gồm các cơ chế có thể phục hồi dẫn lưu vùng xoang, từ các thuốc loãng đàm, thuốc co mạch, thuốc giảm tiết dịch mũi, thuốc kháng sinh, thuốc kháng viêm, chăm sóc và rửa mũi...

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, điều trị nội khoa đơn thuần chưa giúp phục hồi hoàn toàn dẫn lưu xoang thông thường, người bệnh vẫn còn các triệu chứng khó chịu. Tùy từng bệnh lý, bác sĩ sẽ cân nhắc phẫu thuật để hỗ trợ phục hồi dẫn lưu xoang thông thường.

 Khó có thể khẳng định phương pháp nào là tối ưu trong việc điều trị cho người bệnh. Tùy bệnh lý cụ thể để ưu tiên biện pháp phù hợp. Ví dụ, đối với bệnh nhân viêm mũi xoang dị ứng, việc giảm yếu tố dị nguyên kết hợp với thuốc kháng dị ứng sẽ quan trọng nhất; phẫu thuật chỉ là thứ yếu.

Nếu người bệnh viêm mũi xoang do nấm, việc điều trị nội khoa đơn thuần không phù hợp, cần cân nhắc phẫu thuật lấy mô nấm, lập lại những dẫn lưu xoang, đồng thời loại bỏ tác nhân gây bệnh trong lòng xoang.

6. Khi nào cần phẫu thuật điều trị bệnh lý viêm mũi xoang?

Trường hợp nà và khi nào bệnh nhân cần phẫu thuật. Nhờ BS thông tin cụ thể hơn, hiện nay có những kỹ thuật nào được áp dụng trong phẫu thuật điều trị bệnh lý viêm mũi xoang?

ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Các nhà thực hành lâm sàng đã chia 2 nhóm chỉ định phẫu thuật. Nhóm đầu tiên, người bệnh có chỉ định phẫu thuật gần như bắt buộc, chẳng hạn:

- Viêm mũi xoang do nấm;

- Viêm mũi xoang kèm biến chứng ngoài xoang như biến chứng viêm ổ mắt, biến chứng thần kinh thị, biến chứng não - màng não... bắt buộc phải can thiệp phẫu thuật để dẫn lưu xoang khẩn cấp, phục hồi dẫn lưu xoang thông thường, loại trừ ổ nhiễm.

- Viêm mũi xoang tạo thành những khối u nhầy mũi xoang.

- Viêm xoang polyp mũi kích thước quá to, dẫn đến tắc nghẽn đường thở.

Những trường hợp còn lại, chỉ định chỉ là tương đối. Chẳng hạn trường hợp bệnh nhân viêm mũi xoang tái phát đáp ứng điều trị nội khoa kém, viêm mũi xoang mạn điều trị nội khoa kéo dài nhưng vẫn chưa cải thiện triệu chứng bệnh lý... phẫu thuật sẽ hỗ trợ phục hồi đường dẫn lưu xoang của người bệnh.

7. Phẫu thuật có điều trị dứt điểm được bệnh lý mũi xoang?

Xin hỏi BS, sau phẫu thuật, liệu có thể chấm dứt hoàn toàn triệu chứng khó chịu do bệnh lý này gây ra, bệnh nhân có thể thoát khỏi phiền toái từ những triệu chứng khó chịu?

ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Vấn đề chấm dứt hoàn toàn các triệu chứng sau phẫu thuật, không bị tái phát sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào bệnh lý và nguyên nhân gây viêm mũi xoang.

Các bệnh lý về mặt cấu trúc (các bệnh lý tại chỗ làm tắc nghẽn đường dẫn lưu xoang về mặt cấu trúc) như polyp mũi, viêm xoang do khối u nấm đơn thuần, người bệnh có khả năng khỏi bệnh hoàn toàn sau phẫu thuật.

Những người mắc bệnh lý niêm mạc như viêm mũi xoang do dị ứng , polyp mũi lan tỏa kèm theo hen vẫn có nguy cơ tái phát sau phẫu thuật. Một số trường hợp phải can thiệp phẫu thuật lại.

8. Những ưu điểm của phẫu thuật nội soi mũi xoang

Phẫu thuật nội soi và phẫu thuật thông thường có những khác biệt nào? Ưu điểm của mổ nội soi là gì, thưa BS?

ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Công nghệ nội soi ra đời đã giúp ích rất nhiều cho các phẫu thuật viên mũi xoang cũng như đem lại những lợi ích cho người bệnh. Phẫu thuật thông thường sẽ mổ qua đường rãnh lợi môi, đi qua mặt trước xoang hàm. Trong khi đó, phẫu thuật nội soi sẽ giúp phẫu thuật viên tiếp cận đúng đường dẫn lưu mũi xoang rõ ràng, nhanh hơn so với phương pháp thông thường.

Sau phẫu thuật, người bệnh phục hồi khá nhanh, có thể xuất viện trong vòng 1 - 2 ngày. Phẫu thuật nội soi còn giúp giảm biến chứng phù nề vùng mặt, dị cảm vùng mặt...

9. 93% trường hợp cải thiện sau 1 lần phẫu thuật

Nếu phẫu thuật đôi khi không thể giải quyết triệt để vấn đề viêm mũi xoang, giá trị của cuộc phẫu thuật trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân ra sao, thưa BS?

ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Thống kê cho thấy đến 93% người bệnh có thể cải thiện triệu chứng viêm mũi xoang đơn thuần do vi khuẩn, không kèm các yếu tố nguy cơ (không nghiện thuốc lá, không kèm các bệnh lý đường niêm mạc, hen, dị ứng...) trong 1 lần phẫu thuật duy nhất.

Tuy nhiên, nếu người bệnh có kèm các yếu tố nguy cơ như vừa đề cập, tỷ lệ cải thiện triệu chứng chỉ còn khoảng 80%.

Trường hợp người bệnh có những yếu tố nguy cơ nặng hơn như suy giảm miễn dịch, rối loạn bất thường lông chuyển mũi xoang..., tỷ lệ này lại giảm còn 50 - 60%.

Như vậy, kết quả phẫu thuật mũi xoang thành công ở mức độ nào, bệnh nhân có cần phẫu thuật lần thứ hai không sẽ phụ thuộc từng bệnh lý của người bệnh. Theo thống kê những trường hợp phẫu thuật mũi xoang, tỷ lệ phẫu thuật lại chiếm khoảng 10 - 15%, tỷ lệ biến chứng nặng khoảng 0,2 - 0,6%. 

10. Có cần duy trì sử dụng thuốc sau phẫu thuật mũi xoang?

Những người đã thực hiện phẫu thuật có cần tiếp tục điều trị nội khoa không? Sau phẫu thuật, cần chăm sóc vùng mũi xoang như thế nào?

ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Nếu chỉ mắc bệnh lý cấu trúc đơn thuần, sau phẫu thuật, người bệnh chăm sóc vùng mũi xoang theo hướng dẫn của bác sĩ trong từ 4 - 8 tuần. Sau giai đoạn này, vết thương hoàn toàn phục hồi , người bệnh có thể sớm quay lại sinh hoạt bình thường.

Tuy nhiên, những trường hợp mắc bệnh lý niêm mạc, sau phẫu thuật, bác sĩ sẽ hướng dẫn rửa mũi, chăm sóc mũi, kèm theo sử dụng một số loại thuốc xịt mũi phù hợp. Đa phần người bệnh phải tuân thủ theo khuyến nghị của bác sĩ, một số bệnh nhân phải sử dụng thuốc điều trị một thời gian sau khi phẫu thuật.

11. Làm thế nào để giảm triệu chứng viêm mũi xoang

Bệnh nhân viêm mũi xoang có chỉ định điều trị nội khoa cần lưu ý những gì để có thể chung sống với bệnh, thưa BS?

ThS.BS Trần Ngọc Tường Linh trả lời: Bệnh lý mũi xoang là hậu quả khi niêm mạc mũi xoang tiếp xúc với môi trường bên ngoài. Nếu có thể kiểm soát môi trường bên ngoài và thay đổi môi trường bên trong, bệnh nhân có thể cải thiện được tình trạng bệnh.

Cộng đồng cần giữ vệ sinh môi trường, hạn chế khói, hóa chất,... Nên mang khẩu trang khi tiếp xúc với môi trường nhiều khói bụi. Lưu ý giữ ấm cơ thể, tránh tiếp xúc với không khí lạnh.

Nếu bệnh có liên quan đến dị ứng, cần tránh xa tác nhân gây dị ứng gồm lông chó mèo, phấn hoa; thường xuyên giặt giũ ga giường, rèm cửa với nước nóng 60 độ để tiêu diệt mạt nhà.

Người bệnh nên tập luyện thể thao đều đặn để tăng cường miễn dịch của cơ thể, rửa tay thường xuyên và đúng cách, rửa mũi bằng dung dịch phù hợp. Nên tiêm vắc xin phòng ngừa các bệnh lý nhiễm trùng đường hô hấp trên như cúm, phế cầu.

Thực hiện các việc trên sẽ giúp giảm tỷ lệ bệnh lý viêm mũi xoang.